Wat deze carnavalskraker te maken heeft met een premier, vertel ik je zo. Maar eerst even dit. Op 2 augustus 2022 is Mark Rutte de langstzittende minister-president van Nederland. Dan zit hij twaalf jaar in het Torentje. Langer dan wie ook bepaalt hij de koers. En je kan het je haast niet meer voorstellen. Maar er waren nog premiers voor hem. En elke minister-president heeft ze: grote uitdagingen, ingewikkelde kwesties en onoplosbare problemen. In deze video zie je het hoofdpijndossier van Joop den Uyl. De meest linkse premier die we ooit hebben gehad. In Museum Bredius, recht tegenover het Torentje, leggen we dit dossier voor aan Daphne Lodder, voorzitter van de jongeren van de VVD. Wie weet wordt zij ooit de minister-president. Wat zou zij doen als ze in de schoenen van premier Den Uyl zou staan? Ok, Joop den Uyl dus. Hoe zat het ook alweer? Het is 1973. De PvdA'er Joop den Uyl vormt het meest progressieve kabinet dat Nederland ooit had. Het motto is spreiding van kennis, macht en inkomen. In het Midden-Oosten is er oorlog en ons land steunt Israël. Het leidt tot een olieboycot uit de Arabische landen. Den Uyl moet reageren. Hij besluit tot een autoloze zondag en spreekt het volk toe in een sobere, maar iconische speech. En dat zorgt voor discussie en satire. Boer Koekoek en Vader Abraham zingen: Den Uyl is in den olie. Waar Joop den Uyl ook was, er moest altijd gediscussieerd worden. Dus dat zal hij ook zeker bij de kinderen hebben gestimuleerd. En vader ook en dat betekent gewoon dat ie zulke zinnen maakt, dat ie uren gebruikt om alles heel duidelijk en heel netjes... Daar heb ik niets mee te maken. En als een politicus een onduidelijk verhaal vertelt... Dan is er niemand die erin gelooft. Joop den Uyl, het praatbarok. Daar hadden alle politici hadden in die tijd er wel een beetje last van. Ik ben ook wel vrij lang van stof als het gaat om het om het uitleggen van bepaalde dingen. Dus ik denk dat ik mezelf daar ook schuldig aan zou maken. En dan waren we s morgens om tien uur begonnen. Korte middagpauze met een broodje met kaas. Weet je wel. Stijl van toen. En dan avonds mochten we wat langer van honk, maar toch weer op tijd terug zijn. Acht uur uiterlijk en dan ging dat maar door de hele avond tot twee uur, drie uur, vier uur. Voorbij vier uur, en dan werd er wel eens geroepen van Joop, stel maar wat voor. We zijn het er wel mee eens, want we willen naar huis. Maar Joop den Uyl die kon dat wel trekken want die bleef zijn glaasje melk drinken. De rest zat dan bij wijze van al aan de borrel. Ja, en dan was het 2.00u s nachts en er moesten besloten worden en dan wist Den Uyl alsnog z'n zinnen door te drukken. Ja, dat heb ik trouwens laatst ook gehad. Inderdaad wel een discussie met het bestuur en toen heb ik zo lang lopen discussiëren dat iedereen zei laat maar. Maar toen liep ik niet met het beste gevoel de discussie uit. Dus ik weet ook niet of je dan het meest productieve resultaat uiteindelijk hebt bewerkstelligd. Tot en met voetballen in de tuin. Dat is ook nogal gebeurd. Bij het krieken van de dag, het opgaan van de zon, ging het kabinet tijdens een schorsing eens even een balletje trappen in de achtertuin. Typisch Joop den Uyl, zoals die op het voetbalveldje in de tuin van het Catshuis, maar zeker ook in het uh, in het kabinet dan beet hij zich als een terriër vast in bepaalde onderwerpen. Ja, en dan liet hij niet snel los. Nou, ik denk dat koken juist ook wel wel leuk is voor het bijeenbrengen van mensen. Dan denk ik ook San heb je pizza of Indonesisch of weet ik wat. Maar als je zegt van nou jullie doen het voorgerecht en jullie het dessert en jullie doen dit. Als je echt lang gaat tafelen dan. Dan denk ik dat het ook veel leuker is om mensen bij elkaar te brengen. Het kabinet, mijnheer de voorzitter, wilde zich in zijn beleid laten leiden door het streven naar opheffing van ongelijkheid en achterstelling in inkomen, bezit, macht en kennis. Het was ook een een man van grote woorden, een man van grote idealen en smalle marges zou je wel kunnen zeggen. De PvdA wilde de hele samenleving op de schop nemen, want de politiek kwam tot leven in de jaren zeventig. De verbeelding was aan de macht en dat is precies hoe Den Uyl het wilde. Want als je dat deed, dan zou de burger ook betrokken raken. Maar zij kwamen er ook al wel vrij snel achter dat de politieke realiteit toch wel heel weerbarstig is en dat de marges van die politiek dus heel smal zijn. Dat was ook een term van Joop den Uyl, dus daar zitten eigenlijk al meteen die tegenstellingen. Wanneer de inkt van de regeringsverklaring nog nat is, dient de eerste crisis zich aan. De Arabische landen leveren geen olie meer aan Nederland. Om olie te besparen, verbiedt het kabinet Den Uyl auto rijden op zondag. Tien zondagen achter elkaar. En dat ja, die beelden die we net hebben gezien, ja, die, die bereikten ook het Midden-Oosten. Dat is natuurlijk een heel krachtig signaal als je dat met z'n allen als land kan opbrengen. Dat dat maakt wel indruk. Ook in het Midden-Oosten. Zou jij als premier een autoloze zondag instellen? Is natuurlijk niet zo liberaal hè? Ik denk ook dat dat soort verboden ook niet zo heel goed werken. Waar je denk ik dan eerder op zou moeten inzetten is met mensen stimuleren om goed gedrag... gewenst gedrag in dit geval te vertonen. Als de olie in deze staat op dreigt te raken, wat zou jij dan doen? Nog steeds denk ik meer inzetten op innovatie. Dus we moeten ook van het olie af want kijk naar klimaatverandering en dus er moet gewoon echt veel meer ingezet worden op alternatieve energiebronnen. En denk dan aan kernenergie waar veel meer of veel sneller in in ontwikkeld mag worden. Maar ook het stimuleren van elektrisch rijden, gebruik van het openbaar vervoer. Noem maar op. Dus blijven innoveren wat dat betreft. Gisteren heeft de regering besloten dat vanaf 7 januari benzine alleen nog op de bon te krijgen zal zijn. Dat betekent dat voor het eerst sinds de oorlog een jonge generatie zal kennismaken met distributie en schaarste. We zaten al enige tijd in de oliecrisis. En het moment was gekomen volgens Den Uyl om het land toe te spreken en om de mensen er echt nog een keer van te doordringen dat het echt menens was. Wat wel opvalt in dit filmpje is de sobere setting. Dit doet natuurlijk heel erg denken aan de televisie toespraak van Mark Rutte tijdens de Coronacrisis. Toen had hij er allemaal heel goed over nagedacht. Wat zet ik achter me neer? Dus een portret van Thorbecke en een boek van de bekende filosoof waar ik mij mee wil associëren. Hier zie je alleen maar grijze gordijnen. Het moest soberheid uitstralen. We moesten nou eenmaal met minder energie doen, dus dat vroeg om een andere tijd. Dus daar was duidelijk over nagedacht. Het was de juiste toon die hij vond en dat maakte indruk op de mensen. En als ik tegen die tijd een gezin zou hebben, dan denk ik dat dat wel mooi is om dat ook ergens op dat op de achtergrond hebben of zo. Dat maakt je wat menselijker misschien. En ik denk dat dat ook wel iets is dat kan bijdragen aan een ja, aan het vertellen van je verhaal. De energiecrisis waarmee we van doen hebben is wereldwijd. In een bijna 20 minuten durende speech, legt de premier uit hoe het olietekort is ontstaan en welke reserves het land nog heeft. Ik mis een beetje de infographics ofzo. De powerpointslide die er dan even voor komt. Waar je dan nog even de ja, wat cijfers en getallen op kan zien en die de ernst van de situatie aangeven. Mensen die luisteren niet alleen met hun oren, maar ook met hun ogen. Nu moet blijken wat de Europese Gemeenschap waard is. Blijf jij Israel steunen of geef je toe aan de druk? Goed om bij je idealen te blijven dus wel Israel te te blijven steunen dan wat dat betreft, maar dan te kijken waar je wel de olie vandaan kan halen. Dus Venezuela bijvoorbeeld. Als er dan niet een dictator zit op dat moment. En dan ook kijken met met partnerlanden wat er wat er gedaan zou kunnen worden. En wat als we nou Saoudi-Arabië even vervangen door Rusland? Ja dan denk ik ook dat sancties opleggen echt van ja hele belangrijke aard zijn en dat er uiteindelijk ja en dat is altijd natuurlijk het geval... zal er gekeken moeten worden naar een diplomatieke oplossing. Maar de dader in dit geval vind ik wel dat hij echt gestraft mag worden. Intussen bereidt de regering een pakket van maatregelen voor dat er vooral op gericht is om de werkgelegenheid zo goed mogelijk in stand te houden en de lasten waar we nu mee te maken hebben eerlijk te verdelen. Dus zwaarste lasten op de sterkste schouders. In die regeringsverklaring. Die spreiding van kennis, macht en inkomen zie je nu ook weer in dit verhaal terugkeren. Dus daar heeft ie ja in die zin slim over nagedacht. Dat hij er dus dus ook de boodschap aan heeft verbonden van er is minder energie, maar dat betekent dan ook dat de sterkste schouders moeten daarin de zwaarste lasten gaan dragen. Die medewerking is ook nodig om... als we morgen of overmorgen niet meer met de auto kunnen, het samen te vinden in volle bussen, trams en treinen. Maar als we daartoe bereid zijn, dan wordt het geen koude winter. Al vriest het nog zo hard. Zo mooi dat er waarschijnlijk op zijn op zo'n papiertje ergens staat neem bril af en dan... Op het laatste nog zo'n warme uitspraak doet richting de mensen. Heel grappig hoe je dat geënsceneerd ziet zijn. Je voelt aan alles: hier spreekt een serieuze man, een wijze ietwat ouwe man, die weet waar hij het over heeft. Het komt mediageniek over, zeker.
