Regelmatig sporten, vitaminepillen slikken of een duik in ijskoud water. We doen er van alles aan om maar niet ziek te worden. Maar helpt het ook echt? In de komende minuten leg ik uit hoe je immuunsysteem werkt en wat jij kan doen om een goede weerstand op te bouwen. Je immuunsysteem spoort ziekteverwekkers op en valt ze aan. Dat kunnen je eigen cellen zijn, zoals kankercellen, maar ook indringers van buitenaf, zoals bacteriën en virussen. Een virus kan alleen maar voortbestaan in een cel, dus die virus heeft maar één opdracht: ga zo'n cel binnen en vermenigvuldig je. Dus die cel wordt als het ware een virusfabriekje die virusdeeltjes gaat maken die dan ook weer in andere cellen komen en op die manier raast een virus door je lichaam heen en word je ziek.
Je immuunsysteem probeert dat op allerlei manieren te voorkomen. Te beginnen met een verdedigingsmuur. Dat is de eerste fysieke barrière, die bestaat uit je huid, slijmvliezen en maagzuur. Weet de indringer door die muur heen te breken, dan komen je witte bloedcellen en eiwitten in actie. Dit behoort allemaal tot je aangeboren afweer en die reageert hetzelfde op alle indringers. Maar daarnaast heb je ook nog een specifieke afweer, die past zijn aanval aan op de indringers. Gelukkig liggen er in die huid ook dendritische cellen en ook die kunnen stukjes bacterie opeten. Nou is het hoofddoel van deze dendritische cellen is dat ze via de lymfevaten gaan trekken naar onze lymfeklieren om daar stukjes van die bacterie aan onze T-cellen aan te bieden. De hulptroepen, zeg maar. De hulptroepen. Er komen hulptroepen bij, want die en die weten nu allemaal wat ze moeten aanvallen en gaan erop af. T-cellen die het herkennen gaan erop af en die gaan met z'n allen richting. Precies. Er is hier nu echt sprake van een totale oorlog. Totale oorlog met allerlei verschillende legerdivisies die aan de gang zijn.
De T-cellen en B-cellen van je specifieke afweer specialiseren zich in één type indringer, bijvoorbeeld een griepvirus of een salmonellabacterie. Elke ziekteverwekker is een soort training voor deze cellen, want als die ziekteverwekker al eerder in je lichaam is geweest, dan slaan deze cellen dat op in hun geheugen. Als hij opnieuw komt, kan je lichaam hem daardoor sneller herkennen en bestrijden. En vaccins maken ook gebruik van dat geheugen. Het vaccin is een milde variant van de ziekteverwekker. Als je zo'n vaccin krijgt ingespoten, word je daarom niet echt ziek. Maar je lichaam maakt wel geheugencellen aan om goed voorbereid te zijn op een volgende keer. Sommige geheugencellen liggen lekker uit te rusten, maar als de ziekteverwekker arriveert, komen ze razendsnel in actie. Maar niet elk immuunsysteem is even sterk. Daardoor word jij van hetzelfde griepvirus misschien sneller ziek dan een vriend of vriendin. Hoe sterk je afweer is, hangt af van verschillende factoren, zoals je geslacht, medische aandoeningen, medicijngebruik, leefstijl en je DNA. Zo bepaalt je DNA voor ongeveer een kwart tot driekwart hoe sterk je afweer is. Er is een studie gedaan waarin inderdaad twee broers die allebei heel erg ziek werden van Covid en die bleken allebei een kleine genetische factor, een foutje te hebben in een molecuul wat heel belangrijk is in die eerste respons. En daardoor werden ze dus heel erg ziek.
En daardoor werden ze heel erg ziek. En zo zullen er meerdere genetische factoren zijn die mogelijk van belang zijn in hoe goed we die afweer aan kunnen zetten.
Hoe sterk je afweer is, verschilt per indringer. Zo kan je afweer bijvoorbeeld een virus snel herkennen, maar een bacterie minder goed. Verschillen in DNA zorgen er ook voor dat vrouwen over het algemeen een actiever afweersysteem hebben dan mannen. Hoe dat precies zit, wordt nog onderzocht. Daarnaast kunnen medicijnen en medische aandoeningen de kracht van je afweer verminderen, bijvoorbeeld bij ziektes als diabetes, reuma of het hiv-virus. Je kan je afweer wel een handje helpen door zo gezond mogelijk te leven. Dus bijvoorbeeld niet roken, geen alcohol drinken en juist wel lekker bewegen, genoeg ontspannen, goed slapen en gezond eten.
We weten steeds meer dat we voeding hebben die eigenlijk pro-inflammatoir noemen, dat die ontstekingsbevorderend is. En dan moet je niet denken van dat je daar koorts van krijgt en roodgloeiend staat. Maar fastfoodfever hoor je wel. Je gaat naar de McDonalds, je krijgt geen koorts bij de McDonalds, maar je ontstekingsstatus gaat wel omhoog. Dat noemen ze een chronische laaggradige ontsteking. Dat merk je niet op zich. Maar je hebt wel problemen met de verschijnselen. Zeker als je dat lang...En als je dat de hele tijd doet, dan bouwt dat op. Ja, en dan die anti-inflammatoire voeding. Dat is bijvoorbeeld die groentes. Dat zijn heel veel plantenstoffen, die remmen dat. Die zorgen in ieder geval dat het niet actiever wordt. Dus als je vaak ongezond eet is je lichaam eigenlijk de hele tijd een beetje ontstoken waardoor je afweersysteem steeds aan moet staan. Door gezond te eten en op gezond gewicht te blijven kan je immuunsysteem zijn aandacht beter richten op het bestrijden van ziektes. Maar is gezonde voeding genoeg of is het slim om daarnaast ook nog vitaminepillen te slikken? Nou, dat hoeft niet. Tenzij je tot een groep behoort waar een specifiek advies voor is om een supplement te nemen. Dus bijvoorbeeld als je zwanger bent, is het belangrijk om foliumzuur te nemen. Als je weinig buiten komt. Dan is wel het advies om vitamine D te nemen. En voor kleine kinderen, ouderen is sowieso het advies om vitamine D te nemen. En als je veganistisch eet dan is het wel verstandig om vitamine B12 te nemen. Maar een multivitamine wat veel mensen slikken? Nou dat heeft eigenlijk geen zin, tenzij je bijna niet eet. Als je gezond eet krijg je dus vaak al genoeg vitamines binnen. Denk aan een gevarieerd menu bestaande uit groenten, fruit en volkorenproducten. En naast gezonde voeding is ook regelmatig bewegen goed voor je afweer.
Je bloedsomloop neemt toe en als je bloedsomloop toeneemt, verdeelt het, die afweercellen verdelen zich beter over je lichaam. Eén zo'n voorbeeld zijn de NK-cellen, de natural killers. Die killen alles wat binnenkomt. Ook die virussen dus. En door te bewegen krijg je en meer activiteit van die NK-cellen, maar ook meer hoeveelheid en NK-cellen. Het is maar een klein voorbeeldje, maar toch zegt het heel veel over wat bewegen kan doen aan het afweersysteem. Matig intensief bewegen versterkt je afweer dus. Denk aan een stukje fietsen of een balletje trappen. Bij topsport is het juist andersom. Topsporters bewegen zoveel en zo intensief dat ze juist vaker last hebben van ontstekingen en meer kans hebben om ziek te worden. Naast een actief leven is trouwens goed slapen en ontspannen ook belangrijk. Want stress werkt je immuunsysteem juist tegen. Dat bleek ook uit dit experiment, waar ze keken wat abseilen met je afweer doet. We hebben dit onderzoek vaker gedaan bij mensen rondom een ernstige stresssituatie en nemen we bloed af, nemen we mee naar het laboratorium. Wat we doen, we stoppen er wat bacteriën bij het bloed en dan meten we de activiteit van het immuunsysteem. En wat blijkt nou? Dat als je een aantal uur voor een hele stressvolle situatie is het immuunsysteem normaal. Maar rondom die hevige stress is het immuunsysteem extreem geremd. Hoe komt dat nou? We hebben ook gemeten naar allerlei stoffen waarvan we weten dat die immuunsysteem kunnen beïnvloeden. En een van die stoffen cortisol, en die heeft juist een piek rondom dat stressmoment. Dus door dat verhoogde cortisol wordt je immuunsysteem lamgelegd.
Af en toe gestrest zijn is niet zo erg, maar als je voor een lange tijd gestrest bent, kan je afweer dus niet op volle kracht werken. Zoals ik al eerder vertelde zijn er veel factoren waar je geen invloed op hebt. Soms heb je dus gewoon pech, maar wil je je afweersysteem een handje helpen, dan is gezond leven de beste manier, want hierdoor kan je immuunsysteem al binnen een paar weken verbeteren.
