Atoombommen zijn al eens ingezet, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945. De Japanse steden Hiroshima en Nagasaki werden van de kaart geveegd door twee Amerikaanse atoombommen. De vernietiging was enorm.
De effecten van de atoombommen op Nagasaki en Hiroshima die galmden wel door. Men was erg bevreesd daarvoor.
En nog geen 20 jaar later was de dreiging terug. De Sovjet-Unie en de Verenigde Staten waren tijdens de Koude Oorlog in een nucleaire wapenwedloop verwikkeld. En het scheelde niet veel of de wereld had er heel anders uitgezien.
De wereld was dichter bij een kernoorlog dan hij ooit is geweest. De zogeheten Cubacrisis begon toen de VS ontdekten dat er Russische raketbases op het eiland Cuba waren.
Het liep goed af, maar bunkers zoals deze in Rijswijk laten zien hoe serieus de dreiging toen werd genomen, om ons te beschermen voor de bommen die erom bekend staan alles bovengronds weg te vagen. De eerste kernbom die door de Amerikanen werd ingezet in Hiroshima had een kracht van 15 kiloton. Nu zijn er veel kleinere bommen van 0,3, 1,5 of 10 kiloton bijvoorbeeld, maar ook veel zwaardere. Ze gaan tot wel 50.000 kiloton. En op dit vlak wordt een onderscheid gemaakt tussen strategische kernwapens en tactische kernwapens.
Strategische kernwapens die bedoeld zijn om over de oceanen heen bijvoorbeeld vanuit Rusland de Verenigde Staten te kunnen treffen en steden van de kaart te kunnen vegen. Tactische kernwapens, die term wordt gebruikt voor kernwapens die je op het slagveld in kunt zetten. Dus gewoon in de militaire strijd tegen militaire eenheden, tegen commandoposten, tegen vliegvelden. Maar ja, zelfs tactische kernwapens hebben een behoorlijke explosieve kracht en allesvernietigende werking. Als doelwit selecteer ik de stad Utrecht. Als bom gebruiken we de zwaarste bom aller tijden, de zogeheten tsaarbom. Als we die nou eens laten ploffen op Utrecht, dan krijgen we dit als effect. Dan heeft Alkmaar geluk en Zwolle ook. Het komt er eigenlijk op neer dat heel Utrecht als stad verdampt. Je ziet dat Lelystad, Rotterdam, Delft, Den Haag, Leiden en Amsterdam en Haarlem, dat we daar allemaal kunnen rekenen op derdegraads brandwonden, ten minste.
Tijdens de Koude Oorlog werd er serieus rekening gehouden met een nucleaire aanval op Nederland.
Op dit bord is een denkbeeldige atoomaanval op Westerlee en het Westland afgebeeld. Er zit ook een spreiding in het veld, dus de wind waaiert ook uit. En aan de hand van deze kaart kan het commando in deze bunker dan zien wanneer welke ruimte besmet zou kunnen raken.
Bij het RIVM onderzoeken ze de gevolgen van de straling die vrijkomt bij een nucleaire explosie.
In dit bakje zit een radioactieve stof, die zendt straling uit die je niet kunt zien, niet kunt voelen en niet kunt ruiken. Maar we kunnen hem wel meten. Een kernbom is in de eerste plaats vooral een hele grote bom. In eerste instantie heb je een hele grote ontploffing. Op dat moment wordt er ook straling uitgezonden, die mensen die iets verder van die bom zijn kunnen raken. En bij die paddenstoelwolk wordt materiaal van de grond opgezogen wat door al die straling radioactief gemaakt kan worden en later weer kan landen en dan kan zorgen voor nog meer blootstelling aan straling. Dus echt dichtbij is het vooral een enorme ontploffing. In het gebied daaromheen kan de straling wel van belang zijn. Die straling kan het DNA in je cellen beschadigen. Dat kan ofwel hersteld worden, dan gebeurt er eigenlijk niets. Het kan zo ernstig zijn dat de cel doodgaat. Als dat bij een beperkt aantal cellen gebeurt, is het ook niet zo erg. Of het kan dat dat niet of niet goed gerepareerd wordt en dan kan dat op de hele lange termijn een stap zijn in het ontstaan van kanker.
Dit verdrag inzake het verbod op kernwapens is een overeenkomst tussen landen om kernwapens te verbieden. Het verbiedt de ontwikkeling, het testen, de productie, opslag en het dreigen met kernwapens. Op 7 juli 2017 werd het verdrag in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties aangenomen. 122 landen stemden voor, maar alleen Nederland stemde tegen. 69 landen hebben niet gestemd. De stemming werd geboycot door alle landen die zelf kernwapens hebben, waaronder een aantal NAVO-landen. Nederland was als enige NAVO-land aanwezig en stemde dus tegen het verdrag. Verschillende landen bezitten dus nog steeds met elkaar duizenden kernwapens. De Verenigde Staten en Rusland hebben samen negentig procent van de nucleaire wapens in handen. Maar wat moet er gebeuren voordat president Poetin daadwerkelijk nucleaire wapens inzet? Daar heeft Rusland zelf vier scenario's voor geformuleerd. Het eerste is als Rusland in zijn bestaan bedreigd wordt of bij een zogenoemde onthoofdingsaanval op het Russische politieke en militaire leiderschap en bij een atoomaanval op Rusland of bij het gebruik van chemische of biologische wapens tegen het land.
Ik geef het bevel aan de minister van Defensie en het hoofd van de generale staf om de afschrikkingstroepen in bijzondere staat van paraatheid te brengen.
Dan rijst de vraag hoe groot de kans is dat de Russen een nucleair wapen inzetten.
Inzet van kernwapens in dit huidige conflict acht ik zeer onwaarschijnlijk. Niet in de laatste plaats omdat het officiële Russische denken over kernwapens en de omstandigheden waaronder Rusland kernwapens zou inzetten, past niet bij de huidige situatie, past niet bij een al dan niet slecht verlopend militaire operatie in een buurland.
Maar wat betekent de zeldzame aankondiging van president Poetin dan wel?
Nou, het betekent niets anders dan dat men een trap omhoog is gegaan vanuit een vredessituatie. Betekent dat eigenlijk alle communicatiekanalen, alle lijntjes, alle telefoonlijntjes open zijn gegaan. Dus dat in de commandoposten van de strategische afschrikkingsmacht, dat er mensen nu de telefoon opnemen als Poetin belt. Er zijn nog twee vervolgstappen te nemen voordat we daadwerkelijk dicht bij de daadwerkelijke inzet van het kernwapenarsenaal komen, dus daar zijn we nog verre van.
Wat zijn die twee stappen?
Die zouden betekenen dat bijvoorbeeld die op land gestationeerde raketten die op voertuigen zijn geplaatst, die staan nu nog gewoon op hun kazernelocaties in de garage, dat die gaan verplaatsen, dat die de toendra opgaan of de bossen ingaan, zich gaan verspreiden. De laatste stap zou zijn als die bommenwerpers, die ook nu in dit huidige conflict worden ingezet om bijvoorbeeld kruisraketten af te vuren, als die aan de grond worden gehouden. En dat in plaats van hun voorraad conventionele kruisraketten, dat die vervangen worden door kruisraketten met kernkoppen.
De dreiging lijkt dus niet zo groot als tijdens de Koude Oorlog. Toen waren ze in de bunker in Rijswijk overal op voorbereid.
Om telefoonverbinding te maken werden deze kabelverbindingen gemaakt. Die werden in combinatie gestoken en dan ontstond er een verbinding. Als er naar buiten gebeld moest worden, dan werden deze draaischijven gebruikt om het nummer te draaien wat men buiten nodig had.
