Name: Het verhaal van Amsterdam in de klas
Uploaded: 2025-02-12T21:10:00+01:00
Duration: 8 min 4 s
Description: Door de Tachtigjarige Oorlog vluchten protestanten uit de Zuidelijke Nederlanden naar Amsterdam. De stad groeit, net als de handel. De arbeidsmigratie leidt tot een woningtekort en de grachtengordel wordt aangelegd. Er breken gouden tijden aan voor de superrijken, maar de gewone Amsterdammer is straatarm.

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

In de tweede helft van de zestiende eeuw breekt een oorlog uit die tachtig jaar zal duren. De Spaanse koning Filips de Tweede ziet het katholieke geloof als het enige ware geloof. Slecht nieuws voor de protestanten uit de Zuidelijke Nederlanden. Voor de protestanten wordt het steeds gevaarlijker. Als Antwerpen en Brussel in 1585 in Spaanse handen vallen, moeten de protestantse gelovigen kiezen: bekeren of vertrekken. Wie het zich kan veroorloven, verkoopt zijn huis. Hij vertrekt naar het noorden, waar de Spaanse koning geen macht heeft. Antwerpen en Brussel verliezen ruim de helft van hun inwoners. De belangrijkste bestemming is de stad die niemand weigert. Amsterdam. Dit is het verhaal van Amsterdam. Tegen het eind van de zestiende eeuw verdubbelde het aantal inwoners van de stad. Zo'n 25.000 Vlamingen, Walen en Brabanders trokken naar Amsterdam. Behalve de protestanten vluchtten ook veel joden voor de Spaanse koning. Daardoor groeide het inwonersaantal van een krappe 30.000 naar ruim 60.000. In amper twintig jaar tijd. Amsterdam heeft eigenlijk die hele bloei in de zeventiende eeuw volledig te danken aan migranten. Die brachten kennis, kennis over cartografie, internationale handelsnetwerken, maar ook die scheepvaart. Die hadden allemaal ontzettend veel mannen nodig om te werken en dat waren grotendeels ook migranten. Dus er was enorm veel arbeidsmigratie eigenlijk naar Amsterdam. Doordat de stad zo veel nieuwe mensen aantrekt ontstaat er al snel een woningtekort. De stad was natuurlijk ontzettend klein in die tijd. Iedereen woonde in dat kleine centrumpje. Die woonden dus allemaal in een veel kleiner stuk Amsterdam dan wat we nu als de binnenstad ervaren. Begin zeventiende eeuw bedenkt de stad van: dit gaat zo niet langer goed. We moeten nog verder uitbreiden en dan komt het ontwerp van de grachtengordel. Het stadsbestuur besloot tot een aantal ingrijpende, zeer kostbare maatregelen om de stad uit te leggen zoals ze het noemde. De stadswallen moesten worden afgebroken en verderop herbouwd. De scheepsbouw werd verplaatst naar stukken land die werden drooggelegd aan de oostkant van de stad en in de Amstel werden vier kunstmatige eilanden aangelegd. Dit was het begin van de grachtengordel. Na zijn vlucht uit Brussel vestigt Petrus Plancius zich in Amsterdam. Behalve een beruchte predikant is Plancius ook astronoom en een van de beste kaartenmakers van zijn tijd. Voor Amsterdamse kooplieden zijn betrouwbare zeekaarten goud waard. De Zuidelijke Nederlanden waren gewoon het centrum van de wereldhandel dus daar werd ook heel veel kennis ontwikkeld over zeevaart en navigatie. En daar zaten hele belangrijke drukkers en kaartenmakers. En Plancius was zo iemand. Dus die kennis verplaatste daarmee ook naar het noorden. Handelaren als deze Cornelis en Frederik de Houtman zijn dan ook zeer geïnteresseerd in de kennis van Plancius. De broertjes De Houtman ruiken het avontuur en het grote geld. Door de oorlog met Spanje is de handel in specerijen vrijwel stil komen te liggen. Door de schaarste zijn de specerijen nog kostbaarder geworden. Wie dus een route naar de Oost weet te vinden, wordt schathemeltjerijk. Met de komst van de kooplieden uit de Zuidelijke Nederlanden zie je eigenlijk dat Amsterdam een nog groter internationaal netwerk krijgt. En dan zie je gewoon de expansie van die handel en ook nieuwe initiatieven opbloeien. Hier in Amsterdam wordt een nieuwe onderneming geboren. Dit zijn de oprichtingspapieren van de Compagnie van Verre. De voorloper van de VOC. Deze mannen handelen in alles. Bier, graan, leer, goud en edelstenen. Ze bezitten grote stukken grond in Amsterdam waarmee ze speculeren op de woningmarkt en enorme winsten boeken. Je zou kunnen zeggen dat dit de eerste superrijken zijn, burgers met vermogens waarvan zelfs enkelen zouden opkijken. Ze financieren een expeditie die de geschiedenis in zal gaan als de eerste schipvaart. Een uiterst risicovolle expeditie naar de Oost met ongekend grote gevolgen. Hier wordt de basis gelegd voor het moderne kapitalisme. Die rijkdom gold voor een kleine bovenlaag, een kleine handelselite die inderdaad heel veel rijkdom vergaarde, maar het merendeel van de bevolking was heel arm. Met de Compagnie van Verre zet Amsterdam de eerste stap op weg naar de wereldhandel. Amsterdam dreef overal handel met macht en hebzucht als belangrijkste drijfveren. Om hun belangen in het buitenland te verdedigen en voerde de stad de ene na de andere oorlog. En dat had gevolgen voor de bevolkingssamenstelling. Zonder immigratie, zonder de aanvoer van nieuwe zeelui, was de expansiedrift van de stad onmogelijk geweest. Amsterdam werd een smeltkroes van culturen die allemaal een stempel op de stad drukten. Een echte migrantenstad, open, loyaal, aantrekkelijk voor minderheden en avonturiers van overal en nergens. Dat zou de komende eeuw sterk veranderen.

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

In de zeventiende eeuw handelt Nederland niet alleen in tabak en suiker, maar ook in mensen. We kopen mensen uit Afrika en zetten ze in Zuid-Amerika aan het werk: een loodzwaar bestaan. In dit scrollverhaal lees je alles over de gruwelen van de slavernij.

Scrollverhaal over de slavernij

Welke rol speelde Nederland in de slavernij?

Groep 6/7/8

Animaties van dagboekfragmenten uit de tijd van de VOC en WIC. Speciaal gemaakt voor de interactieve schoolplaat 'VOC en WIC van alle kanten'. 

Verhalen van de VOC en WIC van alle kanten

Welkom aan boord van het beroemde VOC-schip 'De Amsterdam'. Kijk nu zelf rond door deze replica van een VOC-schip die aan de steiger van het Scheepvaartmuseum ligt. Verken de Nederlandse geschiedenis uit de 17e en 18e eeuw. Over de eerste overzeese reizen, de handel, de avonturen en ontberingen. En in het ruim kom je meer te weten over de zwarte bladzijdes van het slavernijverleden. Kijk zelf in 360 graden rond, zoom in en ontdek wat er op het schip zoal gebeurde tijdens de lange reis naar de Oost.

Handel en oorlog over zee

De VOC en WIC van alle kanten

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Het Klokhuis

Programmalogo's

200 jaar lang maken de VOC en de WIC de dienst uit in overzeese gebieden als Indonesië en Suriname. Nederland is schatrijk geworden van de handel in grondstoffen en specerijen. Maar deze rijkdom heeft ook een keerzijde. Hoeveel weet jij over de VOC en WIC? Test je kennis in de quiz!

Quiz over handel en slavernij

Wat weet jij over de VOC en WIC?

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Slavernij was in de Gouden Eeuw heel gewoon. Wat weten we eigenlijk van deze donkere periode in de Nederlandse geschiedenis? Bekijk de online special 'Witte handel in zwarte mensen' over de rol die slavenhandel en slavernij speelden in de driehoekshandel waarmee Nederland rijkdom vergaarde in de Gouden Eeuw. Met onder meer de persoonlijke verhalen van een tot slaaf gemaakte jongen, een slavenkoopman en de leider van een slavenopstand.

Witte handel in zwarte mensen

Het verhaal van Amsterdam in de klas

Test je kennis van Amsterdam in de quiz!

Daan Schuurmans onderzoekt het verleden van onze hoofdstad, vanaf de allereerste huizen tot de rolkoffers van nu. Vanaf 5 februari 2025 elke week een nieuwe aflevering.

Meer over de serie

Door de Tachtigjarige Oorlog vluchten protestanten uit de Zuidelijke Nederlanden naar Amsterdam. De stad groeit, net als de handel. De arbeidsmigratie leidt tot een woningtekort en de grachtengordel wordt aangelegd. Er breken gouden tijden aan voor de superrijken, maar de gewone Amsterdammer is straatarm.

Regenten en vorsten

Migratie en welvaart in de 17e eeuw

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Wist je dat Schooltv ook onderdeel van de publieke omroep is?                     

Laat Schooltv niet wegbezuinigen! 

Narcis in de knop

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Migratie en welvaart in de 17e eeuw

Welvaart en handel in de 17e eeuw

Het Scheepvaartmuseum

Het einde van de Gouden Eeuw

Amsterdam in de Gouden Eeuw

Dossier geschiedenis: Nederland en de slavernij

Dossier geschiedenis: Nederland en de slavernij

Het verhaal van Flora

Het verhaal van Equiano

Meer

Welke rol speelde Nederland in de slavernij?

De VOC en WIC van alle kanten

Wat weet jij over de VOC en WIC?

Witte handel in zwarte mensen

Embed video

Bewaar dit item in een verzameling

Nieuwe verzameling

Hallo! Welkom terug

Vind alles voor een leuke les!

Met een account kan je