Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Gingen kinderen vroeger ook naar school en hoe ging dat dan? Vroeger was het anders gaat over verhalen uit het verleden.

Header Vroeger was het anders

Televisie en computer

Vroeger was het anders

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Groep 3/4/5

Dit is Romeins geld, munten en dat werd dus door de Romeinen gebruikt, ook toen die in ons land waren. Kijk, de Bataven die hadden nog geen geld. Het kopen en verkopen van spullen was eigenlijk het ruilen van spullen in die tijd. Dat ging zo. Stel je had een geit en je wilde kaas. Dan moest je dus op zoek naar iemand die kaas had en dan ruilde je. Ongeveer de waarde van een geit. De Romeinen die deden dat heel anders. Die gebruikte daarvoor munten. Dus, ze hoefde niet hun spullen overal mee naar toe te nemen, dat was natuurlijk best lastig. Nee, de Romeinen die wilde bijvoorbeeld een geit kopen en die betaalde dan met geld. Dus kopen en verkopen was het ruilen met geld. En dat was natuurlijk wel makkelijker. Elke munt die had een bepaalde geldwaarde, net als wij nu onze Euromunten hebben. Kijk, 50 eurocent, een euro, twee euro. Je hoefde dus geen spullen mee te nemen, je nam gewoon je munten mee, in een portemonnee.

Betalen in de tijd van de Romeinen

Ruilen was voordat er geld kwam de enige manier om spullen te kopen en verkopen. Maar de Romeinen ruilden geen spullen, maar betaalden met munten als ze spullen wilden hebben. 

Geld in plaats van ruilhandel

We gaan terug in de tijd. Terug naar vroeger. Op dit tijdlint kun je zien hoe ver terug. Elk blok is vijfhonderd jaar en we gaan vijfduizend jaar terug in de tijd dat is dus tien blokken. Terug naar de tijd van de hunebedden. Wow, wat een enorme stenen dit. Dit heet een hunebed. In Drenthe heb je daar heel veel van. Hier werden vroeger mensen in begraven. Die stenen zijn echt loeizwaar. Het zal behoorlijk lastig zijn gewest om die bovenop elkaar te krijgen zeg. Heel lang geleden zijn deze stenen in het noorden van Nederland terechtgekomen. Vroeger in de ijstijd werd ons land bedekt door een dikke laag ijs. Dat ijs kwam via Noorwegen en Zweden, Nederland binnen. Het werd steeds kouder. Het ijs was soms wel tientallen meters dik en met dat ijs kwamen dit soort grote keien mee. Toen het klimaat  later veranderde werd het steeds warmer. en het ijs smolt, maar de keien bleven achter. Duizenden jaren later werden deze keien gevonden door boeren en die gebruikten ze voor de bouw van hun hunebedden. Er bestaan heel oude verhalen over hunebedden. Die verhalen worden al honderden jaren aan elkaar doorverteld. Die verhalen die gaan over reuzen, want het moesten natuurlijk wel reuzen geweest zijn die zulke ontzettend grote stenen op elkaar konden zetten. Die reuzen werden Huinen genoemd. En als er iemand dood ging, dan waren ze verdrietig. Dat zijn wij ook als er iemand sterft. Ze wilden hun doden een goede plek geven. Dichtbij en veilig. Daarom bouwden ze een grote heuvel  van grote stenen. En daarin begroeven ze dan hun doden en zo’n grafheuvel dat werd een hunebed genoemd. Het bouwen van een Hunebed was een heel karwei. Met boomstammen en touwen werden de loodzware keien gebracht naar de plek waar het Hunebed moest komen. Hunebedden werden bijna altijd op dezelfde manier gebouwd. Met een ingang naar het zuiden die werd gebruikt om de doden te kunnen bezoeken. Voor de afwerking werden de kleine keitjes tussen de grote keien gestopt en als die dan bijna af was werd die bedekt met aarde en ontstond er een dekheuvel. Van veraf waren de hunebedden bijna niet te zien.

De tijd van de Hunebedden (2)

Een hunebed is een stenen grafheuvel. Deze grote stenen kwamen vooral in Nederland voor in de provincie Drenthe. Ook zijn ze te vinden in Denemarken en Duitsland.

In Drenthe heb je veel Hunebedden

We gaan terug in de tijd. Terug naar vroeger. Op dit tijdlint kun je zien hoe ver terug. Elk blok is vijfhonderd jaar en we gaan vijfduizend jaar terug in de tijd dat is dus tien blokken. Terug naar de tijd van de hunebedden. Lars, voorzichtig zijn als ik weg ben hè, alleen hazen. Ik kan toch net zo goed jagen? Met een meisje, ga maar wat friemelen met die potten van je of zo. Haas, die heb ik twee happen op. Ik slacht wel een beer voor je, dan kan je een jas maken. Ma, ik ga hout halen. Help, help!  Niks gevangen? Nee, ik zat wat aan het uitrusten. Aaah, wat ben je lief. Weet je wel waar je op staat? Euh, nee. Snel. Kom op, kom nou. Janna, Janna? Ik geloof dat onze grote held iets wil zeggen. Janna? Ja. Over net met die koe en zo. Ja. Dat hoeft niet iedereen te weten. Dat kan geregeld worden. Wat wil je dan? Een bontvel, jij gaat hout voor mij halen en… Jij gaat de potten versieren. Nee. Geen vlees vandaag. Lars heeft een koe gevangen! Met gevaar voor eigen leven sprong Lars bovenop de koe die wild om zich heen schopte. Rook kwam uit de neus en na een half uur op de koe gereden te hebben heeft Lars die wilde koe getemd. Is dat waar Lars? Ja, zoiets. Ik weet het niet meer zo goed. Ik denk dat we wel weer hout voor op het vuur kunnen gebruiken. Lars? Eeeh, ik ga wel eventjes.

De tijd van de Hunebedden

Grafheuvels van stenen en keien

Timo, ik wil eigenlijk wel eens zien waar de Romeinen nu mee vochten. Nou, de Romeinen hadden een verschrikkelijk goed georganiseerd leger en ze hadden ook het materiaal waardoor ze die Germanen konden verslaan. Ze hadden een dolk bij de standaarduitrusting. Een soort mes? Ja, eigenlijk een soort mes, zoals we die nu ook nog kennen. Nou goed, wat je daar ziet is het zwaard, de gladius, zoals de Romeinen dat noemden. 
Je moest aan kunnen vallen, maar je moest je ook kunnen verdedigen, daar hadden ze de helm voor. Stevige helm? Stevige helm inderdaad. En ze hadden schilden. En die schilden daar hebben we hier een leren beschermhoes voor. Om zo voor je te houden, hè? Precies, Ja. En ook belangrijk natuurlijk om jezelf te beschermen, een harnas. En buiten een harnas hadden ze ook nog een werpspeer die gooide je voordat je ten aanval ging naar je vijand toe.

Wapens van Romeinen

In de tijd van de Romeinen vochten zij met hele andere wapens dan vandaag de dag gebruikt worden tijdens oorlogen. Maar welke wapens waren dat precies?

Waarmee vochten de Romeinen?

Veel dingen die wij normaal vinden die komen uit de Romeinse tijd. Dakpannen bijvoorbeeld en verwarming. De Romeinen die bouwden hier grote mooie huizen, zoals ze die gewend waren in Italië. 
Villa’s heten die. Villa’s hadden een aparte woonkamer, slaapkamer en eetkamer. De vloer die legden ze op van die grote stenen zuilen en de lucht daaronder die verwarmden ze. Vloerverwarming is dus al duizenden jaren oud! De Romeinen die hadden ook badhuizen en daar wasten ze zich in koude en warme baden. En ze lieten ze zich daar masseren. 
Hier zie je allemaal spullen om jezelf te verzorgen en die werden vooral gebruikt door Romeinse vrouwen, maar ook door Romeinse mannen. Kijk, hier zo’n spiegel bijvoorbeeld of van die flesjes voor geurende olie. Kijk, als wij ons wassen dan gebruiken we bijvoorbeeld een washandje. De Romeinen die gebruikten zo’n huidschraper. Ze smeerden zich eerst in met geurende olie, soms met wat zand erbij en daarna gingen ze schrapen en daar werd je huid heel erg schoon van. 
De meeste Romeinen hadden thuis geen douche en geen badkamer. Alleen hele rijke Romeinen hadden dat en daarom gingen de Romeinen naar een badhuis. Als je wat rijker was, dan ging je elke dag en als je minder rijk was, dan ging je ook minder vaak. Romeinen gingen in groepjes naar het badhuis en daar zaten ze gezellig samen in bad om te kletsen, maar ook om zaken te doen en dat vonden de Romeinen helemaal niet raar om samen in bad te zitten. Sterker nog, ze gingen ook gewoon samen tegelijk naar de wc. 
In de Romeinse badhuizen had je heel veel mogelijkheden om jezelf te verzorgen en schoon te maken. Warme baden, koude baden, je kon je laten masseren en er waren ook een soort zweethokken. Die kennen wij nu als sauna’s en daar werd je ook heel schoon van en het was natuurlijk heel gezond.

Romeinse badhuizen

Een badhuis was in de oudheid een openbaar gebouw waar mensen in samenkwamen om te baden. Het was voor de Romeinen heel normaal om samen in bad te gaan. 

Met z’n allen badderen

Zijn eerste lessen beginnen om 8 uur ‘s ochtends dus daarvoor moet u zorgen dat hij zijn bad heeft gehad. Dan wordt hij opgehaald door Meester Jacob. Ja mevrouw. Zijn lessen nemen de hele dag in beslag dus ‘s middags heeft u taken in de huishouding en dan moet u er voor zorgen dat zeven uur ‘s avonds het bed van heer Willem is opgemaakt. Dus de dag van heer Willem zit vol met dingen die hij moet doen.  Zitten daar ook leuke dingen bij? Graaf zijn, brengt grote verantwoordelijkheden met zich mee, ongeacht de leeftijd van de graaf. 
Didwein, waar ga je heen? Even rondkijken mama, ik kom zo terug. Goed, heer Willem, tijd voor de middagles? Om onze gebieden te beschermen moeten we ons goed verdedigen en dan is oorlog eigenlijk niet uit te sluiten. Ja, het is zoals Aristoteles al zei, “In de arena des levens, wie goed doet, goed ontmoet”. We zijn hier niet om te klooien. Het gaat om belangrijke zaken, van levensbelang voor uw familie. Zoals Aristoteles al zei…. Het bad is klaar, heer graaf. Tsja, graaf. Mag u daarom niet spelen? Nee, ik moet leren ons het kasteel en de landerijen te besturen. En bevelen te geven aan horigen en dienaren. 
Ja, wow, dit is ijskoud water. Ja, u dacht toch niet dat ik een beetje met heet water heen en weer ging zeulen? Ik had me wel kunnen verbranden! Nou ja, geeft niks hoor. Geeft niks? Wat bent u voor een graaf. U moet toch leren te zeggen wat u wilt? U moet toch leren orders te geven? Of wilt u altijd een koud bad? Nee! Ja, je hebt gelijk. Wat wilt u dan? Ik wil heet water. En wat nog meer? En ik wil spelen! 
Mooi zo. Maar, heer Willem, we moeten nu echt aan hoofdstuk… Jacob, u bent mij toch aan het leren om orders te geven? Correct. Dan moet ik dat toch oefenen. Ja, dat zou niet geheel onverstandig zijn heer Willem. Mooi, dan benoem ik deze dag tot speeldag en beveel ik de hele huishouding mee te spelen. Maar, heer Willem. Graaf Willem bedoelt u en vandaag is speeldag. Speeldag, graaf Willem. 
Wie er hoger springt krijgt een appeltaart. Appeltaart? Hoger, hoger, kom op, hoger. Dus we beginnen met Parcifal, dan Walewein en Keye en als we tijd hebben nog even Lancelot. Prima, moeten we niet even op uw speelkameraadje wachten, graaf Willem? Oh nee, die is nog even bezig met het uitvoeren van mijn orders. Goed.  
Stomme graaf, met zijn stomme orders.

Op het kasteel 

Hoe was het leven op een kasteel? Wat voor werkzaamheden hadden de mensen die in het kasteel werkten voor de Graaf?

Een dag bij graaf Willem

Peter. Rotterdam. Lies, Lies! Den Haag. Heel goed. Dordrecht. Oké, jongens allemaal. Den Haag, Rotterdam, Dordrecht, Utrecht, Amsterdam, Leiden, Noordzee, Zeeland. Heel goed. België! Oké, schrijf het allemaal maar op. Au, au, au. Kick ter Burgh, voor de klas. Kick ogenblikkelijk, ogenblikkelijk. Ben je nou helemaal besodemieterd. Handen, kom op. Ben je nou helemaal gek geworden. Je blijft na. Kom op jongens, iedereen doorschrijven. Gaat het? Maak het strafwerk thuis maar af, Kick. Vijf velletjes. Vijf velletjes, maar meester, dan mis ik de belangrijkste wedstrijd van het jaar, Feyenoord – Willem II en die kan ik echt niet missen. En nog brutaal ook, tien velletjes Kick, anders stop ik je de hele zaterdag in het kolenhok. Kom. Iedereen in een rij van twee voor de ingang, we gaan zo beginnen. Jij ook en niet zo brutaal of je vliegt zo meteen het kolenhok in, begrepen. En er wordt niet gefietst op het schoolplein. Hier snel, oké. Peter, Peter, blijf van Hendrik af, dit is de laatste waarschuwing. U heeft geloof ik iets voor mij meneer ter Burgh. Ja meneer. Laat dit een wijze les geweest zijn. Kick. Nou, vort naar de les. Kick ter Burgh, verdikkeme, mee komen jij. Ben je helemaal belazerd? Poverdriedubbeltjes, strafwerk, kom op..

Strafwerk op school

Vroeger zag een klas er heel anders uit dan nu. En ook de juffen en meesters gaven op een andere manier les. Maar een ding is niet veranderd: ook vroeger werd er strafwerk uitgedeeld. 

Een klas van toen 

Ik wil je laten zien hoe het vroeger was, want vroeger was het anders. We gaan terug in de tijd. Terug naar vroeger. Op dit tijdlint kun je zien hoe ver terug. Ik neem je mee naar de school van 1950. En dat is, even tellen, 2000, 1990, 1980, 1970, 1960, 1950. Ik ben hier in het Onderwijsmuseum en dit is een klas van ruim 50 jaar geleden. Zo zag de klas van mijn moeder er ongeveer uit. Geen gezellige groepjes met tafeltjes bij elkaar, maar allemaal, alles netjes in een rijtje. 
De kinderen konden zo op die manier niet zo goed bewegen en dat moest ook, want alle kinderen zaten naast elkaar en deden alles tegelijk, als de meester of de juf dat zei. Hier zat de meester of de juf trouwens, een beetje hoger dan de rest. Alles goed te overzien. En zo’n bordje, dat gebruikte ze om te leren lezen. Aap, N-oo-t, M-ie-s. Duizenden kinderen hebben zo leren lezen. En schrijven leerden de kinderen met een kroontjespen. Ieder z’n eigen inktpotje en inktlapje. 
De klassen waren groot, met z’n veertigen was normaal. Er was voor de meester dan ook weinig tijd om elk kind apart aandacht te geven. Je moest meedoen met de hele klas, en als je daar moeite mee had, om dat tempo bij te houden, ja….dan….bleef je achter…en bleef je zitten. Moest je de klas maar weer over doen.

Op school in de jaren vijftig

In de jaren vijftig was een klas heel anders ingericht dan nu. De stoelen en banken stonden bijvoorbeeld heel anders, maar ook werd er anders les gegeven.

Een klas van vroeger

Ik ben hier in het Onderwijsmuseum en dit is een klas van ruim 50 jaar geleden. Zo zag de klas van mijn moeder er ongeveer uit. Geen gezellige groepjes met tafeltjes bij elkaar, maar allemaal, alles netjes in een rijtje. De kinderen konden zo op die manier niet zo goed bewegen en dat moest ook, want alle kinderen zaten naast elkaar en deden alles te gelijk, als de meester of de juf dat zei. Hier zat de meester of de juf trouwens, een beetje hoger dan de rest. Alles goed te overzien. 
De klassen waren groot, met z’n veertigen was normaal. Er was voor de meester dan ook weinig tijd om elk kind apart aandacht te geven. Je moest meedoen met de hele klas, en als je daar moeite mee had, om dat tempo bij te houden, ja….dan….bleef je achter…en bleef je zitten. Moest je de klas maar weer over doen. 
Tegenover mij zit Jacques Vriens. Jullie kennen hem waarschijnlijk wel, want hij is bekend als kinderboekenschrijver. En u ging, zo in de jaren vijftig naar school, hè? In zo’n lokaal. Ja, het was eigenlijk precies hetzelfde. We zaten ook in die hele vervelende houten bankjes en je kon niet naar buiten kijken, want de ramen waren hoog, dus ik vond het altijd wel een beetje saai op school moet ik eerlijk zeggen. 
De meesters waren ontzettend streng, Ze legden één keer wat uit en dat moest je het maar snappen en ze hadden eigenlijk geen tijd om extra dingen uit te leggen en er werd af en toe wel geslagen… Geslagen? Ja, dan kreeg je een draai om je oren of eh, er was één meester die was erg goed in het draaien aan je oren. Dus draaide dus zo je oor om en dan zat je de hele dag met het gevoel dat je zo’n dik rood oor had en er was ook nog een meester die was heel erg goed in de okkernoot. Dan die zijn vuist zo en dan sloeg hij zo opzij op je schouder, heel hard en dat deed ook nog behoorlijk pijn. 
Dat zou nu echt niet meer kunnen toch? Nee, ik denk dat de ouders onmiddellijk op de stoep staan. En u vader en moeder deden dat dus niet? Nee, absoluut niet. Als ik dan thuis kwam en ik zei dat ik een tik had gehad, dan zeiden ze, dan moet je maar opletten en dat was het dan. 
Had u verder wel een goed rapport op school? O, dat is een pijnlijke vraag. Dit is mijn rapport van de zesde klas. Je mag het even inkijken. Ik had vooral voor Nederlands had ik hele slechte punten en dat kwam… Ik schreef toen al verhalen, maar dan leverde ik die in en kreeg ik het blaadje terug en dan stonden er allemaal rode strepen op en dan had de meester er onder gezet, leuk verhaal, goed bedacht, maar dan met zulke letters, JAMMER VAN AL DIE TAALFOUTEN en dan kreeg ik een twee, of als ik geluk had een drie. 
In de klassen van nu zijn er computers en een digibord, maar hier staat een radio in de klas. Ja, dat was eigenlijk het enige technische wat we in de klas hadden en er waren ook echt schoolradio uitzendingen, zoals je nu Schooltv hebt, maar dat was er toen niet en wat ik altijd fantastisch vond dan werden er hoorspelen uitgezonden, speciaal voor kinderen op school. Dus echt schoolradio in plaats van Schooltv? Ja, en dat moest je, je hoorde de geluiden, bijvoorbeeld Willem van Oranje werd vermoord en dan hoorde je een schot en dan hoorde je, aaaaah en dan zei Willem nog iets van, heb medelijden met dit volk en dan hoorde je weer een klap, dan viel hij op de grond, dan was hij dood en dan zaten we echt ademloos te luisteren en we konden het ons ook helemaal voorstellen. 
Jullie vonden het heel spannend om naar de radio te luisteren? Ja, het was echt in die tijd heel leuk om naar de radio te luisteren. Gebruikten jullie al in de klas ook van dit soort mooie platen voor de les? Ja, we hadden heel veel van deze schoolplaten over geschiedenis, maar ook voor biologie met allerlei dieren erop en zo en ik weet nog, dan vertelde de juf of meester er een verhaal bij, nou en als je nou geluk had, dat heb ik één jaar gehad, had ik een fantastische meester die geweldig kon vertellen en die vertelde dan hele spannende verhalen hierbij en toen begon ik geschiedenis ineens heel leuk te vinden.

Op school, 50 jaar geleden

Schrijver Jacques Vriens vertelt over hoe hij vroeger in de klas zat. Een van de grote verschillen met nu is dat de klassen veel groter waren. 

Jacques Vriens vertelt over toen

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Vroeger was het anders

Type videos