Groep 6/7/8

Het is al eeuwenlang het best verkochte boek ter wereld. Een absolute bestseller. Er zijn honderden miljoenen van en het is een honderden talen vertaald. Het is dus niet gek dat het ook wel het Boek der Boeken wordt genoemd De Bijbel. De Bijbel is het heilige boek van de Christenen. Eigenlijk zijn het zestig boeken ineen en het bestaat uit twee delen. Het oude en het nieuwe testament. Voor veel christenen telt dit boek als het woord van god. Er staat van alles in. Allerlei verhalen, religieuze wetten, voorspellingen, liederen, leefregels, spreuken. Noem maar op. Iedereen heeft weleens gehoord van de Bijbel. En toch staat niet in alle bijbels precies hetzelfde. Binnen de christelijke godsdienst, zijn er verschillende richtingen. Katholieken, gereformeerden, doopsgezinden en nog veel meer. Bij allemaal zijn er verschillen in wat je moet leren van de Bijbel. De een is bijvoorbeeld veel strenger dan de ander. Ze hebben ook allemaal hun eigen bijbel en vertaling. Nou is er met eentje iets heel bijzonders aan de hand. Dit is de Statenbijbel. En het bijzondere aan deze bijbel is, dat die vanuit de allereerste teksten van zo'n tweeduizend jaar geleden rechtstreeks naar het Nederlands vertaald is, dus niet via Duits of Latijn. Het lijkt nu heel gewoon, maar dat is niet altijd zo geweest. Nou is dit natuurlijk een hele nieuwe versie, maar de eerste verscheen in 1637. Maar voordat het zover is, het is nog een hele klus. In de Statenbijbel staan uitdrukkingen, gezegden en spreuken die we vandaag de dag nog steeds gebruiken. Wat dacht je bijvoorbeeld van wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in of de inwendige mens versterken? Dat betekent wat eten of drinken. Proost! Hoe was de situatie rondt 1500 wat de bijbels betreft? Nou dankzij de boekdrukkunst werden de bijbels goedkoper, dus konden meer mensen er eentje aanschaffen. Toch waren het voornamelijk de geestelijken, dus de mensen van de kerk en rijke mensen die er een hadden. Bovendien werden de meeste bijbels in het Latijn geschreven. Dat is een oude taal, die voornamelijk werd gesproken door geleerden. Er was inmiddels wel een enkele bijbel in het Nederlands, maar dat was of het oude testament of een vertaling van een vertaling van een vertaling. Voor de gewone mensen zijn er eigenlijk geen bijbels in hun eigen taal. De mensen die het in de kerk op dat moment voor het zeggen hebben, vinden dat trouwens prima. Gewone mensen kunnen maar beter niet zelf de Bijbel gaan lezen, vinden ze. Vanaf de zestiende eeuw wordt het protestantisme min of meer de officiële godsdienst voor Nederland. Bovendien is de overheid ook wel een beetje klaar met de wildgroei aan bijbels en meningen over de Bijbel. Ze willen dat er één officiële bijbel komt in het Nederlands zodat iedere gelovige die zelf kan lezen. En ja, dan moet er wel een goede vertaling zijn in het Nederlands en die is er niet. Nog niet. In 1618 komen de belangrijkste nationale en internationale kerkleiders in Dordrecht bij elkaar voor een vergadering over dit onderwerp. Een vergadering die maar liefst een half jaar duurt. En na die zes maanden zijn ze eruit. Er zijn afspraken gemaakt over de vorm, de inhoud, de schrijfstijl, over diegenen die de Bijbel naar het Nederlands gaan vertalen. De kosten voor die vertaling worden vergoed door de Nederlandse overheid: de Staten-Generaal. Vandaar ook de naam 'Statenbijbel'. Belangrijke mensen uit allerlei delen van Nederland mogen er iets over zeggen. Het probleem is alleen dat er tot dan toe verschillende dialecten worden gesproken en er nog niet één manier van schrijven bestaat. Er ontstaat belangstelling voor taalregels en langzaamaan worden er afspraken gemaakt over spelling en taalgebruik. En de vertalers volgen zoveel mogelijk het Algemeen Beschaafd Nederlands van die tijd. Na bijna 20 jaren van vergaderen, werken, vertalen, nog eens een keer vergaderen, is de eerste Statenbijbel in 1637 eindelijk klaar. In korte tijd worden er heel veel van die Nederlandse Statenbijbels gedrukt en gelezen. De Bijbel is niet langer alleen maar voor de rijken of de geestelijken. Ook het gewone volk gaat massaal de Statenbijbel lezen. En zo draagt de bijbel-taal zijn steentje bij aan de ontwikkeling van het Nederlands. Dit is één van de eerste exemplaren van de Statenbijbel. Iets te groot en te zwaar om je binnenzak te stoppen. En zo klein kunnen ze tegenwoordig zijn. En nu vierhonderd jaar is er bijna niets van de tekst veranderd. Zelfs de spreekwoorden en gezegdes die erin staan, gebruiken nog steeds.

De Statenbijbel

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Het Klokhuis

De Bijbel is het best verkochte boek ter wereld. Het is voor christenen het woord van God. De eerste versie is geschreven in het Latijn. Maar om het boek toegankelijk te maken voor iedereen, werd het vertaald. De eerste echte goede Nederlandse vertaling van het boek, is de Statenbijbel. Hij werd gefinancierd door de Staten-Generaal, vandaar ook de naam ‘Statenbijbel’.

De eerste Nederlandse versie van de Bijbel

Dit boek is niet zomaar een boek. Het is het bestverkochte boek ter wereld: de Bijbel. Dat is het heilige boek van de christenen, één van de grote godsdiensten. Het staat vol eeuwenoude verhalen over God en zijn zoon Jezus. En allemaal mensen die duizenden jaren geleden leefden. Misschien ken je wel een paar van die verhalen. Hoe God de wereld maakte? In het begin schiep God de hemel en de aarde. Adam en Eva. Adam had gemeenschap met zijn vrouw Eva. Het kerstverhaal door. Toen Jozef en Maria daar waren... Was het tijd dat het kind geboren moest worden en kreeg het de naam Jezus. Het paasverhaal. Maar wat moet ik doen met Jezus die Christus wordt genoemd? Kruizigen! Riepen ze allemaal. De Ark van Noach. Om aan de dreigende watervloed te ontkomen, ging Noach met zijn zonen, zijn vrouw en zijn schoondochters aan boord. Renske, jij bent Bijbelonderzoeker. Waar komen al de verhalen in de Bijbel vandaan? De Bijbel is een verzameling verhalen die heel lang geleden zijn opgeschreven door allerlei verschillende mensen. Eigenlijk om antwoord te geven op grote vragen, zoals hoe is de aarde gemaakt? Wat gebeurt er met je als je dood bent? Hoe moet je met elkaar omgaan? Dus de Bijbel is eigenlijk een soort verhalenbundel? Ja, en het woord bijbel komt ook van het woord biblia. Dat is Grieks en dat betekent boeken, verzameling boeken. Een soort bibliotheek eigenlijk? Ja, soort bibliotheek in één boek. Dit zijn allemaal Bijbels. De eerste teksten van de Bijbel waren niet in het Nederlands geschreven, maar in het Grieks en het Hebreeuws. In de afgelopen eeuwen werden die originele teksten in wel duizend verschillende talen vertaald, bijvoorbeeld in het Duits. Vanuit de Duitse vertaling werd de Bijbel ook voor het eerst in het Nederlands vertaald. En in het begin van de zeventiende eeuw wilde Nederland haar eigen vertaling, dus niet een vertaling van de Duitse vertaling, maar een vertaling vanuit de originele teksten, het Hebreeuws en het Grieks. Om zo dicht mogelijk bij het oorspronkelijke verhaal te blijven. En een Bijbel waar de Nederlandse christenen trots op konden zijn. De Statenbijbel. Deze eerste officiële Nederlandse Bijbel verscheen in 1637 en werd vernoemd naar de Nederlandse overheid van toen, de Staten-Generaal. Maar die vertaling kwam er niet zomaar. Daar ging een hoop gesteggel aan vooraf. Renske, hoe kwam de Statenbijbel er? Het was aan het begin van de zeventiende eeuw heel onrustig in Nederland. Er waren heel veel groepen mensen die het met elkaar oneens waren over hoe je op de beste manier christen kon zijn. Dat ging over grote vragen, bijvoorbeeld hoe God bepaalde wie er in de hemel kwam en in 1618 besluiten ze om met z'n allen samen te komen voor soort grote vergadering. Dat heet de synode. Om te praten over die vragen. En dat deden ze dus hier zo, hier in Dordrecht. Dat gebouw waar de synode werd gehouden, dat bestaat niet meer, maar hier hebben ze wel een maquette nagebouwd. Dus zo zag het eruit in 1618? Ja, zo zaten daar met z'n allen. Ik versta niks van. Ze spreken Latijn met elkaar. Dat was een soort van het Engels van die tijd, dus dat konden mensen spreken in allerlei verschillende landen. Waar hebben ze het dan over? Ze hebben het over van alles, bijvoorbeeld over wie daar naar de hemel mag en niet. Uiteindelijk zijn ze wel een half jaar lang met elkaar aan het vergaderen. En aan het eind van dat half jaar besluiten ze dat er een nieuwe Nederlandse Bijbelvertaling moet komen. En dat wordt de Statenvertaling. Ja, precies. Wauw. Kijk. Biblia, de gantiche. De ganzen, de hele heilige schriftuur en daaronder staat dan dat het dus door de Staten-Generaal van de Verenigde Nederlanden op de Synode van Dordrecht besloten is deze Bijbel te maken. In Den Haag de 29 juli 1637, dus het duurde 20 jaar om deze vertaling te maken. Ja. Toen de Statenvertaling 1637 uitkwam was dat de Nederlandse vertaling. Al snel had bijna elke Nederlander 'm in huis en hij werd gebruikt in scholen, in kerken. Overal was ie te vinden. Bijna elke Nederlander had ermee te maken. Hier gebruiken ze niet meer de vertaling uit 1637. Die is maar moeilijk te begrijpen met dat oude Nederlands. Neem deze zin uit de statenvertaling: En het geschiedde, toen de Filistijn zich opmaakte, en heenging, en David tegemoet naderde, zo haastte David, en liep naar de slagorde toe, den Filistijn tegemoet. Die klinkt in de nieuwe bijbelvertaling zo: Toen de Filistijn tot de aanval overging en al dichterbij kwam, snelde David op hem toe en ging tot de tegenaanval over. Dat is toch makkelijker te begrijpen hè? Dat is handig.

De in 1637 uitgebrachte ‘Statenbijbel’ wordt gezien als de belangrijkste Nederlandse vertaling van de Bijbel. De Bijbel werd ooit geschreven in het Grieks en Hebreeuws en later vertaalt naar het Duits. Deze Duitse versie werd naar het Nederlands vertaalt. Maar de Nederlandse christenen wilden hun eigen vertaling en ze vernoemden deze bijbel naar de regeringsvorm van dat moment: die van de Staten-Generaal der Verenigde Nederlanden. Dat werd dus de Statenbijbel.

De belangrijkste Nederlandse bijbelvertaling

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Nizar Klokhuis

Programmalogo's

De Bijbel is het bestverkochte boek ter wereld en voor christenen hét woord van God. De eerste versie is geschreven in het Latijn, maar om het boek toegankelijker te maken voor iedereen wordt het in 1618 vertaald in het Nederlands. Deze ‘Statenbijbel’ wordt gefinancierd door de Nederlandse overheid.  Hoeveel weet jij over de Statenbijbel? Test het in de quiz!

Steden en staten

Burgerschap, mediawijsheid, welvaart en samenleving

Quiz over de Nederlandse vertaling van de Bijbel 

Wat weet jij over de Statenbijbel? 

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.