Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Laat je verrassen door de explainers van de finalisten van de profielwerkstukprijs van het Rijksmuseum 2023. 

In deze interactieve schoolplaat ontdek je meer over het kleurgebruik van Rembrandt, de emoties die dit grote schilderij oproept en vrouwen in de schilderkunst. Klik op de paletten om de video’s met de vragen te bekijken. Achter de andere knoppen vind je meer informatie, handig bij het achterhalen van de antwoorden. Zo ontdek je allerlei geheimen van dit beroemde schilderij.

Interactieve schoolplaat over de geheimen van dit grote schilderij van Rembrandt

Achter de Nachtwacht

In de tijd van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden viert de Hollandse schilderkunst haar hoogtijdagen. Meesterschilders als Johannes Vermeer en Frans Hals zijn succesvol. Maar de bekendste meester uit die periode is toch wel Rembrandt van Rijn. Zijn werken hangen tentoongesteld over de hele wereld en zijn beroemdste schilderij is de Nachtwacht. 

Quiz over een Hollandse meester

Wat weet jij over Rembrandt?

Vincent van Gogh heeft meer dan 900 schilderijen gemaakt. En hij heeft op veel plekken gewoond: van Brabant tot Zuid-Frankrijk. In deze schoolplaat hebben we het leven van Vincent in kaart gebracht aan de hand van bekende schilderijen. In en rond het schrijfkistje van Vincent vind je voorwerpen uit zijn tijd. Vouw de kaart uit om in te zoomen op de plekken waar Vincent gewoond en geschilderd heeft. Laat de video’s in de kaart je meevoeren naar de wereld van een van Nederlands beroemdste schilders. Deze schoolplaat is gemaakt in samenwerking met het Van Gogh Museum.

Interactieve schoolplaat over het leven van Vincent van Gogh

Vincent van Gogh

Herken het schilderij

Er zijn van die schilderijen die je gewoon moet kennen. De Nachtwacht en de Mona Lisa bijvoorbeeld. Maar weet je ook wie ze gemaakt heeft? Kies bij elke afbeelding de juiste kunstenaar of bekijk de video voor het antwoord!

Quiz over kunstwerken en hun makers

Afspeellijst junior fellowship

Graphic novels. Waar denk je aan als je dat hoort? Stripboeken voor kinderen, verhalen over superhelden. Verre van waar. Graphic novels zijn voor iedereen, ook voor volwassenen. En ik ga je laten zien wat een graphic novel is. Meer dan alleen een stripverhaal. Het heeft vaak uitgebreide en ingewikkelde verhaallijnen en zit vol complexe personages. Daarnaast kunnen we door de combinatie van teksten en afbeeldingen ons beter inleven in de personages en ons de sfeer beter voorstellen. Neem bijvoorbeeld deze tekening. Kijk eens naar zijn gezichtsuitdrukking. Je voelt meteen met hem mee, toch? En in een wereld die steeds digitaler wordt en is ingericht op beeld, leer je door het lezen van graphic novels beelden beter te interpreteren. Juist door die connectie tussen beeld en tekst. Graphic novels kunnen ook het lezen voor mensen met bijvoorbeeld dyslexie of ADHD makkelijker maken. Doordat er veel beeld is en de teksten meestal lekker kort zijn. Bovendien is een graphic novel gewoon een vorm van kunst. Kijk maar. Het is toch gewoon een kunstwerk op zich. En helemaal mooi: je kunt uit zoveel genres kiezen. Van avonturen, sciencefiction tot geschiedenis en non-fictie. Dus vergeet de vooroordelen en laat je voortaan meeslepen in de magische wereld van de graphic novel.

Zes redenen waarom we meer graphic novels moeten lezen

Het Rijksmuseum Junior Fellowship is dé profielwerkstukprijs van het Rijksmuseum. De finalisten hebben samen met NTR en Schooltv explainervideo's gemaakt over het onderwerp van hun eigen werkstuk. 

Header Junior Fellowship 2025

Junior Fellowship

Rijksmuseum Junior Fellowship

Graphic novels zijn veel meer dan stripverhalen. Ze zijn er in alle soorten maten. Heb je er nog nooit één gelezen? Wij leggen je uit waarom je dat wel zou moeten doen!

Een verhaal met kunstzinnige strips

Ze zijn naakt, speels en charmant. En ze heten de Drie Gratiën. Wel eens van gehoord? Grote kans dat je ze wel eens bent tegengekomen. Maar wie zijn ze eigenlijk? De drie Gratiën zijn godinnen uit de Griekse mythologie. Ze staan symbool voor de mooie kanten van het leven. En alle drie hebben ze een bijzonder kenmerk. Aglaia is de godin van de schoonheid en glans en Euphrosyne is de godin van de vreugde en Thalia de godin van geluk. En met hun schoonheid, vreugde, creativiteit en vruchtbaarheid geven ze mensen levensgeluk. Je kunt je misschien wel voorstellen dat kunstenaars door de eeuwen heen geïnspireerd zijn geraakt door hun verschijning. Ze zijn dan ook heel vaak afgebeeld, zoals dit schilderij van Rafaël uit 1505. Ze zijn altijd met z'n drieën en met de armen over elkaar, schouders intiem en liefdevol. Nog een bekend werk van Peter Paul Rubens rond 1620. En zoals je ziet worden ze ook bijna altijd naakt afgebeeld. En ook nu nog raken kunstenaars geïnspireerd door de Drie Gratiën, zoals in dit werk van Sara Drenth. En misschien kom jij ze de volgende keer ook wel tegen als je een museum bezoekt of tijdens het online shoppen. Zo blijven de Drie Gratiën hun geluk verspreiden.

De Drie Gratiën

Kunstenaars krijgen geen genoeg van de schoonheid van drie vrouwen die ook wel de Drie Gratiën worden genoemd. Maar wie zijn deze dames eigenlijk? Het antwoord vinden we in de Griekse mythologie.

Godinnen die geluk brengen

Waarschijnlijk komen deze beelden je bekend voor. Maar wist je dat graffiti al duizenden jaren bestaat? Graffiti is eigenlijk het verspreiden van een boodschap via wandschilderingen. We beginnen onze reis door de graffitigeschiedenis. Bij de allereerste graffiti-artiesten, de jagers en verzamelaars. In de grotten maakten zij prachtige schilderingen van bijvoorbeeld de jacht om zo hun verhalen te delen. En met handafdrukken op de grot wanden lieten ze hun identiteit achter. De Egyptenaren decoreren hun tempelmuren als uiting van hun religie en de Vikingen die beitelden geheimzinnige runentekens in stenen en hout. En wist je dat graffiti ook wordt ingezet als politiek wapen? Zo krasten de oude Grieken en Romeinen politieke boodschappen op openbare muren om zo hun stem achter te laten. Maar dat was niet het enige dat ze op muren achterlieten. Ook de weg naar bordelen werd op muren gekrast door middel van een voet en een hartje. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verspreidden Amerikaanse soldaten het Mr. Chad-poppetje met de tekst Kilroy was here. Eigenlijk niet zo anders dan jagers en verzamelaars met hun handafdruk. Zo zeg je, ik ben hier geweest en dit wordt ook opgepikt in de Amerikaanse straatcultuur. Deze handtekeningen zijn dan ook weer een belangrijk onderdeel van de hiphopcultuur die in New York rond de jaren zeventig ontstaat. En dat legt dan weer de basis voor de hedendaagse streetart. Dus als je de volgende keer graffiti tegenkomt, onthoud dan dat dit ons verbindt met onze creatieve voorouders en dappere rebellen uit de geschiedenis.

Hoe heeft de wandtekening zich ontwikkeld?

Graffiti is helemaal niet zo modern als je misschien denkt. De eerste graffitikunstenaars vinden we bij de jagers en verzamelaars: met hun schilderingen in grotten vertelden ze hun verhaal. Ook de oude Grieken en Egyptenaren konden er wat van. Zo verbindt graffiti ons met onze creatieve voorouders.

Van grottekening tot graffiti

Dit is een marimba. Je kent het instrument misschien niet, maar je hoort het dagelijks in liedjes, reclames, films, games en ringtones. De marimba is een slaginstrument en heeft toetsen, net als een piano. Deze zijn gemaakt van houten blokjes die je met twee drie, vier of zes stokken bespeelt. Je herinnert je vast nog wel de xylofoon van toen je klein was. De marimba is eigenlijk gewoon een grotere versie daarvan. De marimba komt uit het continent Afrika en door de eeuwen heen is het instrument zoveel veranderd dat hij nu die typische, unieke, volle en zangerige klank heeft gekregen die we zo goed kennen. Het geluid van de marimba kan je daarom ook heel goed gebruiken als achtergrondmuziek. Het mooie aan de marimba is dat je jezelf kan begeleiden omdat je met je linker- en je rechterhand verschillende melodieën kan spelen. Er zijn dan ook een heleboel mooie solostukken, dus de volgende keer dat jij een marimba tegenkomt weet je meteen hey, dat is een marimba!

Waarom moeten we meer naar de marimba luisteren?

De marimba is een soort oversized xylofoon, gemaakt van houten blokjes. Als je erop speelt, komt er een heel zangerig en vol geluid uit. Als je erop gaat letten, hoor je de marimba ineens overal!

Een Afrikaans slaginstrument met een warme klank

De belangstelling voor ons slavernijverleden neemt toe. Steeds meer mensen doen bijvoorbeeld onderzoek naar het slavernijverleden van hun familie. En als je afstamt van een plantage-eigenaar, heb je toegang tot kilometers aan archief. Dat is iets waar nazaten van tot slaaf gemaakte mensen enkel van kunnen dromen. Want hun perspectief, hun stem, is namelijk nauwelijks in de geschiedenis terug te vinden. Hoe kan het dat er zo weinig informatie over deze mensen te vinden is? De tot slaaf gemaakte mensen worden in tijden van slavernij niet gezien als mensen, maar als objecten. Ze hebben vaak geen geregistreerde voor- en achternaam, waardoor het moeilijk is ze terug te vinden in archieven. Daarnaast bestaat het leven van de tot slaaf gemaakte mensen vooral uit gedwongen arbeid op de plantages. Ze mogen niet leren lezen en schrijven. Daardoor kunnen ze hun eigen ervaringen nauwelijks op schrift achterlaten. En daarom zijn er nu zo weinig bronnen. Inventarislijsten van plantagehouders zijn er wel te vinden. Dit zijn lijsten met bezittingen en onder die bezittingen staan ook de aantallen tot slaaf gemaakte mensen, zonder enige persoonlijke informatie. Pas na de afschaffing van de slavernij in 1863 krijgen de tot slaaf gemaakte mensen een familienaam. Vanaf dan is het mogelijk om de namen te documenteren. Kennis opdoen over ons slavernijverleden is belangrijk. Zo eren we de slachtoffers en raken we bewust van de gevolgen van slavernij. Want die gevolgen zijn nog steeds zichtbaar. Het koloniale verleden zit diepgeworteld in onze vooroordelen en hedendaags racisme. En dat is precies de reden waarom het zo belangrijk is om de ervaringen van deze mensen zichtbaar te maken. Zo geven we ze een stem, een stem die ze niet eerder hebben gehad.

De zoektocht naar de stemmen van tot slaaf gemaakte mensen

Tot slaaf gemaakte mensen worden in de tijd van slavernij niet gezien als mensen, maar als objecten. Vaak hebben ze niet eens een registreerde naam. Door onderzoek te doen naar ons slavernijverleden geven we de slachtoffers van slavernij een stem.

Het vergeten perspectief

Kijk eens naar dit schilderij van Van Gogh. Mooie kleuren, maar zo zag het er niet uit toen hij het schilderde. Schilderijen veranderen namelijk door de jaren heen van kleur. Hoe kan dat? Dat ga ik je uitleggen. Van Gogh gebruikt in zijn tijd, de negentiende eeuw, een nieuw soort verf. Verf die voor het eerst uit een tube komt. Deze is gevoeliger omdat het net nieuw op de markt is en er nog veel instabiele stoffen in zitten. Het rood, zoals je bijvoorbeeld ziet in veld met irissen bij Arles, is al ontkleurd binnen enkele jaren. Van Gogh leeft dan nog gewoon. Licht heeft veel invloed op zo'n verkleuring. Dit is bijvoorbeeld de oorzaak voor het verdonkeren van een bepaald type geel. Maar ook temperatuur heeft invloed op verf. Wanneer het warmer of kouder wordt, krimpt of zet de verf uit waardoor deze kan barsten. Restauratoren werken keihard om dit te voorkomen. Ze slaan schilderijen op in donkere en koude ruimtes, zodat fel licht en warmte geen invloed kunnen hebben. Daarnaast maken ze schilderijen voorzichtig schoon. Zo verwijderen ze onder andere stof, zodat de kleuren weer goed zichtbaar zijn. En ook brengen ze glas of een extra beschermlaag als vernis aan om de schilderijen extra goed te beschermen tijdens tentoonstellingen. Hierdoor kunnen we in de toekomst blijven genieten van de mooie kleuren van Van Goghs schilderijen zoals in Het Rijksmuseum. En die schilderijen die al vóór onze tijd verkleurd zijn? Ach, we weten toch niet wat we missen.

Waarom veranderen schilderijen van kleur?

Sommige schilderijen van Vincent van Gogh zien er nu heel anders uit dan toen hij ze schilderde. De kleuren zijn niet meer zoals hij ze bedoeld heeft. Wat doen licht en temperatuur met de kleur van verf? En wat kunnen restaurateurs daartegen doen?

Kleuren vergaan door licht en temperatuur

Kunstenaars doen wel eens wat extreems, zoals Damien Hirst die dode vlinders tentoonstelde en Tinkebell die van haar kat een tas maakte. Het begint natuurlijk bij het doodmaken van je kat, dus ik heb haar nek gebroken. Zo maak je dus een tas van je kat. Ik wens jullie heel veel succes. Ze willen belangrijke kwesties aankaarten. Dat het dier een product wordt, probeer ik in een andere context te plaatsen en de beste manier voor mij was om dat met een dier wat het dichtste bij kon staan te doen. Maar hoe ver mogen ze gaan? De kunstwerken roepen veel discussie op, maar er is geen handboek dat bepaalt waar de grens ligt. Je zou als kunstenaar wel wat ethische vragen kunnen stellen bij het maken van kunst. Richt je kunstwerk schade aan aan mens, dier of plant? Is het bijvoorbeeld pijnlijk voor varkens als ze getatoeëerd worden, zoals kunstenaar Delvoye deed in zijn werk? Kan het onderwerp van mijn kunstwerk toestemming geven? Dieren of planten kunnen bijvoorbeeld niet terugpraten. En zijn de materialen die ik gebruik wel ethisch verantwoord? Zijn ze op een eerlijke wijze geproduceerd of zijn ze schadelijk voor het milieu? En ook is het goed om na te denken over waar je kunst tentoon wordt gesteld en of bijvoorbeeld de werknemers daar goed behandeld worden. Door deze vragen te stellen kan je bewuster en eerlijker kunst creëren en laat je je kat misschien voortaan wel met rust.

Hoe ver mag je gaan als kunstenaar?

Kunstenaars willen vaak belangrijke kwesties aankaarten. Om hier aandacht voor te krijgen, doen ze soms extreme dingen. Maar hoe ethisch is het om je kat dood te maken voor je kunstwerk?

Je kat doden voor je kunstwerk

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Beeldend en bouwkunst

Overige kunstvormen

Explainers gemaakt door de finalisten van de profielwerkstukprijs van het Rijksmuseum

Junior Fellowship 2023

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.