Wat poëzie is, is eigenlijk best lastig te beschrijven. Het is een bijzonder soort tekst. Soms rijmt het, maar dat hoeft niet. Dichters kijken vaak op een bijzondere manier naar de wereld en schrijven op wat ze zien, denken en voelen. Bij het lezen van poëzie geldt een bijzondere afspraak: je leest elke regel los van de ander.
Puddinkje, schuddinkje, heb je het koud? Tril je zo, ril je zo, omdat je ontzettend van diepvriezen houdt? Of weet je al wat er nu komen gaat? Wat alle toetjes te wachten staat? Moet je maar niet zo zoet zijn en rood. Eventjes slikken: Puddinkje, schuddinkje, dood.
Sinds ik dit gedicht heb gelezen, kan ik nooit meer normaal naar een pudding kijken. En dat is dus wat poëzie met je kan doen: Je blik veranderen. Poëzie oftewel dichtkunst kom je overal tegen. Niet alleen in gedichtenbundels zoals deze, maar ook buiten op straat, zoals in deze prachtige muurschildering. Of als je door sociale media scrollt. Ik heb afgesproken met Ellen Deckwitz, één van de leukste dichters van Nederland.
Hee Ellen. Hee hai. Hallo. Ik hou heel erg van poëzie. Wat geweldig. Maar wat is het nou eigenlijk? Daar hebben heel veel mensen eeuwenlang hun hoofd over gebroken. De makkelijkste oplossing is te zeggen dat poëzie een soort tekst is. Bijvoorbeeld: In een boek weet je ook dat het een verhaal kan zijn omdat de regels aan één stuk doorlopen, dat is normaal. Maar bij poëzie heb je ook dat er heel veel wit is. O ja. Zodat er veel meer nadruk komt op wanneer er wel iets wordt gezegd. De Nederlandse dichter Hagar Peeters had laatst een heel goede manier om te beschrijven wat poëzie is. Die zei: Dansen is eigenlijk heel mooi wandelen als je erover nadenkt. En poëzie is gewoon heel mooi denken. Maar hoe werkt dat dan als dichter? Zit jij dan de hele dag achter je bureautje lekker te dichten en mooi te denken? Nou ja, een deel van de dag. Zo lijkt het of ik heel hard aan het werk ben. Maar deze ruimte is een soort 3D-A4'tje, met allemaal wit. Dus de meeste tijd breng ik toch buiten door om ideeën op te doen.
En wat ik zo leuk vind aan deze straat, ik loop er 's avonds ook wel eens. Ja. En, zie je die tramlijnen daar? En die lichtkabels? Ja. Daar slapen allemaal vogeltjes op. Dus eigenlijk zijn de tramlijnen de stapelbedden voor de mussen. O! Zie je 'm? Jij denkt echt mooi. Jij denkt mooi.
Nou, ja, als ik gedichten ga maken, dan probeer ik ook anders naar de wereld te kijken. Dan kijk ik of er dingen zijn die mij inspireren. Dingen die anders zijn. Dan pak ik mijn mobiel en ga ik al lopend, lekker schrijven. Dit is eigenlijk jouw digitale notitieboekje? Ja, zekers. En hier, kijk nou. Ze doen altijd wel alsof bomen echt 'tha bomb’ zijn. Maar een boom is toch niet meer dan een struik op een steeltje? Een struik op een steeltje? Haha! Die hebben ook wel iets leuks. Kijk, dit is net een soort vuurwerkexplosie, maar dan in plantvorm. Jeetje. Hoe werkt jouw brein? Dat je dat zo ziet. Dat vraag ik me ook af.
Ssst! Kijk daar. Daar zit een schattig stelletje. Volgens mij zijn ze verliefd. Eigenlijk is het ook wel grappig. We zitten hier in een soort paradijs. En dan zijn zij een soort Adam en Eva, maar dan met kleren aan. We zitten ze ook gewoon te besp- O, ze hebben het door. Hallo!
Bij poëzie is het een afspraak dat je elke regel los leest van de ander. Bij gedichten kun je een zin opdelen in meerdere regels. En dat noem je het enjambement. En daar kun je iets leuks mee doen. Let op. Het enjambement.
Ik wil je. Ik wil je kussen. Oh! Ik wil je kussen op bed. Ik wil je kussen op bed leggen.
Eigenlijk lees je 'm stuk voor stuk, waardoor je aan het einde van elke regel een cliffhanger hebt. Bij dat laatste woord is pas duidelijk waar 't over gaat. Precies. Dat is de verrassing. Heel cool!
Moet een gedicht eigenlijk altijd rijmen? Nee, dat hoeft echt niet. Vroeger, in de middeleeuwen rijmden alle gedichten wel. Dat was ook omdat in die tijd niet iedereen pen en papier had. Dus je moest soms een tekst uit je hoofd leren om 't voor altijd mee te nemen. Dat gaat makkelijker als het rijmt. Precies. Tegenwoordig hoeft het eigenlijk niet. Dichters zijn heel vrij in wat ze doen. Maar je hebt wel verschillende soorten rijm. Bijvoorbeeld Sinterklaasgedichten: Sint zat te denken wat hij Sosha zou schenken. Ja. Dat onthoud je veel makkelijker. En dat die laatste woorden van een regel op elkaar rijmen, noem je eindrijm. Want het zit aan het einde van de regel. Maar er zijn nog zoveel meer vormen van rijmen. Je hebt ook bijvoorbeeld klinkerrijm. Dat betekent dat de eerste paar woorden van een zin met dezelfde letter beginnen. Een knappe, kwaadaardige kapper. Dat bekt toch fantastisch? Ja. Rijm is een soort extra, muzikaal stukje van taal.
