In de Gouden Eeuw is Nederland een wereldmacht, ook op zee. Onder leiding van admiraals als Michiel De Ruyter worden gebieden veroverd en zeeoorlogen uitgevochten. Het grootste scheepsmodel uit die tijd is te bekijken in het Rijksmuseum, net als schilderijen en tekeningen waarop de meest gewelddadige zeeslagen zijn afgebeeld.
Kijk eens hier! Hét allergrootste scheepsmodel uit de zeventiende eeuw, hier in het Rijksmuseum. Het heet de William Rex! Oftewel de Koning Willem. Het is gebouwd door echte scheepsbouwers uit Vlissingen. Niets is verzonnen of weggelaten aan dit scheepsmodel. Alles klopt tot in de details. Dit scheepsmodel stond in de Admiraliteit van Zeeland, een soort ‘hoofdkantoor’ van de marine waar het als een onderdeel van de vloot heeft staan pronken. Ontzettend gaaf.
Dit zie je nu ook nog wel eens. Scheepsmodellen op een hoofdkantoor zodat je kan laten zien hoe trots je bent op je vloot. Dus zo moet een schip er in de zeventiende eeuw uit hebben gezien. Laten we eens van dichtbij bekijken hoe de William Rex eruitziet. Voorop, het boegbeeld, een leeuw met een kroon. Een enorm anker. We hebben het geschut. Dit schip is een driemaster dus we zien drie grote masten. Veel zeilen en ook heel veel touwen, lijnen. Achterop het schip zien we een versierde kajuit met hier de wc maar die was alleen voor de kapitein en de officieren. Als matroos moest je gewoon met je billen overboord of je deed het in een emmer.
Dit schip is op schaal nagemaakt maar zo moet een heus oorlogsschip er in de zeventiende eeuw uit hebben gezien. Meer dan 74 kanonnen verdeeld over drie lagen van het schip. Onder hebben we de zwaardere kanonnen, boven de wat lichtere. Beneden hebben we het zwaardere geschut. En met dit soort schepen werd Nederland oppermachtig. Op een gegeven moment in de Gouden Eeuw heeft Nederland meer schepen dan Engeland en Spanje samen. Ze veroveren gebieden in het oosten en in het westen en kunnen zo hun handelsimperium opbouwen. Denk maar eens aan de handelscompagnieën zoals de VOC, de verenigde Oost-Indische compagnie in Azië, of de WIC, de West-Indische compagnie in Afrika, Noord-Amerika, Zuid-Amerika en het Caraïbisch gebied. En dat veroveren ging met veel geweld gepaard, vooral tegen de lokale bevolking. Hier in het Rijksmuseum bij de speciale collecties krijg je door middel van hologrammen een beetje een beeld van hoe het aan boord van een schip is. En hier zien we de echte schepen geschilderd. Met dit soort oorlogsschepen vochten de Nederlanders hun vele zeeoorlogen uit. Alleen al in de Gouden eeuw hadden we drie Engelse zeeoorlogen. Maar ze vochten niet alleen tegen de Engelsen, ook tegen de Spanjaarden, de Portugezen, de Fransen. En waarom allemaal? Om hun eigen handel te beschermen en om machtig te worden. Voor deze zeeoorlogen had je wel goede admiraals nodig. En eentje daarvan is Michiel de Ruyter. Kom maar mee.
Dit is misschien wel een van de beroemdste en bekendste admiraals van Nederland: Michiel de Ruyter. Een van zijn stoerste daden is de tocht naar Chatham in 1667. Met meer dan 1000 manschappen en meer dan 60 schepen vaart hij gewoon Engeland binnen. En wat doet hij? Hij vaart het binnenland in, tot aan Chatham en vernietigt daar de vloot in hun eigen veilige haven. Hij zet alle schepen in de hens. En wat nemen de Nederlanders mee na hun gewonnen slag? Het vlaggenschip van de Engelse vloot, de Royal Charles. En tegenwoordig hebben we hier in het Rijksmuseum nog de achterkant en dat noemen we de spiegel. En zo krijgt Michiel de Ruyter van de state van Holland deze kostbare gouden beker als beloning. En bekers winnen willen we nog steeds heel erg graag. Hier in het Rijksmuseum hebben we ook pentekeningen van Willem van de Velde. Hij was gespecialiseerd in het vastleggen van grote zeeslagen met pen en inkt. We noemen hem ook wel een zeventiende-eeuwse oorlogsreporter want als we goed kijken zien we hem hier zitten, in een klein sloepje. Hij ging mee tijdens de slag en tekende alles wat hij zag. Hij zag voor zijn ogen mensen verdrinken, hij hoorde de bulderende kanonnen en voelde het hete vuur. In zijn aantekeningen noemt hij het ook wel een brandende hel. Gedurende de hele Gouden Eeuw lukt het de Nederlanders om hun handels- en machtspositie te behouden. En geloof me, dat ging er niet zachtzinnige aan toe. Er waren helden en winnaars maar ook slachtoffers en verliezers. In sommige delen van de wereld worden vrachtschepen nog steeds beschermd door de marine. Wat dat betreft: niks nieuws onder de zon.
