Name: Schrijvers over nazi’s
Uploaded: 2014-06-11T22:00:00+02:00
Duration: 3 min 54 s
Description: In ‘Zaak 40/61’ beschrijft Harry Mulisch het proces van Adolf Eichmann, waar hij als journalist bij aanwezig was. Dirk Ayelt Kooiman beschrijft de gruwelen die Jan Montyn in meerdere oorlogen heeft doorstaan.

Klas 4/5/6

Hoe had het kunnen gebeuren? Als het mensenwerk was, wat voor mensen waren het die de menselijke waardigheid overboord gooiden? In 1961 werd in Jeruzalem één van de Nazikopstukken die verantwoordelijk waren geweest voor het vermoorden van miljoenen Joden voor de rechter gebracht: Adolf Eichmann. De Nederlandse schrijver Harry Mulisch woonde het proces bij.
De zaal is vandaag half leeg. En om hem goed te bekijken ga ik op de voorste rij zitten, 3 meter van hem af. Hij is ontspannener dan gisteren. Men heeft hier geschreven dat hij slangenogen heeft. En ook dat elk van zijn ogen een gaskamer is. Maar in werkelijkheid zijn zij zacht en enigszins fluwelig. Wat alleen maar huiveringwekkender is.
Ben ik geen heilig kereltje? Ik heb nooit een ander gezicht in de spiegel gezien dan dat daar, die ogen zijn nooit veranderd.
Harry Mulisch was geboren in Haarlem, zijn ouders waren van Oostenrijkse afkomst. Een Joodse moeder die nog voor de oorlog naar Amerika vluchtte en een vader die in Nederland bleef en als bankdirecteur met de Duitsers collaboreerde. Moeder heeft regelmatig gezegd “ik heb de oorlog niet zozeer meegemaakt, ik ben de Tweede Wereldoorlog”.
Aan het einde van de oorlog was Mulisch 17 en de oorlog liet hem nooit meer los. Het Stenen Bruidsbed, De Toekomst Van Gisteren, De Aanslag, De Ontdekking Van De Hemel. Telkens weer komt de vraag naar boven “is de mensheid niet op weg om zichzelf te vernietigen?”.
Het gevaar dat de machines de mensen zullen veranderen is niet zeer groot, groter is het gevaar dat tegelijk met de machines veranderde mensen ter wereld zullen komen, mensen als machines, gehoorzamend aan impulsen zonder de mogelijkheid deze op hun aard te onderzoeken. Daarom noemde ik Eichmann “het symbool van de vooruitgang”.
De geschiedenis wordt geschreven door overwinnaars, maar de Tweede Wereldoorlog kende alleen maar verliezers. De menselijke waardigheid was verloren gegaan. Het kostte dan ook moeite om de pionnen van het kwaad een stem te geven. Maar het verschil tussen goed en kwaad kan in een mensenleven vliesdun zijn. In 1982 verscheen het aangrijpende verhaal van de zo op het oog gewone Hollandse jongen Jan Montijn die inmiddels een beroemd kunstenaar was geworden. Hij bleek onderdeel te zijn geweest van de Duitse oorlogsmachinerie.
Schrijver Dirk Ayelt Kooiman liet hem zijn hele verhaal vertellen. Zijn ouders waren Nazigezind, zoon Jan ging eerst werken in Duitsland, daarna vechten aan het Oostfront. Een onafgebroken reeks helse oorlogservaringen. En daarna nooit meer tot rust komen. Hij herkende zijn lotgenoten na jaren nog van verre.
Ze kunnen in alles van elkaar verschillen, maar één ding hebben ze gemeen: de blik in hun ogen. Waakzaam en schuw. Dat zijn ogen waarachter een verleden broeit, ogen die meer hebben gezien dan de menselijke blik verdragen kan. Ze herkennen elkaar. Ooit hebben ze over de rand van het bestaan gekeken en ze hebben het overleefd.
De oorlog was inmiddels bijna 40 jaar voorbij en nog altijd bleven er verhalen komen, over goed en fout, en van alles daartussen. Heel veel pijn vooral.


Hitler in de RIjksdag

In de twintigste eeuw verandert Duitsland onder Hitler in een dictatuur. Wat weet jij van de opkomst van het nationaal-socialisme, de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog? Klik op de afbeelding en test je kennis.

Examenquiz bij geschiedenis voor havo/vwo

Wat weet jij over Duitsland in Europa?

Klas 1/2/3

Een serie over de geschiedenis van onze vrijheid. Van het prille begin met Bataven, Friezen en Romeinen tot de hevig bevochten vrede van 1945. Elke eeuw kent haar eigen mythes met haar eigen helden en vrijheidsstrijders (en haar eigen waarheid).

Programmaheaders

Achter de dijken in de klas

Leo Blokhuis loopt in 360° met je door de monumentale Maliebaan in Utrecht waar Duitse militairen én Nederlandse nazi's door de straat marcheren, terwijl op enkele meters afstand een Joods gezin zit ondergedoken. Een paar deuren verderop staat in een kelder de drukpers de verzetskrant Vrij Nederland, die verspreid wordt door buurvrouw en beroemd verzetsvrouw Marie Anne Tellegen. Ondertussen probeert ‘verzetskardinaal’ Jan de Jong vanuit zijn bisschoppelijk paleis het verzet te helpen. Dat alles vindt naast elkaar plaats tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vriend en vijand leven, vaak zonder het van elkaar te weten, slechts een muur van elkaar gescheiden. Vergeet niet rond te bewegen met je muis of telefoon!

Straat van nazi's, Joden en verzet in 360°

Achter de Dijken in de klas

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Nazisme staat voor nationaalsocialisme, de politieke stroming die in Duitsland groot wordt onder Adolf Hitler. Ook vandaag zijn er nog mensen die het nazisme aanhangen. Wie zijn deze neonazi's? Klik op de afbeelding om de story van NPO Kennis te lezen.

Story over hedendaagse aanhangers van het nazisme

Wat is een neonazi?

We lezen steeds minder. Terwijl lezen juist belangrijk is om mee te kunnen doen in de maatschappij. En een boek kan je anders laten denken over andere mensen en culturen. Lees meer over lezen in de story op NPO Kennis.

Story over het belang van een goed boek

Waarom is lezen belangrijk?

Schrijvers over nazi’s

Aan de hand van contemporaine schrijvers en artiesten maken we een reis door de Gouden Eeuw, de Middeleeuwen en de 18e, 19e en 20e eeuw.

Literatuurgeschiedenis

In ‘Zaak 40/61’ beschrijft Harry Mulisch het proces van Adolf Eichmann, waar hij als journalist bij aanwezig was. Dirk Ayelt Kooiman beschrijft de gruwelen die Jan Montyn in meerdere oorlogen heeft doorstaan.

Leesvaardigheid

Verhalen over goed en fout

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.