Leven in een mediacratie

Alle ellende in de wereld trekt 24 uur per dag aan ons voorbij via televisie, radio en internet. Je zou dus kunnen zeggen dat we in een mediacratie leven. Hoe moeten we daarmee omgaan? Een column van filosoof Rob Wijnberg.

Onze samenleving wordt vaak geen democratie meer genoemd, maar een mediacratie. Want naast de drie traditionele machten - de politiek, de rechtspraak en de politie - is er nog een grote macht bijgekomen: de media. Kranten, tijdschriften, televisieprogramma’s en internetsites ontlenen hun macht aan het feit dat ze bepalen welke informatie wij krijgen, hoe wij die informatie krijgen en wat we van die informatie moeten vinden. Daarmee bepalen ze dus voor een groot deel hoe wij over wereld denken.
Is dat erg? Niet per se. De media hebben immers als taak om burgers te informeren over de wereld en ze te helpen daarover een mening te vormen. Maar wat vaak vergeten wordt, is dat media stiekem nog een taak hebben, namelijk: zo veel mogelijk geld verdienen. Kranten, tijdschriften en televisieomroepen zijn namelijk ook gewoon bedrijven, die winst moeten maken. En die winst maken ze met advertenties. Hoe meer advertenties een krant of omroep verkoopt, hoe meer geld ze met hun nieuws kunnen verdienen. En hoe verkopen de media zoveel mogelijk advertenties? Door zoveel mogelijk lezers of kijkers te trekken. Dus stellen de media alles in het werk om de aandacht van een zo groot mogelijk publiek te trekken, bijvoorbeeld zo veel mogelijk schokkend nieuws te brengen. Oorlogen, overstromingen, doden, gewonden, recessies, depressies, aanslagen, aardbevingen, terroristen, tsunami’s, demonstraties, arrestaties, oplichters, ontslagen, wachtlijsten en werklozen: alle ellende in de wereld trekt 24 uur per dag, zeven dag per week via onze televisieschermen of in de kranten aan ons voorbij. De constante informatiestroom die de media zo veroorzaken is inmiddels zo groot en zo invloedrijk geworden, zegt de Franse filosoof Jean Beaudrillard, dat we niet langer in de realiteit leven, maar in een “hyperrealiteit”. Daarmee bedoelt Beaudrillard dat de media als het ware een tweede realiteit zijn geworden: niet de werkelijkheid, maar het beeld van de werkelijkheid zoals de media die schetsen, bepaalt hoe wij de wereld ervaren. Zoals jullie nu ook een beeld hebben gekregen van de media via een medium, namelijk: schoolTV. Maar klopt het beeld dat de media van de werkelijkheid schetsen wel? Die vraag moet je jezelf altijd blijven stellen. Ook nu.