De geschiedenis van de Staten Generaal

---

Nederland werd 200 jaar geleden heel anders geregeerd dan nu. Er bestond nog geen stemrecht en de koning koos alle kamerleden zelf. Dat veranderde in de negentiende en twintigste eeuw.

Leden der Staten Generaal. Leden der Staten Generaal.. Leden van de Staten Generaal. Leden van de Staten Generaal. Nederland kant een lange traditie van democratie. Het hart van die democratie is ons tweekamerstelsel. En dat bestaat nu 200 jaar. De Eerste Kamer wordt indirect gekozen. De Tweede Kamer direct. En ze zijn allebei medewetgever en controleren de regering. Tegenwoordig zijn er in totaal 225 Kamerleden en zij kiezen de Tweede Kamerleden: iedereen met een Nederlands paspoort die ouder is dan 18 jaar en die ook daadwerkelijk gaat stemmen.

200 jaar geleden werkte dit compleet anders. 1815. Politieke partijen zijn er niet. Het volk heeft geen stemrecht. Er is wel een nieuwe grondwet waarin het tweekamerstelsel is vastgelegd. En een koning. Hij kiest de Eerste Kamerleden zelf uit. En al wisselde het aantal nog al eens, het waren er wel minder dan nu. De Tweede Kamerleden werden door de Provinciale Staten aangewezen. Ook wat minder. Alle kamerleden zijn rijke mannen in deftige kostuums benoemd door andere rijke mannen. Tot 1848. Dit kamerlid is de motor achter een cruciale grondwetsherziening: Johan Rudolph Thorbecke. Ministers leggen vanaf dan verantwoording af aan het parlement en niet meer aan de koning. En de Tweede Kamer wordt direct gekozen. Nouja, alleen nog door rijke mensen boven de 23. En dan nog alleen de mannen. Toch wordt hier de basis gelegd van onze huidige parlementaire democratie.

In de tweede helft van de negentiende eeuw gaan kamerleden steeds meer samenwerken op basis van godsdienst of politiek overtuiging. Er ontstaan kiesverenigingen en uiteindelijk echte landelijke politieke partijen. De roep om een algemeen kiesrecht wordt steeds luider. De mensen gaan mede dankzij de oproepen van SDAP-leider Pieter Jelles Troelstra massaal de straat op. Pas in 1917 komt er kiesrecht voor iedereen boven de 23. Behalve voor vrouwen. Die situatie wordt meteen belachelijk gemaakt. ‘Hier is het stembureau. Vrouwen en kinderen doorlopen’. En het zijn vooral de vrouwen zelf die van zich laten horen. De mannen kunnen wel op vrouwen stemmen. Zij zijn de eerste vrouwelijke kamerleden. En hij is daar fel op tegen. Vanwege de stille invloed die de vrouw op de man kan uitoefenen. Toch stemt het parlement in 1919 in met stemrecht voor vrouwen.

Met de vooruitgang groeit ook de strijd tussen maatschappelijke groeperingen. Begin 20e eeuw komt het parlement regelmatig onder druk te staan door al die tegengestelde meningen van de verzuilde samenleving. Vijf jaar lang is er geen parlement in Nederland en is het Binnenhof in handen van de bezetter. Na de oorlog pakt Nederland de draad weer op. De overheid krijgt een steeds grotere rol in het dagelijks leven van de burger. En er wordt nu ook op Europees niveau samengewerkt. Daarom worden beide kamers in 1957 uitgebreid.

In de jaren ’60 en ‘70 brokkelen de bestaande maatschappelijke en religieuze zuilen af en stemmen kiezers niet meer automatisch op de traditionele partijen. Er komen nieuwe partijen op. Sommige verdwijnen ook weer. Die trend zet door tot en met vandaag de dag. Kiezers zweven vaker en laten hun stem door actuele kwesties bepalen. In 1972 wordt de kiesgerechtigde leeftijd verlaagd tot 18 jaar. Nog nooit konden zoveel mensen stemmen. En toch maken veel mensen daar nog geen gebruik van. De Staten Generaal zijn en blijven een dynamisch instituut dat antwoord probeert te vinden op de vragen van de tijd. Wat worden de nieuwe vragen?