Name: Wanneer komt de volgende mega-aardbeving?
Uploaded: 2021-04-14T09:18:02+02:00
Duration: 11 min 43 s

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Japan, tien jaar geleden. Eén van de krachtigste aardbevingen ooit gemeten. "De zwaarste aardbeving in 140 jaar." Een alles vernietigende tsunami en een kernramp. In totaal komen zeker 18.000 mensen om en het is de duurste natuurramp ever. "Chaos neemt bezit van het geordende land." En het is wachten op de volgende mega-aardbeving. Maar waar? In de Amerikaanse staat Californië bovenop de wereldberoemde San Andreas-breuk, zetten ze zich schrap voor the next big one. Ook Hollywood weet het zeker: de volgende mega-aardbeving is in Californië. Maar laat je niks wijsmaken. De echte klapper komt ergens anders. In deze video blikken we terug op de mega-aardbeving in Japan en kijken we vooruit naar de volgende. Want de vraag is niet of die komt, maar wanneer. 
Eerst even een korte opfriscursus aardbevingen. De aardkorst is verdeeld in vakken, aardplaten, en tussen die platen zitten scheuren. Vergelijk het met de naden van een bal. Maar omdat het binnenste van de aarde gloeiend heet is, bewegen die platen, als een soort lopende band bij de kassa, heel langzaam met een paar centimeter per jaar. Maar als de druk te hoog wordt, dan krijg je aardbevingen. De hoeveelheid energie die daarbij vrijkomt wordt uitgedrukt met de momentmagnitudeschaal. Dat is dat getalletje wat je er altijd bijkrijgt. Het lijken wel rapportcijfers, maar zo werkt het niet. Eén heel punt omhoog op de schaal betekent een toename van een factor 30. Dus een aardbeving met een kracht van 7,0 is 30 keer heviger dan eentje van 6,0 en eentje van 8,0 dus al 900 keer. Voorbeeld: Oost-Turkije, januari 2020. Een aardbeving van 6,8. Er vielen tientallen doden en honderden gebouwen werden verwoest. Vergelijk dat met de aardbeving in Nepal in 2015 met een kracht van 7,8. Daar vielen duizenden doden en honderdduizenden huizen werden met de grond gelijk gemaakt. Een verschil van één punt op de schaal. Maar het kan nog veel harder. Een aardbeving van negen of meer, 27.000 keer zo hevig als eentje van zes. Daarbij verbleekt zelfs Nepal. Ik heb het over mega-aardbevingen.
Zoals in Japan, tien jaar geleden. Magnitude: 9,0, een mega-aardbeving in zee, zo krachtig dat ze 'm konden voelen tot in Bejing, Taiwan en Kamtsjatka. Ter vergelijking: stel, het epicentrum, de plek van de aardbeving, was hier. Dan trilde het tot aan Moskou, Reykjavik en Casablanca. Japans grootste eiland Honshu is toen in één klap 2,5 meter opgeschoven naar het oosten. Met enorme schade aan gebouwen, infrastructuur, elektriciteit. Er waren lekkages, branden, explosies, etcetera. "Echt verschrikkelijk wat er gebeurt." De beving was nog niet eens de grootste ramp, wat daarop volgde wel. Een muur van water tussen de 10 en 20 meter hoog. Een tsunami... "...die voortraasde en alles op zijn weg verwoestte."
Ook de kerncentrale Fukushima, met een nucleaire ramp tot gevolg. Het was een soort 'perfect storm'. Alleen niet door lucht, maar door aarde, vuur en dus vooral water. En niet alleen Japan. De tsunami stak binnen 24 uur de hele Stille Oceaan over. Ofja, stil... Dit was aan de overkant, achtduizend kilometer verderop. De westkust van Amerika. Onthouden dit even. 
Eerst even terug naar Japan nog, want er was zowaar ook 'goed' nieuws. Honderden miljarden schade en duizenden doden. Maar het had nog heel veel erger gekund als de Japanners niet zo goed waren voorbereid met aardbevingsbestendige gebouwen, alertsystemen, survival kits, highspeedtreinen door sensoren meteen op de rem, evacuatieplannen, rampoefeningen, lessen op scholen et cetera. En dit gigantische ondergrondse waterafvoersysteem in Tokio. 
Japanners weten al duizenden jaren dat ze op een tikkende tijdbom zitten. Een stukje historisch besef. Tsunami is niet voor niets een Japans woord. OK, maar Japan is dus net geweest. Waar is de volgende mega-aardbeving? Sowieso in dit gebied rondom de Stille Oceaan. De 'Ring of Fire', met de meest onrustige aardplaten ter wereld en 90% van alle aardbevingen. Ook bovenop de Ring of Fire: de San Andreas-breuk in Californië. Maar wat ik in de intro al zei, vergeet Hollywood. Een mega-aardbeving van 9 of meer in Los Angeles of San Francisco is uitgesloten. Hoe we dat weten? Bij de San Andreas-breuk schuiven twee platen in tegengestelde richting langs elkaar heen, een zogeheten transversale beweging. Dat geeft zware aardbevingen en dat weten ze daar als geen ander. De bekendste is die in San Francisco in 1906: 7,8. En bijvoorbeeld twee jaar geleden nog, een stuk verderop: 7,1. Een hele hoop kracht. En toch is uitgerekend dat de 'Big One' die California wacht een magnitude kan hebben van maximaal 8,2. Vergis je niet, California zal schudden als nooit tevoren en de schade is niet te overzien. Maar bij een mega-aardbeving zijn twee langs elkaar schuivende platen zoals bij San Andreas niet genoeg. Een kracht van 9 of meer kan alleen vrijkomen als de ene plaat onder de andere duikt. Subductie heet dat. Daar komt nog veel meer energie bij vrij. 
Terug naar de Ring of Fire. Sinds de metingen in 1900 begonnen, zijn er slechts vijf van die mega-aardbevingen geweest van 9 of meer. Allemaal in zo'n subductiezone, zoals dus in Japan in 2011. Maar ook Sumatra in 2004 en in de vorige eeuw Kamtsjatka, Alaska en de zwaarste ooit gemeten, Chili in 1960. Daarnaast krijgen ook Nieuw-Zeeland en Mexico met regelmaat flinke klappen van 8 of meer. Valt je iets op? Er is één zone waar het al eeuwenlang angstvallig stil is. De Cascadia Subduction Zone. Daar is het wachten op de Really Big One. De Cascadia Subduction Zone is zo'n 1100 kilometer lang en ligt hier, iets ten noorden van de San Andreas-breuk. Steden als Portland, Seattle en Vancouver zitten daardoor op een nog veel grotere tijdbom dan LA en San Francisco. Alleen weten ze dat nog niet zo lang. Sinds hier Europeanen aankwamen, zo'n 250 jaar geleden, zijn er nooit noemenswaardige aardbevingen geweest. Maar voordat hier überhaupt steden waren, woonden er al wel mensen. Onder de oorspronkelijke inheemse bewoners gingen verhalen rond over een schuddende aarde en een enorme vloedgolf ergens rond het jaar 1700. Maar die werden afgedaan als indianenverhalen. Pas vanaf de jaren 80 beginnen de wetenschappelijke puzzelstukjes in elkaar te vallen. Zoals hier in dit spookbos. Aan de jaarringen viel af te lezen dat deze bomen massaal tegelijk zijn gestorven, ergens rond het jaar 1700. "Gestorven door een zoutwatervergiftiging." Maar belangrijker nog, geologen zijn gaan graven om de grondlaag te analyseren. Ze ontdekten over de hele lengte langs de Amerikaanse noordwestkust hetzelfde vreemde, afwijkende zandlaagje. "Een laagje van 10 centimeter aan fijne gekorreld zand. Wat dat zand hier doet? Het is achtergelaten door een tsunami. Een reeks aan golven van een tsunami door een grote aardbeving." En die was te herleiden tot het jaar 1700. Maar het laatste ontbrekende puzzelstukje kwam uit Japan. Met hun historisch besef. Sinds het jaar 600 houden de Japanners alle aardbevingen en tsunami's bij, tot op de dag en zelfs het tijdstip nauwkeurig. Maar nu komt 'ie. In die 1400 jaar geschiedenis was er één mysterieuze spooktsunami die de Japanners niet konden verklaren. Er was geen aardbeving, maar wel een enorme vloedgolf. Op 26 januari om negen uur 's avonds in 1700. Weet je nog dat die tsunami tien jaar geleden de hele oceaan overstak? Precies dat gebeurde toen ook. Alleen dan de andere kant op. Met die kennis doken geologen dieper de Amerikaanse grond in, tot tienduizend jaar terug in die tijd en in totaal troffen ze 41 van die zandlaagjes aan. Rekenen we even mee? 10.000 delen door 41 is gemiddeld elke 243 jaar een mega-aardbeving. Maar de laatste keer was dus 321 jaar geleden. Je zal er maar wonen. De mega-aardbeving, die in principe elk moment kan komen, kan een magnitude hebben tot wel 9,2. Dat is dus 30 keer zo zwaar als de zwaarst mogelijke aardbeving boven de San Andreas-breuk. En in zee. Ze kunnen daar dus rekenen op een tsunami van Japanse proporties of groter. Maar de Amerikanen zijn niet zo goed voorbereid. Driekwart van de gebouwen, ook scholen en ziekenhuizen, zal instorten. Bruggen, sporen, vliegvelden: vernietigd. Branden, explosies, overstromingen, dambreuken, olielekkages, chemische stoffen, geen drinkwater, elektriciteit et cetera. 7 miljoen mensen lopen direct gevaar. Maar wanneer precies, dat weet niemand. Zo ver is de wetenschap nog niet. Dat legt hoogleraar seismologie Arwen Deuss goed uit bij de Universiteit van Nederland, aan de hand van een... "Jullie hebben allemaal wel eens met een liniaal gespeeld denk ik." Liniaal. Lang verhaal kort, terwijl Japan nog herstelt van de vorige, ligt de volgende Really Big One op de loer. Ergens op deze ring, in deze zones, die vooral hier onder hoogspanning staat. De vraag blijft: wanneer.

Je merkt er misschien niets van, maar elke dag vinden er wereldwijd duizenden aardbevingen plaats. De ene aardbeving is heftiger dan de andere. Klik op de afbeelding om te lezen hoe aardbevingen ontstaan.

Scrollverhaal over bewegende aardplaten

Wat is een aardbeving?

De aarde is geen grote versteende planeet. In de aardkern is het heel erg heet en de aardkorst drijft op magma in de langzaam stromende aardmantel. De aardkorst is wel hard, maar bestaat uit platen die voortdurend in beweging zijn en naar elkaar toe drijven (convergentie) of van elkaar af drijven (divergentie). Bij de breuken tussen de aardplaten komen vaak aardbevingen voor en vind je vulkanen. Bekijk deze interactieve schoolplaat over de opbouw van de aarde. Zoom in en bekijk de verschillende video's!

Interactieve schoolplaat over aardlagen

Opbouw van de aarde

Het rommelt diep onder onze voeten! Iedere dag komt er wel ergens op de wereld een aardbeving voor. Als een aardbeving op de zeebodem plaatsvindt, kunnen tsunami's, reuzegolven, de kust overspoelen. En dan zijn er nog de vulkanen, vurige bergen, die met een hoop kabaal kunnen uitbarsten. Hoe ontstaan deze indrukwekkende en gevaarlijke natuurverschijnselen en waar vinden ze plaats?

Overzichtsillustratie aardbevingen en vulkanen

Het rommelt diep onder onze voeten! Iedere dag komt er wel ergens op de wereld een aardbeving voor. Als een aardbeving op de zeebodem plaatsvindt kunnen tsunami's, reuzegolven, de kust overspoelen. En dan zijn er nog de  vulkanen, vurige bergen, die met een hoop kabaal kunnen uitbarsten. Hoe ontstaan deze indrukwekkende en gevaarlijke natuurverschijnselen en waar vinden ze plaats?

Hoe ontstaan aardbevingen, vulkanen en tsunami's?

Aardbevingen en vulkanen

Aardrijkskunde examenquiz

Test of jij goed bent voorbereid op je examen aardrijkskunde! Wat weet je van platentektoniek, de koolstofkringloop en oceanische circulatie? Klik op de afbeelding om te beginnen.

Examenquiz bij aardrijkskunde voor vwo

Wat weet jij over de aarde als natuurlijk systeem?

Wanneer komt de volgende mega-aardbeving?

LOGO'S OMROEPEN - BONT

NOS logo wit

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

Programmalogo's

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Tien jaar geleden werd Japan opgeschrikt door een hevige aardbeving gevolgd door een verwoestende tsunami. Het is zeker dat er een volgende krachtige aardbeving gaat komen, ook weer veroorzaakt door subductie: de ene aardplaat duikt onder de andere. Waarschijnlijk zal dit zijn in de buurt van Amerikaanse steden als Portland, Seattle en Vancouver. Zij liggen op de ‘Ring van Vuur’, waar breuklijnen lopen, en het is daar alweer een lange tijd rustig geweest.

Aarde, zon en maan

Na Japan waarschijnlijk bovenop de ‘Ring van Vuur’ in Amerika

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.