Het kan je haast niet ontgaan zijn: de laatste tijd gaat het weer vaak over vaccineren. Vaccineren. In deze video leggen we je uit waarom we daar ineens weer over hebben.
Pokken, mazelen, rodehond, polio klinken als ziektes uit de oude doos. En dat zijn in principe ook. Althans, in de meeste westerse landen. En dat komt doordat we ons bijna allemaal laten inenten tegen deze ziektes. Niet allemaal dus. Maar daar kom ik zo nog op terug.
We beginnen met wat een vaccin eigenlijk is. Infectieziektes zoals de mazelen worden veroorzaakt door een virus of een bacterie die je lichaam binnendringt en je cellen aanvalt. Bij een inenting krijg je een verzwakte versie of een klein deel van zo'n virus of bacterie ingespoten, waardoor je lichaam antistoffen aanmaakt. Die zorgen ervoor dat je lichaam de ziekteverwekker herkent bij een nieuwe besmetting, dan word je in principe niet ziek. Dit effect werd rond 1800 ontdekt door de Engelse arts Edward Jenner. Hij hoorde dat de meisjes die de koeien melkten het koepokvirus kregen, maar later niet besmet werden met het mensenpokkenvirus. Dat wilden hij wel eens testen. Hij haalde zijn 8-jarige buurjongetje erbij, maakte een snee op zijn arm en smeerde dat in met pus uit een koeienuier.
Klinkt smerig, maar het werkte wel. Na deze ontdekking bij pokken werden meer vaccins bedacht en de methodes werden beter. In de jaren vijftig introduceerde Nederland het Rijksvaccinatieprogramma.
Meest tragische is dat de ziekte, zoals de naam al zegt, vooral onder kinderen slachtoffers maakt.
Alle kinderen konden vanaf dat moment gratis ingeënt worden tegen een hele reeks infectieziekten. En met effect. Uit onderzoek blijkt dat sinds het vaccinatieprogramma is ingevoerd, er tussen de 6.000 en 12.000 sterfgevallen is voorkomen. Polio bijvoorbeeld: hoor je nooit meer iemand over. Zoals je ziet is dat sinds we vaccineren praktisch verdwenen. Al die inentingen zijn niet verplicht. Maar zelfs als je ouders jou om welke reden dan ook niet hebben laten inenten, is de kans op besmetting met één van die infectieziektes klein. En dat komt door kudde-immuniteit.
Dat betekent dat als er genoeg kinderen ingeënt zijn tegen een bepaalde infectieziekte, de hele groep eigenlijk beschermd is tegen de ziekte. Dus stel: als dit figuurtje de enige in de groep is die niet gevaccineerd is, dan kan een infectieziekte zich niet verspreiden. Ook als er een paar niet ingeënt zijn tegenover een groot percentage dat dat wel is, dan is er nog steeds groepsimmuniteit. Maar als dat percentage daalt, komt de groepsimmuniteit in de problemen en is de kans dat een ziekte zich onder de niet-ingeënte figuurtjes verspreidt een stuk groter. Dat percentage is de vaccinatiegraad. Die moet volgens de Wereldgezondheidsorganisatie 95 procent zijn om ervoor te zorgen dat infectieziekten zich niet of nauwelijks kunnen verspreiden.
En daarom hebben we het er weer over. De gemiddelde vaccinatiegraad in Nederland daalt. Minder ouders laten hun kind inenten omdat ze de vaccins niet vertrouwen of omdat ze het niet nodig vinden. De anti-vaxxers. Wat de gevolgen kunnen zijn van een lage vaccinatiegraad zagen voor het laatst in 2013. Toen braken de mazelen uit op de Biblebelt. Daar is niet in enten vanwege religieuze redenen vaste prik.
‘Wij vragen om reiniging door het bloed van Jezus.’
Door de lage vaccinatiegraad en een hoop niet-gevaccineerde mensen dicht bij elkaar ging het razendsnel. Er ontstond een epidemie in de regio. Gevolg: een paar honderd ziekenhuisopnames en een niet gevaccineerd meisje van 17 dat overleed. Maar de vaccinatiegraad daalt de afgelopen jaren dus ook buiten de Biblebelt. Kijk maar naar deze kaart van alle gemeenten in Nederland.
Wat daarnaast speelt is dat mazelen weer vaker voorkomt in Europa. En de kans dat je ermee in aanraking komt als je in het buitenland bent en het meeneemt naar Nederland is daardoor groter en dat zie je nu gebeuren. In 2019 is in Nederland tot half april twintig keer melding gemaakt van mazelen bij het RIVM. Meer dan in de voorgaande jaren.
En juist met mazelen is het tricky om twee redenen. Het is één van de meest besmettelijke virussen dat in het ergste geval dodelijk kan zijn. En 2: kinderen krijgen pas een eerste inenting als ze veertien maanden zijn. Als baby ben je tot zes maanden nog beschermd door de antistoffen die je meekrijgt van je moeder. Daarna ben je dus kwetsbaar. Tot de eerste inenting.
Als er dan oudere kinderen in je omgeving zijn die ook niet ingeënt zijn, is de kans op verspreiding groter. Daarom zeggen verschillende kinderdagverblijven, meer dan honderd verspreid over heel Nederland, dat ze niet-gevaccineerde kinderen weigeren. 'Dan kies ik toch voor de veiligheid van de andere kinderen.'
In Duitsland gaan ze nog verder. Daar wordt waarschijnlijk een wet ingevoerd die ouders verplicht om hun kinderen te laten inenten en in Australië kunnen anti-vaxxers de kinderbijslag vergeten. Dat is het buitenland. Hier in Nederland is de politiek er nog niet uit of vaccineren verplicht moet worden. Voorlopig is het nog een vrije keuze die aan de ouders zelf is. Maar volgens experts maak je als ouder niet alleen de keuze voor je eigen kind maar ook deels voor de kinderen van een ander.
