Een nieuwe Nederlandse kerncentrale, volgens premier Rutte is dat een serieuze optie. Opeens gaat het er weer over, kernenergie. Heel slecht plan. Ik denk dat het een ontzettend slecht idee is. Dit is onacceptabel. Volgens Rutte is kernenergie nodig om de klimaatdoelen te halen. Want bij de opwekking komt geen CO2 vrij. Ook het CDA, de PVV, SGP en Forum voor Democratie zien het plan wel zitten. Er is EEN nadeel aan deze 'schone' energiebron: Het levert afval op. En daar moet je iets mee. Straks praat ik verder over of je dat afval kunt begraven. Want nu wordt het nog boven de grond opgeslagen, in Zeeland, waar Elisabeth eerder al ging kijken. Kom binnen. We zijn hier in de ontvangsthal voor het opslaggebouw voor laag- en middelradioactief afval. Je ziet: We hebben hier vier opslagmodules. Elk goed voor zo'n 10 tot 15 jaar opslagcapaciteit. En in totaal ligt hier zo'n 11.000 kubieke meter aan laag- en middelradioactief afval. Dat is afval dat van zo'n 1000 producenten in Nederland komt. Dat kan van de industrie, onderzoek, de medische zorg of van de kerncentrale komen. En aan wat voor stoffen moet ik denken? Dat kan eigenlijk van alles zijn. Alle gebruiksvoorwerpen die besmet raken tijdens het gebruik of de radioactieve materialen zelf, die komen hier als radioactief afval. Die worden hier geperst, normaal gesproken, en in beton gegoten. En dan krijg je de verpakkingen zoals je die hier ziet. Heel even op mijn metertje kijken. O ja, de straling is verdubbeld, nog steeds heel veilig, zie ik. Maar je hebt hier dus wel een iets hogere straling. Hoe zorgen jullie ervoor dat die straling niet uit het materiaal, uit de tonnen, straalt? Straling kun je tegenhouden met eigenlijk alles wat massa heeft. En wij gebruiken daarvoor beton. Daarmee sluit je die radioactieve materialen af, je sluit ze in. Ze kunnen er dus niet uit. En je houdt tegelijkertijd het meeste van de straling tegen. Ik kom dichter bij de vaten en nu is hij al vervijfvoudigd. O, nu gaat hij af. Hij waarschuwt mij dat de dosis wat hoger wordt. Dat klopt. Even kijken hoe ver hij oploopt, hoor. 2 microsievert. Ik zet hem nu even uit, dat piepje. En dat heeft dus te maken met dat ik zo dichtbij sta. Dat heeft te maken met het afval dat in de vaten zit, ja. De vaten en het gebouw samen moeten ervoor zorgen dat je buiten het gebouw bijna geen extra straling meer kunt meten. Goed je voeten... ja. En dan plat op de…Handen plat op de roosters. Contaminatie! Ja. Rechterhand. Wat moet ik doen? Even wachten. Dan wordt dat gecontroleerd. Die is goed. Voor de zekerheid ook je andere hand. Maar waarom zegt hij dan dat ik gecontamineerd ben? Omdat hij hele lichte niveaus ook al meet. En dat is dan stof op mijn handen of zo? Stof van het beton, ja. Er zit een klein beetje radon in het beton, of dat komt eruit. En dat leidt ertoe dat dat stof iets radioactiever is. Dan heb je wat stof op je handen of op je voeten. Vandaar ook die mat. Dan wordt dat gedetecteerd. Dus wij gaan nu even handen wassen. Zwaarder radioactief afval ligt in een ander gebouw opgeslagen. We staan hier nu boven op het meest stralende hoogradioactieve afval dat wij hebben. Het is een vloer van ruim anderhalve meter dik en drie deksels gemaakt van beton en staal om al die straling tegen te houden. In dit gebouw hebben we ongeveer 100 kubieke meter aan hoogradioactief afval. Een flinke zeecontainer vol. En hoeveel kan er nog bij? Het gebouw is bijna vol. Daarom zijn we nu al bezig met de uitbreiding van het gebouw. En dan wacht het tot we uiteindelijk in 2130 de eindberging hebben. En dan gaat het afval vanuit dit gebouw naar de diepe ondergrond. En in welke diepe ondergrond kun je het afval dan begraven? Michiel van der Meulen, geoloog bij TNO. Welkom, goed dat je er bent. Jij hebt je precies met dit vraagstuk bezig gehouden. In Zweden zijn ze er ook al over aan het nadenken. Daar willen ze het op deze manier doen. Is dat ook iets wat we in Nederland zouden kunnen doen? Ja, ik denk dat je dit zou kunnen voorstellen als een soort mijn, waar je dus iets in gaat bewaren in de diepe ondergrond. En hoe diep is het? Deze weet ik niet... maar dan moet je denken aan dieptes van honderden meters minimaal. Dus zo diep moet het wel gaan? Ja, want je wil het weg houden van bijvoorbeeld de diepte waaruit je grondwater haalt, waar je drinkwater produceert. Het zou geen goede ontwikkeling zijn als dat gebeurt natuurlijk. En dan is het heel geschikt om deze klei daarvoor te gebruiken...Boomse klei. Ja. Vertel er eens wat meer over. Het voelt heel hard. Dit is dus geen klei zoals je die langs een rivier aantreft of klei waar je mee kleit. Je voelt duidelijk dat dit een stuk harder is. Je ziet hier scheuren in zitten. Dat is alleen maar omdat het monster is ingedroogd. Maar in de ondergrond is dit een hele zware, stevige klei. Klei heeft een paar eigenschappen die het geschikt maken om dit afval in op te slaan. Het heeft een zeker zelfhelend effect. Dus scheurtjes in de klei worden als het ware weer dicht gedrukt. En ook chemisch gezien, als er een stof in terechtkomt kan klei in ieder geval een deel van de problemen die dan kunnen ontstaan, oplossen. Oke, dus ook als er straling lekt dan is dat met deze klei geen probleem? Die houdt dat ook tegen? Nou, geen probleem... Je zou kunnen zeggen dat de betonnen vloer van die faciliteit die we net zagen, die wordt als het ware vervangen door een formatie van deze klei. Dus die massa die net genoemd werd wordt dan geleverd door deze klei en die houdt dat goed tegen. Maar je wil dat wel op een bepaalde diepte hebben. Dus je hebt de verpakking waar het afval in zit...je hebt de klei waar die verpakking in is gebracht en dan heb je nog een hele afstand tussen de klei en onszelf aan het oppervlak, die het opgeteld veilig moeten maken. Jij weet alles van de Nederlandse bodem. En jij weet ook waar deze Boomse klei zit. Laten we even kijken, dan kun jij ons meenemen in wat we zien hier. We kijken in noordwestelijke richting. Je ziet Eindhoven-Amsterdam en in de verte de Noordzeekust. Je ziet de kleilaag zitten. Hij maakt een soort kuil. Hij zit heel diep onder Eindhoven, meer dan anderhalve kilometer. En zowel naar het zuidwesten als naar het noorden komt hij ondieper te zitten. Dus je praat over een diepte van tientallen meters tot meer dan anderhalve kilometer. En dan ligt het er ook nog aan hoe dik die laag is natuurlijk. Precies. Zo'n mijn heeft natuurlijk een beetje ruimte nodig. Dus je denkt toch aan enkele tientallen meters minimaal. Hier zie je in hetzelfde beeld dat de kleur blauw steeds grotere diktes weergeeft. En die variëren van 20 meter bij Middelburg...tot meer dan 100 meter bij Eindhoven. Oke. En als je dan een beetje een grove schatting zou moeten maken...welke plekken zouden dan geschikt zijn om dit echt te gaan doen? Eigenlijk zijn met de informatie die we nu hebben heel veel plekken wel geschikt. Misschien is anderhalve kilometer wel erg diep. Dus bij Eindhoven. En 20 meter is wel erg ondiep. Maar er zijn dus een heleboel plekken waar die kleilaag zit...met voldoende dikte in het dieptebereik van minimaal een paar 100 meter. Ik kan me wel voorstellen dat als je erboven woont, dat je denkt: Nou, moet dat echt bij mij? Ja, kan ik me helemaal voorstellen. Want zijn er ook nog wel vraagtekens te zetten bij deze manier? Zeker. Want we weten nu in globale zin veel over deze laag maar als we toewerken naar een locatiekeuze en dat is een politieke beslissing uiteindelijk...dan moeten we steeds meer weten van steeds minder plek...waar die laag zit. En dan wil je veel preciezer weten waar die laag uit bestaat, hoe diep die precies zit of er breuken zitten in de ondergrond. Dus we moeten ons inzicht laten voortschrijden om ervoor te zorgen dat er een plek wordt
En wat veilig is, dat bepalen we uiteindelijk zelf. Ja, welke risico's we bereid zijn om te nemen. Maar er komen nog wel wat meer dingen bij kijken. Want als je kernafval gaat begraven, is dat niet voor tien jaar maar dan is dat eigenlijk voor de eeuwigheid. En er kan van alles gebeuren. Zeespiegelstijging, aardbevingen. Ja, er kan van alles gebeuren. En ons is ook gevraagd om te kijken: Wat zou er in een miljoen jaar kunnen gebeuren? Wat kan zo'n afvalopslag dan aantasten als het ware? Dan moet je bijvoorbeeld denken aan: Wat gaat de volgende ijstijd doen? Want we weten dat onder een landijsbedekking... smeltwater kan daar tunnels uitslijpen die honderden meters diep gaan. Oke. Dat weten we uit de ondergrond van Noord-Nederland. Daar zijn de opvullingen van die smeltwatertunnels, dat is een heel opvallend fenomeen, een heel mooi fenomeen ook wat we daar goed kennen. Maar dat woelt dus diep. Verder kan ijs natuurlijk leiden tot permafrost. En dat ook zo meer dan 200 meter diep invloed hebben op hoe de ondergrond is. Dat is wel het iets langeretermijndenken dan het gemiddelde kabinet doet, over vier jaar, als je gelukt hebt. Want het is ook wel eens eerder voorbij. Absoluut. Maar dit zijn wel dingen waar je over na moet denken als politiek. Zeker, en het grappige is: In Nederland hebben we heel veel tijd uitgetrokken om hier goed over na te denken. Want er werd gezegd: 100 jaar bovengronds en dan ondergronds. Dus er moet nog een heleboel worden uitgezocht om dat tegen die tijd veilig te kunnen doen. Michiel van der Meulen, dank je wel. Graag gedaan.
