Name: Verkiezingen in verzuild Nederland
Uploaded: 2018-06-20T16:15:41+02:00
Duration: 3 min 32 s
Description: Wanneer het algemeen kiesrecht in 1917 en het vrouwenkiesrecht in 1919 in Nederland ingevoerd wordt, brengt dit grote veranderingen met zich mee. Er is een grote groep kiezers ontstaan, waar de politieke partijen niet meteen raad mee weten. Hoe bereik je zo’n grote massa? En zorgen de veranderingen, ondanks de verzuiling, ook voor een verandering in stemgedrag?

Klas 4/5/6

Algemeen kiesrecht was in 1917 ingevoerd, twee jaar later volgt het vrouwenkiesrecht. Dus het aantal kiezers groeide ineens aan tot een ongrijpbare, anonieme massa. Hoe bereik je die? Dat was in de jaren twintig en dertig de vraag. 

Het was 1 berg kiezers, het was een onoverzichtelijke berg kiezers. Hoe ga je die mensen aanspreken? Je kan niet meer ergens naartoe, een zaaltje huren ervoor gaan staan en een leuke toespraak houden. Je zal die mensen op een of andere manier met z’n allen tegelijk moeten benaderen. En daar zijn andere middelen voor nodig. Het drukwerk wordt anders van aard en hoeveelheden worden veel groter. Er worden films gemaakt die je overal kunt vertonen, de radio wordt ingezet.

Maar de verkiezingen, dat was een tijd van discussies op straat en tot in de nacht praten en schilderen. Kijk de partijen die bestonden, kerkgenootschappen en zo, die waren zeker van hun stemmers. De katholieken wisten: ‘een bepaald deel van de bevolking, daar zorgt de meneer pastoor wel voor, die stemmen op ons’. En bij mijn gereformeerde opa en opoe in Sloterdijk, die hebben nooit anders gestemd dan wat de dominee gezegd heeft. Dat zou niet bij ze opgekomen zijn.

In 1937 waren er voor het eerst uitslagen op de radio en dat heeft wel gevolgen gehad. Het was daardoor iets minder verhit dan gebruikelijk was in het Interbellum. Maar normaal gesproken ging je de straat op en ging je daar je informatie halen en dat kan op verschillende plekken. Dat kan in de eerste plaats bij de kantoren van de kranten, aanvankelijk hadden ze borden op hun gevel en dan was daar een mannetje op een ladder en die hing dan daar cijfers op. Daar kon je dus lezen hoe gaandeweg de telling, de zetelverdeling veranderde.

Dan stond je daar allemaal, nou een hele groep mensen, te kijken vol spanning. Hoe is het daar gegaan? Hoe is het daar gegaan, als er dan weer eens wat van een plaats binnenkwam. En dat gaf gejuich bij de groep die won en ‘hmmm’ bij de anderen. Maar daar ging ik vaak naartoe ja, ook in 1937.

Kon je zeggen dat die campagnes veel invloed hadden op de uitslag? Ik heb de indruk van niet, nee. Ja, het is heel wonderlijk. Als je ziet wat er gebeurt, en met name ook de ontwikkeling: in 1918 nog een vrij suffe, private campagne en dan die enorme ontwikkeling in het Interbellum tot een hele levendige, moderne en professionele massacampagne aan het eind van de jaren dertig, dan vraag je je bijna af ‘waarom?’. Er viel namelijk niks te winnen, want er was die verzuiling, mensen stemden heel duidelijk langs hun ideologische lijnen, bleven dat ook doen. Misschien dat er aan het eind van het Interbellum wat verschuivingen waren, maar als je dat afzet tegen de enorme zetelverschuivingen die wij bijvoorbeeld de afgelopen verkiezingen gehad hebben, dan is dat peanuts, dat is niks.

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

Programmalogo's

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Als je de Nederlandse nationaliteit hebt en 18 jaar of ouder bent, mag je bij landelijke verkiezingen stemmen. Da's heel normaal, toch? Nou, nee. Dat algemeen kiesrecht kwam er 100 jaar geleden niet zomaar. Er ging een hele strijd aan vooraf. Voor 1919 mocht je alleen naar de stembus als je bijvoorbeeld genoeg geld had, ridder was of een bepaald diploma had. Start de special van de NOS en ontdek of jíj vroeger had mogen stemmen.

Scrollverhaal over 100 jaar kiesrecht

Stemmenstrijd

Klas 1/2/3

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

De Tweede Kamer in Den Haag is het centrale punt van de Nederlandse politiek. Maar welke functies hebben de mensen die er werken? En hoe komt een nieuwe wet tot stand?

Scrollverhaal over de Nederlandse politiek

Hoe werkt de Tweede Kamer?

Groep 6/7/8

In deze 360º interactieve schoolplaat van de Tweede Kamer van Schooltv en ProDemos vind je informatie en uitleg over wat er in de Tweede Kamer gebeurt en hoe partijen daar via de verkiezingen een plekje kunnen bemachtigen. Met educatieve video’s, teksten en spelelementen, zoals het Debatrad en de virtuele Zeteldeler, leren leerlingen over de zin van de democratische rechtsstaat. Klik op de afbeelding om te beginnen.

Interactieve schoolplaat over de Nederlandse politiek en democratie

Kijk rond in de Tweede Kamer

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

Waar je ook woont in Nederland, elke gemeente heeft een gemeenteraad. In deze raad zitten mensen die door de inwoners gekozen worden. Dat gebeurt elke vier jaar bij de gemeenteraadsverkiezingen. Weet jij hoe de gemeenteraad werkt? Klik op de afbeelding en test je kennis in de quiz!

Quiz over het bestuur van de gemeente

Wat weet jij over de gemeenteraad?

Verkiezingen in verzuild Nederland

Oorlogen, bewegingen en opstanden. Belangrijke gebeurtenissen uit de hedendaagse geschiedenis bewerkt uit Andere Tijden (NTR), speciaal voor gebruik in de klas.

Andere Tijden in de klas

Andere Tijden

Wanneer het algemeen kiesrecht in 1917 en het vrouwenkiesrecht in 1919 in Nederland ingevoerd wordt, brengt dit grote veranderingen met zich mee. Er is een grote groep kiezers ontstaan, waar de politieke partijen niet meteen raad mee weten. Hoe bereik je zo’n grote massa? En zorgen de veranderingen, ondanks de verzuiling, ook voor een verandering in stemgedrag?

Wereldoorlogen

De eerste verkiezingen na de invoering van het algemeen kiesrecht

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Het schooljaar gaat weer beginnen. Wij zijn er klaar voor.

Header kapstok

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.