Market Garden, de meest spectaculaire militaire operatie op Nederlands grondgebied, toevallig op Nederlands grondgebied omdat Market Garden betekende de weg die Montgomery wilde in de richting van ‘t Ruhrgebied. En daarvoor moest hij door een gebied heen, Nederland, waar heel veel water was, waar heel veel bruggen waren. En daar wilde hij dan ook nog eens vrij snel doorheen om de verrassing in die aanval te houden.
Market Garden is echt een begrip voor een oud-militair zoals ik. Een gedurfde aanval via de lucht en over de grond diep in vijandelijk gebied. Darlin’ Dorien heet deze. Wie zou Dorine zijn geweest?
De Dakota, echt het werkpaard van de geallieerde luchtmacht. Eigenlijk niet eens zo heel anders dan de transportvliegtuigen van tegenwoordig. Alleen kleiner en niet zo veel technische snufjes, maar hier zat een rijtje parachutisten en aan de andere kant ook een rijtje parachutisten. En die wisten wat op een gegeven moment moest gebeuren en dan keken ze allemaal naar die lampjes bij de deur. En dan sta je in de deuropening in de wind van het vliegtuig, die raast langs je heen.
Je haakt jouw static line aan. En jouw reserveparachute, die je voor jouw buik hebt, duwt tegen de parachute op de rug van je collega aan. Je staat echt man tegen man. En dan gaat het groene lampje. Je hebt jouw static line vast, want die moet meebewegen. En je gaat als het ware stampend achter je maatje aan. Er komt geen tussenruimte, ook geen ruimte om te denken. Het moet drillmatig, want het is gewoon heel erg eng. En dan kom je bij die deur en eigenlijk loop je in één keer door naar buiten.
En dan pakt die wind je. En je komt en je benen gaan omhoog. Je ligt eigenlijk een beetje in de lucht, maar een paar seconden en de drill is 301, 302, 303. En je kijkt omhoog en je zegt ‘parachute’. Je bent zielsgelukkig als je dat bolletje boven je hoofd ziet. Want het is goed gegaan, want je knijpt ‘m gewoon.
Parachutespringen, dat snap ik nog. Maar in zo'n ding de vijand tegemoet gaan. Dit is een ‘glider’. Het ding werd aangetrokken door een transportvliegtuig en voorin zaten de piloten. Nouja, piloten, het waren jongens die een korte opleiding hadden gehad om een zweefvliegtuig heel kort op z’n plek te krijgen. Ze konden echt niet vliegen met een vliegtuig met een motor. En dan land je in vijandelijk gebied, nadat de kabel los is gegaan, in dit ding. Dan moeten de piloten er snel uit aan de voorkant. Maar de voorkant krijgt de meeste klappen, dus soms zitten ze gewoon klem. Als de piloten eruit zijn, kan de voorkant omhoog en je kan er nog een kanon in douwen. Of zoals hier een jeep. Hier zit niet alleen een jeep in, maar ook nog een aanhangwagen. Je neemt alles mee wat je nodig hebt en wat je mee kunt nemen.
En als je dan geland was en het ging goed en ook al verloor je een vleugel, je ging onmiddellijk in een verdedigende positie. Want jij moest zorgen dat die landingszone beveiligd werd voor al je andere collega's die nog moesten landen per parachute of ook in zo'n glider. En hier zie je zo’n verdedigingspost, die snel is ingericht. Gewoon zandzakken en vullen, want die waren echt niet gevuld in die glider. Je mitrailleur klaarzetten en ondertussen komen anderen aan, andere gliders en meer parachutisten. Er waren vaak voorraden gedropt per parachute. Rode parachutes, dat was gewoon munitie. Gele parachutes, dat kon je zien, dat was uitrusting en witte parachutes, daar zat medisch materiaal in. En eigenlijk kan ik me dit chaotische tafereel toch wel weer goed voorstellen. Alleen in de tijd dat ik commandant van de Luchtmobiele Brigade was, hadden we geen gliders, maar hadden we gelukkig helikopters.
En iedereen ging mee van de Eenheid. Dus ook de genezeriken, wat de Amerikanen de ‘Medics’ noemden. Die gingen mee, want ze moesten gelijk op de landingszone al zorgen voor de mensen die gewond waren of sneuvelden.
Hier zien we een aantal van die bruggen, die zo’n belangrijk element in die operatie spelen. Kleinere bruggen zoals hier die toch opgeblazen waren door de Duitsers, maar omdat het betrekkelijk smalle wateren, kanalen of riviertjes zijn, kan je met een Baileybrug of met een pontonbrug wel snel herstellen. Dit is de brug bij Grave. Een hele belangrijke over de Maas. Die brug valt heel snel en onbeschadigd in geallieerde handen. Dat is een hele belangrijke prijs al in het begin. De kleinere waterovergangen die hier getoond worden, die worden - als ze niet onbeschadigd in handen vallen - in ieder geval dus vrij snel wel provisorisch weer gerepareerd, zodat ze ieder geval bruikbaar zijn voor troepen.
Als je kijkt naar de verschillende overgangen, dan wordt Nijmegen betrekkelijk snel bereikt. Ook door de grondtroepen, het is een kwestie van twee dagen. Probleem zit ‘m in dat laatste stuk. Juist omdat Arnhem het verst weg ligt, hebben de Duitsers daar ook de meeste gelegenheid een sterke verdediging te bouwen en moesten de para's het het langst uithouden, voordat er versterking van de grond kon komen.
In Arnhem wordt keihard gevochten door Engelse parachutisten, maar het lukt ze maar niet om de Rijnbrug in te nemen. De Duitsers pakken het strategisch heel goed aan en zorgen ervoor dat de geallieerde troepen Arnhem over de grond niet kunnen bereiken.
Operatie Market Garden is mislukt, maar niet voor de mensen die bevrijd worden in Zuid-Nederland.
