Name: Kiesrecht
Uploaded: 2009-09-13T22:00:00+02:00
Duration: 4 min 2 s
Description: In de 19e eeuw worden de eerste politieke partijen opgericht. Maar bij de verkiezingen mag lang niet iedereen meedoen: alleen rijke mannen mogen stemmen. In 1917 krijgen alle mannen kiesrecht, in 1919 ook vrouwen.

Klas 4/5/6

In 1849 volgt kroonprins Willem zijn vader op als koning Willem III. Onder het bewind van zijn vader is de grondwet ingrijpend gewijzigd. De koning heeft veel macht moeten afstaan aan het parlement. Maar Willem III heeft grote moeite die instructie te accepteren. Hij wil de macht weer naar zich toe trekken. Hierdoor komt hij regelmatig in botsing met de Tweede Kamer. Ontbindt die als de Kamer op zijn strepen blijft staan en soms weigert hij de besluiten van het kabinet te ondertekenen. Maar de parlementaire democratie heeft inmiddels wortel geschoten in Nederland. 
De koning kan dat niet meer terugdraaien. Politieke partijen zijn er nog niet. Er zijn wel liberale, katholieke, protestantse en conservatieve kamerleden, maar die werken op zichzelf. Zij discussiëren vanuit hun eigen overtuiging en principes, maar hun meningsverschillen zijn nooit heel erg groot. Want bijna allemaal zijn ze afkomstig uit de gegoede laag van de bevolking. Het zijn mannen van statuur. Kiesrecht is er immers alleen voor het welgestelde deel van de bevolking, Het censuskiesrecht zorgt daarvoor. Dat betekent dat alleen mannen die een bepaalde belastingssom betalen mogen kiezen of gekozen worden. 
Daardoor is de Kamer absoluut geen afspiegeling van de hele samenleving en daarom eigenlijk ook niet echt democratisch. Maar dat verandert. Eind 19e eeuw industrialiseert Nederland. Veel ongeschoolde mannen trekken van het platteland naar de steden om daar in de fabrieken te gaan werken. Het is geen vetpot voor de fabrieksarbeiders. Ze maken lange werkdagen en de lonen zijn laag, hun leefsituatie is armoedig. En zonder kiesrecht zijn ze voor de verandering van hun ellendige situatie afhankelijk van anderen. De liberalen vinden dat vanzelfsprekend. Voor hen is het hebben van bezit bepalend. 
"Zonder bezit is een man niet zelfstandig en kan hij ook geen zelfstandige beslissingen nemen"
Maar niet alle kamerleden zijn het daar mee een. Een groep socialisten komt op voor de arbeiders. Ze richten een partij op. De Sociaal Democratische Arbeiders Partij, de SDAP. Ze willen de slechte leefomstandigheden van de arbeiders verbeteren. Ook protestanten en katholieken richten partijen op ze willen het kiesrecht versoepelen. De liberalen verliezen terrein. De censusbepaling voor het kiesrecht wordt verder versoepeld. In 1887 krijgen meer mannen kiesrecht. Het kamerlid Samuel van Houten zorgt er een paar jaar later voor dat er weer een nieuwe kieswet wordt aangenomen waarin nog meer mannen kiesrecht krijgen. Maar voor de SDAP is dat niet genoeg. De partij wilt algemeen kiesrecht.
Haar aanhang groeit en wordt steeds mondiger. De invloed van de arbeiders neemt toe. In 1917 is de Nederlandse samenleving rijp voor algemeen mannen kiesrecht, maar van een volwaardige democratie is nog steeds geen sprake. Ook vrouwen gaan de straat op en demonstreren. Ook zij willen kiesrecht. Dat leidt in 1919 tot een grondwetswijziging. Ook vrouwen krijgen nu kiesrecht. Ruim 70 jaar na de grondwetswijziging van Thorbecke is Nederland een echte en volwaardige democratische staat geworden.

In een democratie ligt de macht bij het volk. Maar omdat we moeilijk met z'n allen kunnen regeren, kiezen we mensen die dat voor ons doen. Waar moet een democratie aan voldoen? Klik op de afbeelding om de story van NPO Kennis te lezen.

Story over de rechten en plichten in een democratie

Wat is een democratie?

Als je de Nederlandse nationaliteit hebt en 18 jaar of ouder bent, mag je bij landelijke verkiezingen stemmen. Da's heel normaal, toch? Nou, nee. Dat algemeen kiesrecht kwam er 100 jaar geleden niet zomaar. Er ging een hele strijd aan vooraf. Voor 1919 mocht je alleen naar de stembus als je bijvoorbeeld genoeg geld had, ridder was of een bepaald diploma had. Start de special van de NOS en ontdek of jíj vroeger had mogen stemmen.

Scrollverhaal over 100 jaar kiesrecht

Stemmenstrijd

Er doen in 2021 maar liefst 37 politieke partijen mee aan de Tweede Kamerverkiezingen. Hoe makkelijk is het om een partij op te richten? Dat lees je in deze story van NPO Kennis.

Scrollverhaal over de democratie

Kan iedereen een politieke partij oprichten?

Elke vier jaar zijn er in Nederland verkiezingen voor de Tweede Kamer. Maar de minister-president wordt niet gekozen door het volk. Waarom eigenlijk niet? NPO Kennis legt het uit in dit scrollverhaal.

Scrollverhaal over de minister-president

Waarom kiezen we de premier niet rechtstreeks?

Kiesrecht

Wie was Aletta Jacobs?

Kiesrecht voor iedereen

De grondwet van Thorbecke

Een reeks op zichzelf staande geschiedenisafleveringen over gevarieerde onderwerpen. Hoe gebruik je bronnen? 

Programmaheaders

Dossier geschiedenis

In de 19e eeuw worden de eerste politieke partijen opgericht. Maar bij de verkiezingen mag lang niet iedereen meedoen: alleen rijke mannen mogen stemmen. In 1917 krijgen alle mannen kiesrecht, in 1919 ook vrouwen.

Burgers en stoommachines

Kiesrecht voor man en vrouw

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.