Vier van dit soort enorme kerncentrales komen naar Nederland. Over dik tien jaar moet er hier in Zeeland al eentje staan. Ja, Den Haag zegt: In 2035 draait de eerste. Ik denk dat dat onhaalbaar is. En als ze er, wanneer dan ook, wel staan wat doen we dan met al dat levensgevaarlijke kernafval? In deze video reizen we naar Finland en België om je te laten zien hoe zij 't onoplosbare probleem met kernafval oplossen. Nu gaan we 225 meter diep onder de grond. En leggen we je uit waarom de bouw van een kerncentrale zo lastig is. Dit is de ingewikkelde puzzel van kernenergie. Borssele, Zeeland. Dit is vooralsnog de enige werkende kerncentrale van Nederland. In z'n eentje produceert hij zo'n drie procent van onze elektriciteit. Op de eerste plaats produceren wij CO2-vrije stroom. Dus ik denk dat het heel goed is voor Nederland. Toch zorgt ook een kerncentrale voor CO2-uitstoot. Tijdens de bouw bijvoorbeeld, of bij het opgraven van uranium Maar als je alle uitstoot bij elkaar optelt en vergelijkt met andere vormen van energie kom je hierop uit: Dit is de CO2-uitstoot van kolen en dit van gascentrales. Dit die van zonnepanelen en windmolens. En daar vinden we kerncentrales terug. Met als bijkomend voordeel dat de stroomproductie niet afhankelijk is van zon of wind. En daarom wil de politiek sinds een paar jaar kerncentrales bouwen. We gaan de komende jaren van een fossiel naar een duurzaam energiesysteem en gaan we voor schone en betaalbare energie zoveel mogelijk van eigen bodem. Want in 2050 wil Nederland geen broeikasgassen meer uitstoten. In Den Haag wil men geen fossiele brandstof meer gebruiken in de toekomst en we willen voor elektriciteitsopwekking en voor warmteopwekking geen biomassa gebruiken. Als je die twee opties afwijst, ontkom je er niet aan, in mijn visie om ook kernenergie in te zetten. Want met hernieuwbare bronnen alleen ga je het niet redden? Met alleen hernieuwbare bronnen in Nederland gaan we het niet redden voor het jaar 2050. We zijn op het Finse eiland Olkiluoto. Daar staan drie kerncentrales. De nieuwste is de eerste centrale in Europa van een nieuwe generatie. Deze kerncentrale kan dik drie keer zoveel stroom opwekken als de onze in Borssele. Nederland wil dus vier vergelijkbare kerncentrales bouwen. Die zouden ongeveer een kwart van onze elektriciteit kunnen gaan leveren. In de voorlopige plannen staat dat Borssele de voorkeurslocatie is voor in ieder geval twee centrales, vlak bij de huidige kerncentrale. Daar lijkt genoeg ruimte te zijn. Bovendien, het Nederlandse kernafval wordt daar nu ook opgeslagen. Als dat om wat voor reden dan ook niet lukt in Borssele is de Eerste Maasvlakte bij Rotterdam het eerste alternatief. En dan, de veiligheid. In het ontwerp van die 'generatie III+' -centrales is al rekening gehouden met eerdere kernrampen. Zoals Fukushima in 2011. In Japan zijn er na de aardbeving grote problemen met drie kerncentrales. Geavanceerde systemen om koelwater aan te voeren, doen het niet meer. En bij één reactor is de situatie zo ernstig dat de temperatuur binnenin oploopt tot 1200 graden. Officieel geven de Japanners nu toe dat in reactor II van Fukushima een meltdown heeft plaatsgevonden. Er ontstaat een soort lava in die kern, dat valt op het beton op de bodem. In Fukushima is zeker een paar meter het beton ingesmolten en op een gegeven moment kan het door de hele vloer heen gaan en in dat grondwater terechtkomen. En dan de rapen nog verder gaar bij zo'n kernramp. En dat kan, als het goed is, niet gebeuren in de generatie III+-centrales. Zit er dan nog wel een gevaar in een klein hoekje of gaan we daar pas achter komen als er 'n volgende kernramp plaatsvindt? Kijk, kleine kansen zitten in kleine hoekjes. We zien ook dat rampen vaak gebeuren niet om technische redenen, maar omdat mensen fouten maken. Er is ook meer terrorisme vanbuiten gekomen. Want voor de oorlog in Oekraïne hadden we, voor zover ik begreep niet echt rekening mee gehouden dat je er een oorlog in de buurt zou gaan uitvechten. - Bijvoorbeeld. Als daar een zware raket op komt, zijn ook daar de rapen gaar. Deze nieuwe generatie kerncentrales is dus krachtiger en veiliger dan ooit. En in Finland zijn ze er nu hartstikke blij mee maar dat was tijdens de bouw wel anders. Want waar je ook loopt, overal is wel een keer iets misgegaan dat veel meer tijd en geld kostte dan van tevoren berekend. Het leidt tot een enorme overschrijding van het budget. De kerncentrale kostte uiteindelijk geen 3, maar 11 miljard euro. Dat is nog steeds relatief weinig. Als je nu naar Engeland kijkt, waar twee reactoren worden gebouwd en die moeten in 2030, 2031 klaar zijn dan is de huidige schatting van de kosten 53 miljard euro. En dat gaat waarschijnlijk nog hoger worden. Maar ook al wordt hij heel duur, hij gaat zich wel terugverdienen als hij bijvoorbeeld zestig jaar mag draaien. Ook al lopen de kosten helemaal uit de hand? Ja, helemaal uit de hand is wel heel erg ver. maar als die twee kerncentrales in Nederland 50 miljard zouden kosten dan is het denkbaar dat die zich terugverdienen ver binnen die zestig jaar. - Wordt onze stroom dan niet veel duurder? De stroom zal dan misschien wel, zeker in het beginjaar, ietsjes duurder worden. Maar niet veel duurder, ietsjes duurder. Terug naar Finland, want in april 2023 gaat de kerncentrale eindelijk open. De voorbereiding en bouw duurt uiteindelijk dus niet 11 jaar, zoals gepland maar 25 jaar. De bouw in Nederland zou sneller moeten kunnen maar het gaat nog lang duren voordat hier een kerncentrale staat. De eerste voorbereidingen werden drie jaar geleden genomen. Den Haag zegt: In 2035 draait de eerste grote nieuwe kerncentrale waarschijnlijk bij Borssele. Ik denk dat dat onhaalbaar is. Maar ziet u wel iets op gang komen, waarvan u denkt: Al die problemen gaan we hier ook tackelen. Natuurlijk, er wordt nu aan gewerkt om die problemen te tackelen. Kijk, twee jaar geleden zat er anderhalve man met kernenergiedeskundigheid bij het ministerie van Economische Zaken. Inmiddels zitten daar, als ik 't goed heb, iets van veertig of vijftig mensen die hier alleen maar mee bezig zijn. 2040 is haalbaar, maar zelfs dat is ambitieus, in mijn visie. Dus er moet keihard aan getrokken worden, wil je dat werkelijk realiseren in 2040. Dat leert de ervaring in Finland, in Frankrijk, in Engeland. Er zijn nog geen indicaties dat dat veel sneller kan in de westerse wereld. Wat weten we nu? In Finland liep de bouw jaren vertraging op. Nederland kan leren van de Finse fouten maar het bouwen van een kerncentrale blijft een ingewikkelde en dure puzzel. Maar het kan dus wel. En als ze er dan straks staan bijvoorbeeld hier in Borssele en een kwart van onze elektriciteit genereren, is er nog een ander probleem. Want meer kerncentrales betekent meer kernafval. Vooralsnog hebben we daar in Nederland geen definitieve oplossing voor. Een paar honderd meter van de kerncentrale ligt in deze enorme bunker ons kernafval opgeslagen. Maar hoe dik de bunkermuren ook zijn, bovengronds is het afval kwetsbaarder voor bijvoorbeeld natuurrampen of oorlogen, dan ondergronds. En de afspraak is dat in het jaar 2130 dat dan het afval ondergronds moet zijn opgeslagen. We hebben die faciliteit nog niet voor een deel omdat we nog maar heel weinig afval hebben en we dus als het ware het afval verzamelen en dan in één klap in zo'n ondergrondse opslagmijn willen neerleggen. Nu komen daar nieuwe plannen bij. Ja, als die vier grote nieuwe kerncentrales er komen dan komt er jaarlijks ook dertien keer zoveel kernafval bij. De vraag is of we dan niet sneller ondergronds moeten. Voor een voorbeeld van hoe zo'n eindberging eruit zou kunnen zien.. gaan we weer terug naar Finland. 433 meter om precies te zijn. Zo diep ligt Onkalo, een tunnelstelsel in bijna 2 miljard jaar oud graniet. En daar gaat Finland al zijn kernafval in opslaan. Het afval wordt in koperen tonnen in de gaten gestopt. De tunnels worden afgesloten met klei en beton. En als over honderd jaar alle tunnels vol zitten wordt het hele complex volgestort en voorgoed afgesloten. De Finnen zijn de eerste ter wereld met zo'n definitieve oplossing. Ze wilden simpelweg niet langer wachten, zegt de toezichthouder op kernafval. Het komt voornamelijk neer op het feit dat wij de last van het afval niet bij toekomstige generaties willen leggen. Om een idee te geven hoelang dat is neem de grote piramides in Egypte, die zijn van 4500 jaar geleden. De laatste grote ijstijd begon 120.000 jaar terug. En de moderne mens vindt z'n oorsprong 300.000 jaar geleden. En zo lang is dan de periode dat Onkalo veilig moet zijn. Vanaf volgend jaar is Onkalo open. De Finnen zijn een voorbeeld voor veel andere landen. Niet alleen door hoe ze het onder de grond stoppen maar ook omdat ze de bevolking lieten meebeslissen over of Onkalo nou wel zo'n goed idee is. In Finland zijn ze dus bijna klaar om het afval in de grond te stoppen. Maar in Nederland weten we nog niet hoe we dat gaan doen. Het Rathenau Instituut adviseert ons kabinet daarover. Gaan we met andere landen samenwerken? Regelen we het zelf? Eén ding staat in ieder geval al vast: graniet, zoals in Finland, hebben we niet. Maar wel zout- en kleilagen, en die lijken ook geschikt voor de opslag van kernafval. - Zouden we hier radioactief afval in kunnen stoppen? Ik denk dat het echt nog veel te vroeg is om dat te zeggen. We hebben in Nederland generiek, dus in algemene zin onderzoek gedaan naar de mogelijkheid van het opslaan van het afval in dan wel zout, dan wel klei, eigenlijk al vanaf de jaren 70. Maar we hebben nooit echt zelf in de bodem gekeken. Er is eenmaal een poging gedaan om dit te doen met proefboringen. En dat leidde tot weerstand, dat leidde tot weerstand op locatie. 'Waarom moet het hier? Waarom mogen wij hier niet over meepraten?' Dat werd een heel gevoelig proces. We laten het niet gebeuren. Weg met die troep. Uiteindelijk is een technologische oplossing alleen niet voldoende. Ik denk voor heel veel vraagstukken, maar ook voor dit vraagstuk vergt het ook dat je mensen meeneemt, goed informeert en ook goed naar mensen luistert. In alle gevallen zijn de experts het er wel over eens dat er snel politieke keuzes gemaakt moeten worden. Niet alleen rondom de opslag van het kernafval maar ook over de bouw van de centrales. Alleen: 2035 gaan we niet redden, het wordt op z'n minst 2040. Misschien zelfs 2045. Maar ook na 2035 hebben we energie nodig groeit de vraag naar elektriciteit en kan kernenergie daar dus nog steeds een bijdrage aan leveren. Alleen veel later, en veel duurder ook.
