Name: Hoe werkt macht?
Uploaded: 2014-03-18T23:00:00+01:00
Duration: 4 min 13 s
Description: Machtsspelletjes worden niet alleen door mensen gespeeld. Ook bij apen zijn er machthebbers die anderen hun wil opleggen. In beide gevallen heeft macht veel invloed op de persoonlijkheid van de machthebber. Bioloog Patrick van Veen legt uit hoe dit werkt.

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Als je kijkt wat macht is kan je heel kort samengevat kijken naar bijvoorbeeld apen. Je mag iets meer dan de ander. Je kunt invloed op de ander uitoefenen. En dat noemen we eigenlijk macht. Dat niet iedereen dezelfde rechten heeft, maar ook niet dezelfde plichten. Diegene met macht moet bijvoorbeeld beslissingen nemen, maar die mag ook meer voedsel opeisen dan anderen dat doen. Het belang van macht ligt eigenlijk bij iedereen. Iedereen heeft er voordeel van. Natuurlijk die de baas is krijgt het meeste eten, dat is zijn grootste belang misschien wel. Of hij mag met de vrouwen paren waardoor hij heel veel kinderen krijgt. Maar ook een ander heeft voordeel. Bijvoorbeeld bij bavianen. Als er gevaar is, dan zijn het de sterke, grote mannen die moeten de groep verdedigen. Als je kijkt hoe je macht kunt krijgen dan kun je dat bijvoorbeeld doen doordat je groot en sterk bent en dan doe je dat heel erg agressief. Maar eigenlijk bij de meeste apensoorten, maar ook bij mensen, krijg je meestal macht doordat je populair wordt. Mensen gunnen het jou. Dat betekent dat je macht ook een klein beetje moet kopen. Je geeft kleine diensten. Aandacht geven, mee mogen doen in een vriendenspel. Dat zorgt ervoor dat je meer aanzien in de groep krijgt, maar dat je uiteindelijk ook een stukje macht kunt krijgen. Dus macht is niet eens dat je neemt, maar macht is iets wat je krijgt van de groep. Macht heeft ook invloed op jouw persoonlijkheid. Het bijzondere is niet alleen dat je gedrag verandert, maar ook je uiterlijk. Mensen met meer macht gaan meer rechtop lopen. Die gaan zich anders kleden. Soms gebeurt dat ook door te pesten, we zien dat ook bij apen. Dus macht heeft heel veel invloed op jou als persoon. Je ziet voorbeelden waar mensen met macht, die macht volledig misbruiken. Een goed voorbeeld van een tijdje geleden Justin Bieber. Hij gaat op reis met een aapje. Dat is wettelijk verboden. En dan zie je ineens dat mensen denken dat die regels die voor iedereen gelden voor jou als individu, dat omdat je macht of invloed hebt, niet meer van toepassing zijn. Afgelopen jaar zagen we in Noord-Afrika de ene Staat en de andere dictator viel. Vaak zie je dan ook dat die mensen niet meer in de spiegel kunnen kijken en helemaal niet meer een goed eigen beeld hebben. En dan moeten ze uiteindelijk door de omgeving gecorrigeerd worden. En dat is 1 van de grote problemen als mensen uiteindelijk  macht krijgen. Een voorbeeld hoe macht kan werken is te zien in het beroemde Stanford experiment die in 1971 werd uitgevoerd in Amerika. 24 Studenten werden willekeurig in 2 groepen gesplitst: een gevangenengroep en een bewakersgroep. En wat er uiteindelijk gebeurde, was dat het experiment volledig uit de hand liep. Want die mensen die theoretisch een bordje met bewaker kregen opgeplakt gingen zich misdragen. Wat we daarvan hebben geleerd is dat je mensen de macht geeft, dan gaan ze zich daar vaak ook  naar gedragen en die macht gaan ze vaak dan ook misbruiken. En daaruit bleek dat macht veel complexer is en ook veel gevaarlijker is dan we vaak denken. Een president, de paus en een rijke oliesjeik. Allemaal mensen, mannen met macht. Macht is het vermogen om andere mensen te laten doen wat jij wilt. Je kan de macht krijgen of de macht grijpen. In beide gevallen verandert het je. En niet altijd in positieve zin. Apen zijn eigenlijk veel democratischer dan mensen. Want als diegene met de macht zojuist heeft gekregen de macht gaan misbruiken, dan tikken we hem onmiddellijk op de vingers. En als hij niet luistert zullen we de macht uiteindelijk weer terugnemen. 

Als je door je geschiedenisboek bladert, kom je de ene dictator na de andere tegen. Wat zijn hun overeenkomsten en verschillen? Hoe is hun opkomst te verklaren en waar gingen ze uiteindelijk aan ten onder? Test je kennis in de dikke dictatorquiz!

De dikke dictatorquiz

Wat weet jij over dictators?

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Ongewenst een naaktfoto opgestuurd krijgen, aangeraakt worden terwijl je dat niet wil: seksueel grensoverschrijdend gedrag kan allerlei vormen aannemen. Het is belangrijk om je bewust te zijn van machtsverhoudingen en aan de bel te trekken als je iets vervelends meemaakt. Klik op de afbeelding om meer te lezen over seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Story over wat wel en niet oke is

Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag?

Progressief conservatief

In de politiek staan progressief en conservatief vaak lijnrecht tegenover elkaar. Maar progressief en conservatief betekent niet hetzelfde als links en rechts. Wat houdt het dan wel in? Klik op de afbeelding om de story te lezen op NPO Kennis.

Story over vernieuwende en behoudende standpunten

Wat is progressief en conservatief?

Gescripte chat Politiek

Een samenleving kan niet zonder politiek. Politiek is de manier waarop er keuzes gemaakt worden voor de samenleving, vaak door middel van democratie. Door te stemmen, oefenen mensen invloed uit op de toekomst van hun gemeente, provincie of land. Vanaf 18 jaar mogen we kiezen wie ons vertegenwoordigt in de gemeenteraad, Provinciale Staten, Tweede Kamer of het Europees Parlement bij verkiezingen.
Deze gescripte chat is gebaseerd op de EDUbox Politiek van de VRT.
Klik op de afbeelding om te beginnen en ga in gesprek met Marleen de Rooy, parlementair verslaggever bij de NOS.

Gescripte chat over politiek en democratie

Van stem tot politiek

Hoe werkt macht?

Maatschappelijke vraagstukken vanuit de domeinen: rechtsstaat, parlementaire democratie, verzorgingsstaat en pluriforme samenleving.

Programmaheaders

Dossier maatschappijleer

Machtsspelletjes worden niet alleen door mensen gespeeld. Ook bij apen zijn er machthebbers die anderen hun wil opleggen. In beide gevallen heeft macht veel invloed op de persoonlijkheid van de machthebber. Bioloog Patrick van Veen legt uit hoe dit werkt. 

Dieren en planten

Net als bij apen

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.