De aarde staat in de fik. Hier in Canada bijvoorbeeld, waar het eind juni bijna 50 graden werd. Of neem Siberië. Dat ziet er in de winter zo uit, maar deze zomer zo. Of hier.
"Terwijl wij hier in Europa te maken hebben met extreme regen en overstromingen, beleeft aan de andere kant van de wereld het westen van de Verenigde Staten een vierde hittegolf van deze zomer." "De vraag is: bereiken we zo langzamerhand een punt dat dit soort steden echt onbewoonbaar worden?"
Door klimaatverandering komen op steeds meer plekken gevaarlijke hittegolven voor. En niet alleen steeds vaker, ze zijn ook heter. Kunnen we dat wel aan?
Deze zomer was het iedere maand wel ergens raak. Zoals dus eind juni. Toen bezweken honderden Canadezen door ondenkbaar hete hittegolven, die ook zorgden voor allesverwoestende bosbranden. Dit plaatsje, Lytton, werd in de as gelegd. Zo'n intense hitte zagen we in Canada nog nooit. Die bosbranden wel, maar ook nog nooit op deze manier, zo vroeg in het jaar. Daarna Siberië. Omdat het juist in het verre noorden steeds warmer wordt, ontstaat er ook meer onweer en dus ook meer blikseminslagen. En die veroorzaken op hun beurt ook weer meer bosbranden. En dat heeft flinke gevolgen. In de zomer is het ook in Siberië lekker weer, maar in de winter is het steenkoud en daarom is de bodem daar nooit helemaal ontdooid. Het is permafrost en dat is maar goed ook, want er zit een flinke hoeveelheid van de broeikasgassen methaan en CO2 in opgeslagen. Als die ontsnappen komen de gassen in de atmosfeer, waardoor de aarde verder opwarmt. Maar ook op plekken waar het het hele jaar door heet is, worden dit jaar warmterecords verbroken, bijvoorbeeld in Californië in juli.
"Het zal extreem, gevaarlijk heet worden." "Het is nog nooit zo heet geweest."
Of in Oregon, waar het met 46,7 graden vijf graden heter was dan het vorige record. Zulke extreme hitte is een uitzondering. Maar door klimaatverandering wordt de kans daarop wel steeds groter, zegt onder meer het KNMI. Kijk even mee. Je ziet in dit model hoe groot de kans is dat de temperatuur afwijkt van het gemiddelde. De kans op een gemiddelde dag is dus veel groter dan dat het extreem koud of extreem warm wordt. Maar door klimaatverandering schuift dat gemiddelde op. Vergeleken met nu krijgen we dus meer warme dagen en stijgt de kans op extreme hitte. En daarnaast verwacht het KNMI ook dat de spreiding toeneemt. Minder gemiddelde dagen en meer kans op uitschieters dus. Dat er vaker uitschieters zijn, dat weten klimaatwetenschappers wel. En toch schrokken ze zich kapot toen ze de hittegolven in Canada en de VS zagen. Zij dachten dat zulke temperaturen daar helemaal niet konden.
Op dit moment hebben ze er twee verklaringen voor. 1: Het zou kunnen dat door de opwarming van de aarde hittegolven niet geleidelijk warmer worden, maar dat de hitte boven een bepaalde temperatuur kan ontsporen, bijvoorbeeld door uitdroging van bomen, planten en de bodem. Er is dan geen druppel vocht meer over om de lucht af te koelen en dus kan de warmte zijn gang gaan. Die hitte creëert dus nog meer hitte. Of twee: Puur toeval. Misschien zijn die extreem hoge temperaturen eenmalig en is er helemaal geen verklaring voor te vinden. Waar de klimaatwetenschap wel zeker over is: Door klimaatverandering zijn er vaker hittegolven, veroorzaakt door de uitstoot van broeikasgassen als CO2. Dat die klimaatverandering ook op koelere plekken te zien is, daar maken wetenschappers zich zorgen over. Want als je een hittegolf van 50 graden Celsius op 50 graden noorderbreedte hebt, zoals in Canada, kan het dan ook op andere plekken in de wereld op diezelfde hoogte? Zoals in Nederland. Sinds de metingen in 1901 begonnen, kwamen er 29 hittegolven voorbij. Dertien daarvan in de afgelopen twintig jaar. Hittegolven komen hier dus steeds vaker voor en ze worden ook steeds warmer. En na 75 jaar sneuvelde in 2019 het Nederlandse all-time hitterecord. Misschien weet je nog. Het werd voor het eerst warmer dan 40 graden of meer.
Bijna 50 graden in Canada en meer dan veertig graden hier in Nederland. Waar houdt het op? Dat vragen we aan klimaatwetenschapper en NOS-weerman Peter Kuipers Munneke.
“Waar het ophoudt, dat weet ik eerlijk gezegd niet. Ik denk niet dat het in Nederland 50 graden kan worden, maar bedenk wel: in Zuid-Frankrijk werd het twee jaar geleden 45 graden. Als de opwarming zo doorgaat, dan hebben we in Nederland aan het einde van de eeuw hetzelfde klimaat als nu in Zuid-Frankrijk. Dus die 45 graden, die gaan we deze eeuw in Nederland misschien wel aantikken.”
Het Rode Kruis noemt hittegolven zelfs de dodelijkste natuurrampen ter wereld, met duizenden doden per jaar, vermoedelijk zelfs honderdduizenden doden. Het Rode Kruis is bezorgd omdat hitte steeds vaker voorkomt in gebieden die daar niet goed op zijn voorbereid. Ook Nederland. Extreme hitte is dus niet alleen desastreus voor de natuur, zeker ook voor de mens. Dat zagen we ook hier. Tijdens een hittegolf in de zomer van 2020 zag je tussen de twee coronagolven nog een duidelijke piek in de sterftecijfers. Hoe goed jij en ik tegen de hitte kunnen, hangt samen met de luchtvochtigheid. Bedenk maar eens, van die klamme warme zomerdagen zijn niet heel chill. Komt omdat je lichaam dan amper kan afkoelen. Hoe we dat doen? Door te zweten. Maar als de luchtvochtigheid en de temperatuur te hoog zijn, kunnen we niet meer zweten. Dat gebeurt als de lucht 35 graden of heter is en de lucht compleet verzadigd is met vocht. Dat is levensgevaarlijk. Na acht uur ben je dood. Vorig jaar werden voor het eerst zulke omstandigheden gemeten in Pakistan en de Perzische Golf. Weliswaar niet langer dan twee uur, maar als de aarde verder opwarmt kan dit vaker voorkomen. Terug naar die hittegolven. Bij de opwarming van de ene graad waar we nu op zitten, komen die extreme hittes zoals in Canada vermoedelijk één keer in de duizend jaar voor. Maar als de opwarming zo doorgaat tot 2 graden, zien we dit waarschijnlijk iedere 5 tot 10 jaar. En daar zit het hem in. Met de huidige wereldwijde klimaatmaatregelen zitten we in 2040 boven die 2 graden.
Het is dus belangrijk om die opwarming onder de 2 graden te houden. Sterker nog, het zou beter zijn om niet meer dan anderhalve graad opwarming te hebben en dus moeten de klimaatdoelen verder aangescherpt worden. Want zolang we CO2 uitstoten loopt de temperatuur op. Als we stoppen met CO2 uitstoten dan komt er niet meer CO2 in de atmosfeer bij en dus stijgt de temperatuur ook niet verder. Maar hij gaat ook niet dalen. De opwarming van 1 graad die we nu hebben gehad, die kunnen we niet terugdraaien.
Onomkeerbaar dus. We zullen ons moeten aanpassen. Meer schaduwplekken in steden, meer groen, woningen niet alleen voor de winter, maar ook voor de zomer isoleren en je hoorde Peter net al zeggen: die CO2-uitstoot zo snel mogelijk naar nul. Daarmee pak je het probleem bij de wortel aan. Ik weet het, niet bepaald een vrolijke boodschap. Je zou hier maar iedere dag mee bezig zijn. Peter?
"Ik put er echt hoop uit dat we controle hebben over hoe ver de temperatuur nog oploopt. We kunnen stoppen met het verbranden van fossiele brandstoffen en eigenlijk hoop ik dat ik over 15 jaar dit filmpje terugkijk en denk: jeetje, waar hebben we ons toen druk over zitten maken?"
Toch nog een beetje positief dus. Thanks voor het kijken.
