Name: Focus in de klas
Uploaded: 2024-09-12T11:56:04+02:00
Duration: 11 min 34 s
Description: 70% van het voedsel in de supermarkt is ultrabewerkt. Dat betekent dat de oorspronkelijke ingrediënten niet meer herkenbaar zijn. Ook is het zo zoet, zout en vet gemaakt dat we het moeilijk kunnen weerstaan. Het eten van ultrabewerkt voedsel lijdt niet alleen tot overgewicht, maar ook tot andere welvaartsziektes.

Klas 4/5/6

Die schade zit overal. Die zit in je bloedvaten. Die zit in je lever. Die zit in je hersenen. Ons moderne dieet zit zo vol kunstmatige ingrediënten dat ons immuunsysteem op hol slaat. Je krijgt wat wij noemen insulineresistentie. Dat is een soort van vorm van prediabetes. Dit heet ultrabewerkt voedsel en 70% van de producten in de supermarkt valt onder die term. En het werkt minder verzadigend dan het minimaal bewerkte voedsel waar je moeite voor moet doen. Wetenschappers proberen te ontrafelen wat al dat goedkope, verleidelijke eten met ons doet. Je impulscontrole wordt slechter, je beloningsgebieden worden aangetast waardoor ze veel meer voor wat hele snelle beloning zullen gaan. Het is een soort negatieve spiraal eigenlijk. Zout, suiker, vet. Nog nooit hebben we zoveel eten zo gemakkelijk tot onze beschikking gehad als nu. Verleiding ligt continu op de loer. Gezond, heel erg bewerkt, superzoet, ook,allemaal bewerkt. Ik ben heel benieuwd wat mensen gaan kiezen. Mag ik u wat aanbieden? U mag kiezen. Ha lekker! Dank je wel. Toch een worstje? Toch bifiworstje he? Maar al dat lekkere vette, zoute, zoete, sterk bewerkte eten zorgt ook voor een hele reeks aan chronische ziektes, blijkt uit onderzoek. Zo ontdekte het Erasmus MC in Rotterdam dat het embryo kleiner blijft als de moeder veel ultra bewerkt voedsel eet. En recent Amerikaans onderzoek wijst uit dat het bij mannen zorgt voor meer kans op darmkanker. Er is iets met industrieel bewerkt voedsel, waardoor we er steeds meer van willen, zonder dat we het nou per se lekker vinden. Het grote probleem is de hoeveelheid. Ongeveer 70 tot 80% van wat we in de supermarkt kopen, Dat is dit soort voedsel. Even kijken. Ja, maar er zijn gemiddeld 30.000 producten in een grote supermarkt. 30.000 voedingsmiddelen. Wat is nou hiervan bewerkt voedsel? Nou, dit is ook al bewerkt. Het is gekookt en het is gesneden en het zit in de verpakking. Ja. Komt niet zo van de plant. Ja, ja, maar al het voedsel wat wij eten is eigenlijk bewerkt. Je kunt niet zomaar rauwe mais eten en aardappelen en al dat soort dingen. We hebben al vanaf het eerste bestaan van de mens eigenlijk al dingen bewerkt. Waar let jij dan op om te kijken of het ultrabewerkt is? Nou, het aantal toevoegingen eigenlijk, als je het zelf eigenlijk niet kan maken. Nou, deze doppinda's, daar eet je dan niet zo makkelijk te veel van die moet je pellen en dat is een gedoe. En dan kun je ze zo kopen, dan zijn ze ook nog gezouten. Soms zit er nog wat meer in. Dan is het dus al meer bewerkt. Dan eten we er ook makkelijker meer van. Dan kun je er weer suiker, zout, zout en suiker aan toevoegen. Dit hele product is een ultrabewerkt product omdat er ontzettend veel aan toegevoegd is aan vetten, suiker, glucosesiroop, bloem. Maltodextrine is ook een soort van suiker. Fructose is ook een soort van suiker, enzovoort. Door ontzettend veel toevoegingen. Dus echt in de fabriek gemaakt. Ja. Ultrabewerkt voedsel. Door de vele bewerkingen verandert de originele textuur van voedsel. Vezels, goed voor een verzadigd gevoel, worden eruit gehaald, terwijl allerlei kunstmatige ingrediënten worden toegevoegd. Die zijn gemaakt voor een optimale respons in je hersenen en we krijgen een beloningssignaal wanneer we energierijke, zoete, vette dingen eten, vooral in combinatie. Oké, dus er is een bepaalde formule voor eigenlijk. Ja, ja, ja, ja. Daar is eindeloos op gestudeerd door technologen en dat heet het bliss point. Dat is het gelukzaligheidsgevoel wat je op een bepaald moment krijgt. Jongens he! Nee hoor, grapje, ik zal er eentje nemen. Dank je zeer beleefd. Waarom de donut? Ja, je moet meteen verantwoording afleggen. Ik had trek in zoet. Een van de grootste problemen die al dat eten veroorzaakt, is prediabetes. Je merkt er weinig van, maar het is het voorstadium van diabetes type 2. En ultrabewerkt voedsel zorgt voor een continue belasting van ons immuunsysteem. Hoi. Wat gaan we doen? Ja, we gaan een proefje doen vandaag. We gaan kijken wat er gebeurt met jouw bloedsuiker als je een wit broodje met hagelslag eet. Waarom een wit broodje met hagelslag? We verwachten eigenlijk dat je van een wit broodje met hagelslag een flinke stijging van je bloedsuiker zult zien. En elke keer als je zo'n stijging van je bloedsuiker hebt, dan reageert het lichaam daarop met een heel klein beetje ontsteking. Altijd? Dat is eigenlijk altijd. Als je nou heel veel van dat soort voeding gebruikt, iedere dag, dan krijg je dus iedere keer krijg je ontstekingen en dat is op de lange duur kan dat schadelijk zijn voor je lijf. Die bloeddruppel, die gaan we opvangen op een klein stripje. Zo zuigt hij hem naar binnen als het goed is. 5,8. Ja is dat goed of slecht? Dat is keurig. Oh, dat is heel goed. Dat scheelt. Wat er gebeurt als je dat broodje eet, dan gaat het zetmeel, dat is niks anders dan hele lange ketens van suikermoleculen eigenlijk aan elkaar vastgeplakt. Dat komt in je darm, wordt verteerd en wordt dan opgenomen. En dan krijg je dus een stijging van je glucoseconcentratie. Dus eigenlijk uiker wat je eet? Dus eigenlijk suiker wat je eet. Dat is dus even een moment om in te laten dalen, want daar stond ik echt niet bij stil en ik zie nog. Ik zie nog meer daarin ingrediënten staan waarvan ik dacht oh oké. Glucosestroop hier, meelverbeteraar? Ja, gist. Is het dan zo dat een groot deel van de Nederlanders gewoon rondloopt met permanente ontstekingsreacties, wat nu eigenlijk ook gaande is in mijn lichaam? Na het eten van dat broodje? Ja. Ik ben bang van wel, ja. Een heleboel mensen in Nederland lopen rond met een wat we noemen laaggradige, continu gaande ontstekingsproces. De nieuwe kant-en-klaarsaus, gemaakt van rijpe tomaten en fijne tuinkruiden. Gemak dient de mens. Door de opkomst van de supermarkt en kant-en-klaarmaaltijden zijn we steeds minder tijd aan ons eten gaan besteden en meer gemaksvoedsel gaan kopen. Een van de grootste problemen met ultra bewerkt voedsel is dat het weinig vezels bevat. Daardoor raak je niet snel verzadigd. Maar die vezels doen ook nog iets anders. De bovenste lijn is de kettingreactie die ontstaat na het eten van sterk bewerkt voedsel. Onderste lijnen laten iets anders zien. Die laten zien hoe het is als je samen met die maaltijd de vezels eet. En je ziet dus dat die vezels ontzettend belangrijk zijn om in het dempen, in het verminderen van de ontsteking ook. Dus als je een hamburger eet, dan moet je daarna gewoon meteen vezels erachteraan en dat is allemaal wel prima? Nou, dan is het in ieder geval minder.
Dan valt het mee? Dan valt het mee. Aan de Radboud Universiteit onderzoekt de neurowetenschapper Esther Aarts de relatie tussen eten en ons brein. Cruciaal daarbij zijn de bacteriën in onze darmen. Een levendige darmflora met veel verschillende bacteriën stimuleert de aanmaak van allerlei stoffen en hormonen. Maar ultrabewerkt voedsel bevat amper ingrediënten waar die darmflora wat aan heeft. We hebben echt ons eigen centrum hier, waar we best wel van onafhankelijk zijn. Ik heb eerder een klein beetje ontlasting opgestuurd en Esther heeft de uitslag. Ik ben benieuwd. Bij jou staat er requires attention? Is het een woestijn daarbinnen? Nou dat valt wel mee, maar het aantal soorten bacteriën is bij jou een beetje aan de lage kant. Dus ik heb nog wat werk te doen. Ja, om andere bacteriën dus erbij te krijgen eigenlijk. Ja, want verschillende soorten is belangrijk, want dat is die diversiteit. En we zien dat mensen met bijvoorbeeld verschillende ziektes met bijvoorbeeld diabetes type 2, suikerziekte of obesitas of ontstekingen van de darm. Die hebben een lage diversiteit. Wat bij jou dus ook een beetje aan de lage kant is, zijn de bacteriën die korteketenvetzuren produceren. En dat zijn stofjes die worden gemaakt uit de vezels die we binnenkrijgen via ons dieet. Voedingsvezels. Volkorenbrood, fruit, groenten. Peulvruchten, bonen. Wat nou als je heel veel ultrabewerkt voedsel eet? Daarvan gaat de diversiteit omlaag. De lange lijst met allerlei toevoegingen en kunstmatige ingrediënten die een sterk bewerkt voedsel zitten, heeft dus een slechte invloed op het darmstelsel en daarmee indirect op onze hersenen. En er blijkt nog iets anders aan de hand te zijn als je kijkt naar de relatie tussen onze hersenen en wat we eten. Op deze scans uit Esthers onderzoek zijn in rood en geel de beloningsgebieden in ons brein te zien. En dat is nou interessant, want bepaalde hersenstoffen die belangrijk zijn voor moeite willen doen voor ons eten, bijvoorbeeld lekker koken of moeite willen doen, dat we gaan sporten en dergelijke. Die gebieden zijn best wel beïnvloedbaar door ontstekingen, dus die worden dan minder actief. Je impulscontrole wordt slechter, je beloningsgebieden worden aangetast waardoor ze veel meer voor het hele snelle beloning zullen gaan, de hoge calorieën. En wat is nou een snelle beloning voor weinig moeite? Dat is de fastfood en dan krijg je weer meer vet weefsel en meer vetweefsel rondom de organen. Dat gaat weer eerder ontsteken. Het is dus een soort vicieuze cirkel waar je in terecht komt? Ja. Als je die leefstijl hebt en heel veel van ons hebben die leefstijl, valt er dan nog wat aan te doen? Kun je het proces nog omdraaien? Ja, gelukkig wel. We weten dat bijvoorbeeld een ziekte als type 2 Diabetes gaat uitdrukkelijk om ouderdoms, wat we vroeger ouderdomsdiabetes noemen noemen. De overgrote meerderheid van de mensen heeft dat. Op het moment dat je anders gaat eten en meer gaat bewegen en probeert je stress een beetje in de tang te houden, je ziet vrijwel onmiddellijk dat beter wordt. En zelfs je darmen passen zich heel snel aan. Zijn er onderzoeken geweest waarbij dat echt vergeleken is dat mensen overstappen van het ene naar het andere dieet en dat je dan meteen een veel kleurrijkere bacterietuin zag? Ja, je kan wel binnen een week zien dat er als er overgestapt wordt naar een dieet gedomineerd door vlees of bewerkt vlees, zoals hamburgers en dergelijke, worst, naar een helemaal plantaardig dieet, dan zag je binnen een week al... Binnen een week? Ja, dat werd meer diversiteit, wat uiteindelijk. Zo snel dus. Ja. Dus het is constant in beweging en aan het groeien en het afsterven. Eten heeft een groot effect. Want ja, de bacteriën leven ook van wat wij eten.

Klas 1/2/3

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

We worden in Nederland steeds zwaarder. Dat is slecht nieuws, want overgewicht brengt gezondheidsrisico's met zich mee. Klik op de afbeelding om het scrollverhaal te lezen over de gevolgen van obesitas.

Scrollverhaal over ernstig overgewicht

Wat zijn de gevolgen van obesitas?

Steeds meer mensen in Nederland zijn te zwaar. Als je meer eet dan je verbruikt, kom je aan. Maar is het altijd je eigen schuld als je te dik bent? In dit scrollverhaal gaat het over de achterliggende oorzaken van overgewicht.

Scrollverhaal over obesitas

Hoe ontstaat overgewicht?

Smaak is voor iedereen anders. Waarom vind jij iets lekker waar een ander van moet kokhalzen? In deze story lees je dat smaak meer is dan wat je proeft in je mond. 

Story over waarom je iets lekker of vies vindt

Wat is smaak?

Als je iets maar vaak genoeg eet, ga je het vanzelf lekker vinden. Is dat echt zo? In deze story lees je alles over hoe je je smaak kunt ontwikkelen.

Story over het ontwikkelen van je smaak

Hoe kan je iets leren eten?

Focus in de klas

Presentator Petra Grijzen gaat op zoek naar wetenschappelijke oplossingen voor de problemen van deze tijd. 

Programma header Focus 

Logo Wetenschap

Focus op YouTube

70% van het voedsel in de supermarkt is ultrabewerkt. Dat betekent dat de oorspronkelijke ingrediënten niet meer herkenbaar zijn. Ook is het zo zoet, zout en vet gemaakt dat we het moeilijk kunnen weerstaan. Het eten van ultrabewerkt voedsel lijdt niet alleen tot overgewicht, maar ook tot andere welvaartsziektes.

Mens en lichaam

De gevolgen van ultrabewerkt voedsel

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.