Nederland is een laaggelegen land en dus is een groot deel van ons land kwetsbaar voor overstromingen. Maar de bevolking groeit ook en dus is er ook heel veel vraag naar nieuwe huizen. Sommige gemeenten kiezen ervoor om woningen te bouwen in gebieden waar een gevaar is voor overstromingen, zoals in uiterwaarden buiten de dijken. En dat is niet slim, zeggen deskundigen. Hoe heeft u de afgelopen dagen beleefd? Nou, toch wel met een beetje spanning, want er kwam zoveel regen op ons af. Er kwam zoveel water, ook vanuit Duitsland en we zagen het overal op het land komt te staan dat we het spannend begonnen te vinden. Hier kan 1 miljoen kuub in. Nou, dat heeft er gelukkig niet ingestaan, want dan was het echt een hele grote waterplas geweest. Het heeft ongeveer voor een kwart tot een derde vol gestaan. De beelden spreken voor zich. Een paar honderd meter verderop, aan de andere kant van de Slingerplas, wil wethouder Ted Kok binnenkort huizen bouwen. We zijn op het voetbalveld van SV Bredevoort en we willen een grote transformatie maken in dit gebied waarin we het voetbalveld willen verplaatsen richting de Slingepla en op deze plek meer dan tachtig woningen gaan bouwen voor onder andere inwoners hier in Bredevoort. Is het een goed idee om hier te bouwen? Ja, dat is een heel goed idee. Ik denk dat het noodzakelijk is dat we hier gaan bouwen, maar we zitten hier ook niet in het overloopgebied, dus we kunnen hier woningen bouwen. Moeten we wel wat extra maatregelen treffen, maar op deze plek kan het heel goed. De komende jaren moeten er in ons land honderdduizenden huizen worden gebouwd. Volgens Alex Hekman van ingenieursadviesbureau Sweco neigen lokale overheden naar keuzes waar wel wat op af te dingen valt, zoals het bouwen dicht bij overloopgebieden.
Er wordt nog steeds gebouwd op plekken waar water zich kan verzamelen op het moment dat er extreem veel neerslag valt of extreem hoge afvoeren zijn. Denk bijvoorbeeld aan beekdalen. Dat kan het grootste deel van het jaar gewoon een heel veilige afvoer lijken. Maar als er eens een keer een onwaarschijnlijk grote bui valt, dan kan dat wel eens een hele gevaarlijke locatie worden. Ja, we hebben hier te maken gehad met soms extreme waterval, maar in de zomer heb je ook extreme droogte door de zandgronden. Dus we hebben sowieso een best ingewikkelde puzzel te leggen, zeg maar hoe we omgaan met met water in dit gebied. Maar daar zijn we met allerlei partijen heel goed naar aan het kijken.
Een van die gesprekspartners is dijkgraaf Hein Pieper en hij is toch wat bezorgder dan de wethouder. Iedereen heeft zijn eigen verantwoordelijkheid en vanuit onze verantwoordelijkheid als waterschap zeggen we je moet proberen dit overloopgebied in stand te laten en niet de capaciteit daarvan weg te halen of kleiner te maken. En ja, we snappen heel goed dat er een woningbouwopgave is door de gemeente en dat de gemeente dat graag wil oppakken. Dat snappen we. En wij hebben als Nederland altijd de instelling: dat gaan we oplossen. Dan gaan we met elkaar polderend het proberen te realiseren. Maar je ziet het weer zo extreem worden en zo snel veranderen dat je je ook echt even achter de oren moeten krabben. Doen we hier verstandig aan? Misschien is dit de eerste vijf jaar nog wel verstandig en haalbaar maar misschien over vijftien jaar of over twintig jaar zeggen we tegen elkaar: hadden we niet moeten doen. En die boodschap is volgens Alex Hekman ook van toepassing op andere plekken in Nederland. Buitendijks bouwen is in het grootste deel van Nederland echt onverstandig. Het riviersysteem is voor de afvoer van water. We bouwen ook geen woningen op de snelweg, want de snelweg die is bedoeld om het verkeer af te wikkelen. En de rivier, die is er om het water af te voeren. Het water zitdaar en we gaan hier, hier gaan we bouwen dus. En natuurlijk is het wel een gebied wat er wat meer kans heeft op regenomdat het laag ligt. Maar dat gaan we oplossen door het technisch om het gebied op te hogen. Van oudsher zijn we als Nederlanders gewend om het water in het bodemsysteem naar onze hand te zetten en dat zie je ook heel erg in onze genen terug. En dat is ook de maakbaarheidsgedachte waar deze wethouder vandaan redeneert. Dus we zijn gewend om eigenlijk het water- en bodemsysteem helemaal naar onze hand te zetten. Maar juist klimaatverandering, die dwingt ons ertoe om anders te gaan kijken.
Co Verdaas is dijkgraaf. In zijn waterschap Rivierenland ligt de rivier de Linge. Co Verdaas is ook hoogleraar gebiedsontwikkeling aan de TU Delft. Ja, elke keer bij hoogwater dan speelt die discussie weer op. Moeten we wel of niet bouwen in laaggelegen gebied? Ja, ongeveer tweederde van Nederland, 60% ongeveer, is gevoelig voor overstromingen. Een derde ligt ook echt onder zeeniveau en met name het westelijke deel van Nederland. Dus als je zegt: daar willen we niet meer bouwen, dan wordt het heel lastig om nog voldoende woningen te realiseren. Gemeenten blijven plannen maken om buitendijks te bouwen, ook in het rivierengebied. Bij Maurik ligt dit vakantiepark. Een aantal huisjes is weggehaald en de rest houdt het maar net droog. Daar waar je dus woningen hebt, recreatiewoningen of niet, waar het water in en uit kan. Ja, dan neem je ook een hypotheek op de toekomst. Dus dan moet je op zijn minst degenen die daar een woning gaan kopen huren ook vertellen: ja, u heeft een reële kans op natte voeten en dat is wat vaak fout gaat. Dat mensen denken prachtig, het is het ook. Het is prachtig wonen, totdat het fout gaat en dan zit je met de ellende.
Dijkgraaf Pieper moet constateren dat de neerslagprognoses voor de komende jaren nu al achterhaald zijn.
Ons was aangegeven dat we richting de 900, 950 mm gaan. Nu is er 1200 millimeter gevallen. Dat is veel meer dan de statistieken ons laten zien, dus het is weer zo'n wake-upcall. Het gaat anders dan wij denken met elkaar. Het gaat abrupt en het gaat extremer. Het gaat zelfs disruptief werken. Dat is toch een woord wat ik zelf de laatste tijd steeds vaker gebruik. Hou er nou rekening mee dat klimaatverandering zulke effecten zal hebben, dat we zelf als samenleving niet precies weten wat we daarop moeten antwoorden. Juist die onzekerheid, daar moeten we rekening mee houden. Waar we eerder rekening konden houden met toch wel een beetje een bandbreedte waarin we konden verwachten waarin het watersysteem zich zou bewegen, zien we steeds meer dat we rekening moeten houden met pieken die vele malen groter zijn, die we soms zelfs niet eens verwachten. Wethouder Kok spreekt de verwachting uit dat er wellicht in 2026 hier al gebouwd kan worden, ondanks de kanttekeningen van dijkgraaf Pieper. Wij gaan daar zeker met het waterschap, hebben we ook gezegd, met hen over in gesprek. Dus ook met Hein Pieper. En ik ga ervan uit dat het er een hele positieve oplossing komt.
