Koekjes, repen en chips. Het zijn allemaal voorbeelden van ultrabewerkt voedsel. Dat is eten en drinken dat in een fabriek wordt gemaakt en waar vaak veel suiker, zout en vet aan zijn toegevoegd. Maar ook allerlei andere kunstmatige ingrediënten zoals kleurstoffen en smaakstoffen. De supermarkten staan vol met ultrabewerkt voedsel en we genieten ervan, maar het werkt verslavend. Ik ben vandaag in Londen om te praten met Chris van Tulleken. Hij is wetenschapper en tv-dokter bij de BBC en hij heeft dit boek geschreven over ultra processed foods, ultrabewerkt voedsel. Chris van Tulleken houdt zich bezig met voedsel. Ontbijt, lunch, diner, snacks, ons dagelijks eten. En daarvan is het overgrote deel, zegt ie, zo gemaakt dat het niet goed voor ons is. De keuken van Chris was twee jaar geleden de centrale plek in een proef die hij op zichzelf uitvoerde. Hoe zou zijn lichaam reageren op vier weken lang een eetpatroon aanhouden dat voor 80% uit ultrabewerkt voedsel bestond? Dus vooral goedkoop, verpakt gemaksvoedsel. De uitkomsten na vier weken: niet goed. Van Tulleken is heel duidelijk. We zitten momenteel in een situatie waarin ons eten niet doet wat het zou moeten doen, namelijk ons lichaam op een gezonde manier voeden. Er is iets mis met ons voedselsysteem. Van Tulleken maakt zich zo druk omdat hij ziet wat de maatschappelijke schade is. Ook in Nederland worden we te dik en diabetes type 2 komt veel voor. En ultrabewerkt voedsel kan voor nog veel meer ellende zorgen, zegt Hanno Pijl, hoogleraar diabetologie en het Leids Universitair Medisch Centrum. Als je veel van dat ultrabewerkte voedsel eet, dan is de kans dat je in de loop van tien jaar dementie krijgt is gewoon groter. En datzelfde geldt voor kanker. De sociale kosten zijn gigantisch. De kosten die nu besteed worden aan de verzorging van mensen met dementie, die zijn enorm. De andere kant is verlies van arbeidscapaciteit. Dus mensen vallen uit door hun ziekte, uit het arbeidsproces en dat levert ook heel veel sociale kosten op. Af en toe een zak chips of een bakje cornflakes is geen punt, zegt de hoogleraar. Alleen in Nederland eten we veel te veel ultrabewerkt voedsel. Maar om elkaar direct aan te spreken op ons eetgedrag, dat zit niet zo in onze aard. Heel veel mensen zullen zeggen: dat is betutteling. Pak mij mijn cola niet af. Ja. Ja, dat is ook zo. Dat is dat is onmiddellijk de reactie die mensen geven. En wat ik daar altijd op zeg is realiseer je dat je eigenlijk continu betutteld wordt in deze maatschappij. We mogen niet roken in openbare gebouwen. Je moet een helm dragen op de brommer, je moet veiligheidsriemen aan hebben, dus er is al heel veel betutteling. Maar op het moment dat het over eten gaat, vinden mensen dat opeens een bedreiging. En toch is die betutteling echt nodig voor onze gezondheid. Wat staat er dan? Nou ja, ze geven dan een complimentje. En dat doen ze via de de menukaart die ze krijgen en hebben ze hun keuze ook gemaakt. En dan zeggen ze van ik heb deze week heerlijk gegeten. Dank u wel chef! In de keuken van het Leids Universitair Medisch Centrum proberen ze hun menu's zo puur mogelijk te bereiden. Woorden omzetten in daden en dus alles zelf koken, zoveel mogelijk met verse ingrediënten en zo weinig mogelijk uit een pakje. De keukens in de ziekenhuizen zijn natuurlijk een beetje uitgestorven wat betreft het zelf koken. Wij zijn één van de weinige grote ziekenhuizen die nog zelf koken en geen cateraar hebben. En als je zelf kookt kan je zelf bepalen wat je maakt en hoe je het maakt. Maar hier zie ik ook nog wel blik, pakjes, zakjes. Nou, voor sommige dingen blijft wat lastig. We hebben daar bijvoorbeeld chips staan en dat is voor mensen die echt veel zout nodig hebben of een heel verdrietig kindje wat af en toe een keer een zakje chips krijgt. Maar verder, als je kijkt naar onze kruidenmixen die maken we allemaal zelf. Vroeger kwam het in de kant-en-klare verpakkingen kwam dat allemaal binnen. Maar nu hebben we alles zelf samengesteld zodat we zeker weten dat er geen zout in zit. Ik denk als je kok bent is dat ook een uitdaging om leuk te blijven koken en niet een zak of een pak open te trekken, aan te roeren en klaar. We worden hier echt nog teruggeworpen op ons vak. Je moet kunnen koken anders dan wordt het lastig. En als je dan toch noodgedwongen in het ziekenhuis ligt, zoals René den Hoed met een ontstoken voet, ja, dan is een vers tussendoortje wel fijn. En wat schaft de pot? Een smoothie? Lekker! Ja, heerlijk. Alles versgeperste ingrediënten en lekker. En dan maken ze het allemaal hier vers in de keuken. Waardeert u dat? Ja zeker. Ja, Het is perfect voor je gezondheid natuurlijk en alles. En ja, dat smaakt ook gewoon hartstikke goed. Wetenschappers stellen iedere keer weer vast dat ongezonde voeding ons steeds verder in de problemen brengt. En toch lukt het niet om de situatie te verbeteren. Dus wie is nou schuldig? De bedrijven, de industrie? Of zijn wij als klanten nu ook schuldig? Help me even. Ja, dat is... Het is een wisselwerking uiteraard, want mensen zijn inderdaad op zoek naar gemak en hebben weinig tijd. Dus dan wordt het ook aantrekkelijk om kant-en-klare producten te kopen. En dat is precies de reden dat de industrie dat maakt. Dus we moeten enerzijds de burgers duidelijk maken dat wat zij doen met hun eten uiteindelijk slecht voor ze is en anderzijds de voedingsindustrie het vuur aan de schenen leggen dat ze echt iets anders moeten doen met hun producten omdat die producten slecht voor ons zijn.
