Name: Wat is mitose?
Uploaded: 2023-09-14T00:00:00+02:00
Duration: 1 min 39 s
Description: De cellen in je lichaam worden voortdurend vernieuwd. Dat proces heet mitose. Je chromosomen worden eerst gekopieerd, en daarna kan het delen van de cellen beginnen!

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Je lichaam is voortdurend bezig om zichzelf te vernieuwen. Kijk maar eens naar je huid. Die krijgt van alles te verduren, en daarom moeten de huidcellen vervangen worden. Dat gebeurt voortdurend door middel van celdeling oftewel mitose. Daar gaan we! Alle informatie in de cel zit gevangen in je DNA. Voordat een cel gaat delen, wordt er van elk chromosoom een kopie gemaakt, zodat nu elk chromosoom bestaat uit 2 zogenaamde ‘chromatiden’. Het DNA wordt heel strak opgevouwen, waardoor alle 46 chromosomen los komen te liggen. De chromosomen worden korter en dikker. Het beschermende velletje om de celkern wordt afgebroken, en er groeien een soort trekdraden. Die trekken de chromatidenpaartjes uit elkaar, elk naar 1 kant van de cel. Zo krijgt elke kant van de cel een complete set chromosomen. Als de trekdraden wegvallen, is er plek voor een nieuw velletje, en dan is het… showtime! De cel wordt stevig ingesnoerd, die riem wordt aangetrokken totdat er (plopperdeplop) 2 precies dezelfde cellen zijn. Als dat maar vaak genoeg gebeurt is jouw huidje weer klaar voor de toekomst! Waar je ook bent, misschien zelfs wel… in een gedeelde cel.

Clipphanger

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

De cellen in je lichaam worden voortdurend vernieuwd. Dat proces heet mitose. Je chromosomen worden eerst gekopieerd, en daarna kan het delen van de cellen beginnen!

Mens en lichaam

Wat is mitose?

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Examenvideo's bij biologie voor het vmbo over cellen aan de basis. Eindtermen: voortplanting, cellen, stofwisseling, voeding.

Groep 6/7/8

Koeien eten graag gras. Veel gras. Wel 80 kilo per dag! Wij mensen kunnen gras niet verteren. We zouden daar behoorlijke buikpijn van krijgen. De moeilijkheid van het verteren zit ‘m in de cellen. Hoe krijgt een koe dit voor elkaar? 
We zijn hier de koeien aan het voeren en het voer dat ik hier in mijn hand heb, dat is kuilgras. En kuilgras, dat is gewoon geperst gras wat gedroogd is in de zomer en dan in een kuil gaat en zo kunnen we de hele winter de koeien voeren. Kuilgras is laagwaardig voedsel. Maar een koe eet niet alleen maar kuilgras. Een koe eet hooi, kuil, maïs of krachtvoer, maar altijd plantaardig. 
Omdat een koe voornamelijk laagwaardig plantaardig voedsel eet, heeft hij veel voedsel nodig om te kunnen leven. 
Een koe heeft 80 kilo nodig per dag en moet de hele dag door eten. 
Om zoveel mogelijk voedingstoffen uit het voedsel te halen heeft de koe 4 magen en herkauwt de koe zijn eten. Nadat het voedsel een tijdje in de maag is geweest, vormt zich een grasbal die de koe opboert en herkauwt. Daarom worden koeien “herkauwers” genoemd. Een koe eet 20 minuten, hij herkauwt 20 minuten en hij rust 20 minuten. En in de 24 uur slaapt hij 20 minuten. 
Ik klim even over het hek. De magen van de koe liggen in de pens. Die pens bestaat uit vier magen. We hebben de pens, de netmaag, de boekmaag en dan hebben we de andere kant: de lebmaag. En dat is de échte maag van de koe. De vulling van deze pens is 150 liter. Hier vindt dus de vertering plaats van het voedsel. Uiteindelijk ontstaan zo kleine voedingsstoffen die in het bloed opgenomen kunnen worden. De laatste maag, de lebmaag, lijkt het meest op onze maag. Hierin bevindt zich onder andere maagzuur dat bacteriën doodt. 
Elk stukje organisme bestaat uit bouwstenen: cellen. Dit is een stukje gras dat de koe dus opeet. Dan kan je inzoomen op de cellen. In een plantaardige cel zit een stroperige vloeistof: het cytoplasma. 
In het cytoplasma ligt de celkern. De kern regelt wat er in de cel gebeurt. Alle eigenschappen van organismen, of je een koe bent, gras, of een mens, ligt opgeslagen in het DNA in de celkern. 
Als je nog dichterbij zou willen gaan, zou je zelf sliertjes DNA in de kern van de cel kunnen zien. 
In het cytoplasma kunnen korrels voorkomen, je noemt dat “plasticiden”. Bijvoorbeeld: bladgroenkorrels. Om het cytoplasma heen ligt een dun vlies dat alles bij elkaar houdt: de celmembraan. Bij plantaardige cellen ligt om de celmembraan nog een extra stevige laag: de celwand. 
De celwand en vacuolen, blaasjes, die zijn gevuld met vocht, zorgen uiteindelijk voor de stevigheid. 
Een dierlijke cel ziet er anders uit, maar hoe krijg je zo’n cel te pakken? 
Wij gaan wangslijmvlies proberen uit de wang van de koe te schrapen. 
Ik druppel wat van dat wangslijmvlies op een glaasje en daar leg ik overheen een dekglaasje en dat gaan we bekijken onder de microscoop. Een dierlijke cel heeft net zoals een plantaardige cel ook cytoplasma, een kern en een celmembraan. 
Als je een dierlijke cel vergelijkt met een plantaardige cel, zie je dat er ook verschillen zijn. Een dierlijke cel heeft geen plasticiden, geen grote vacuolen en ze hebben geen celwand. Dat planten moeilijker verteerbaar zijn, komt door de stevige celwand. 
Dit zijn de voormagen van de koe, dus de pens. De grote pens is opslag en de rest is gewoon vertering. Een koe pakt het vooral aan door eerst in de pens het voedsel te kneuzen. Het voedsel beweegt heen en weer zoals in een wasmachine. En het duurt 48 uur voordat het verteerd is. Om het verteringsproces van een koe te kunnen bestuderen, heeft de Universiteit Utrecht een gat gemaakt in de maag van een levende koe. Het gat is pijnloos en kan worden afgesloten. Je noemt dat een “fistel”. 
Ik ga nu de pens openen. Floep! En daar gaan we! 
Nou haal ik de stop uit de koe en dan stuiten we gelijk op de structuurlaag oftewel het eten van de koe. Ik ga met mijn hand in de koe en wat voel ik? Warmte. Ik haal nu een stukje structuurlaag eruit. Zelfs een koe, zó’n groot dier, heeft moeite om dit gras te verteren, om de celwand af te breken. Aan deze stukjes hooi bevinden zich ook micro-organismen. Eén groot leger van micro-organismen. Eén grote jungle van bacteriën. Die micro-organismen, die gaan zich hechten aan zo’n stukje structuur. Dus ze gaan ze verteren, ze gaan ze opeten. 
Je kunt bacteriën zichtbaar maken door ze op een voedingsbodem aan te brengen. Ze vermenigvuldigen zich dan razendsnel. Na een dag zijn er hele koloniën zichtbaar. Maar je kunt ze ook onder een microscoop bekijken. 
Ze kunnen zich in een halfuur wel 20 keer verdubbelen. 
Bacteriën zijn eencellige organismen, de cellen zien er anders uit dan die van planten en dieren. Ze hebben geen celkern, het is de enige groep organismen die dat niet heeft. De chromosomen van bacteriën liggen los in het cytoplasma. Ze hebben wel een celwand. Er zijn veel verschillende bacteriën. 
Bij de vertering zijn heel veel bacteriën betrokken, maar ook eencellige diertjes. 
Hier zien we een stukje stro als een balk in het beeld. Daaromheen bevinden zich de eencelligen oftewel de pantoffeldiertjes. En die pantoffeldiertjes zijn bezig om die balk, dus dat stukje stro, op te eten. Daaromheen liggen de bacteriën en je ziet dat zo’n pantoffeldiertje zich tegoed doet aan die bacteriën. Als ie dat niet zou doen, dan zouden er zoveel bacteriën ontstaan dat het evenwicht weg is in de pens. 
Een pantoffeldiertje is maar één cel groot. Het is wel een diertje, maar de cel is anders dan de cel van een koe. Er is bijvoorbeeld een voedingsvacuole aanwezig, hierin wordt het voedsel verteerd. 
De plantaardige cellen in de maag van de koe worden afgebroken door bacteriën en eencellige diertjes. Maar schimmels, zoals gistcellen, spelen ook een rol bij de vertering. 
In deze maatcilinder, daar zit pensvocht. Ik ga dit buisje zetten in een stoof bij een temperatuur van 40 graden, dat is dezelfde temperatuur als in de pens van de koe. 
Over 20 minuten weten we de uitslag. 
Bij de afbraak van gras door gistcellen wordt gas gevormd. Dit gas ontstaat uit vergisting. Dit vindt ook plaats in de koe. Het gas dat in de koemaag gemaakt wordt, verlaat de koe via de neus. Gisten zijn eencellige schimmels, ze hebben een celkern en een celwand. 


Cellen aan de basis

Focus op biologie haalt de natuur naar binnen, duikt in het menselijk lichaam en verbeeldt begrippen en theorieën.

Programmaheaders

Focus op biologie

De celwand van plantaardige cellen is moeilijk kapot te krijgen. Hoe krijgt een koe het voor elkaar om plantaardig voedsel te verteren? De hulptroepen worden ingeroepen: bacteriën, schimmels en eencellige diertjes. 


Dierlijke en plantaardige cellen, bacteriën en schimmels

Micro-organismes: er zijn er een hoop die niets liever willen dan jou ziek maken. Gelukkig heb jij je immuunsysteem, dat hard zijn best doet om jou gezond te houden. Allereerst houdt je huid allerlei schadelijke stoffen tegen, samen met de slijmvliezen in je lichaamsopeningen. Zo worden bacteriën van je luchtwegen weggevoerd naar je keelholte, waar ze een spuugbad krijgen. Slurp! Als dit niet helpt, komt je aangeboren afweer in actie met verschillende typen witte bloedcellen. Enge indringers worden gewoon opgegeten door je fagocyten, en er zijn ook speciale eiwitten die bacteriën lekker lekprikken. De derde linie van je immuunsysteem is je verworven afweer die een specifieke ziekmaker signaleert. Deze wordt hardhandig aangepakt door je T-cellen, terwijl je B-cellen antistoffen aanmaken tegen de ongewenste indringer. Die antistoffen blijven bij je, waardoor deze ziekmaker voortaan geen kans meer maakt. Dan ben je dus immuun, oftewel ongevoelig! Voor die ziekte dan hè. Als jouw immuunsysteem aan het werk is, krijg jij vaak koorts. Dat is natuurlijk vervelend, maar het helpt wel om de ziekteverwekkers te bestrijden. Zo ben jij snel weer zo gezond als een vis. Wat een systeem!

Je lichaam heeft een bijzonder systeem om je te beschermen tegen allerlei ziekmakers: je immuunsysteem. Wanneer er indringers voor de deur staan, komen je huid, je slijmvliezen en je witte bloedcellen in actie.

Hoe werkt je immuunsysteem?

Desoxyribonucleïnezuur, oftewel DNA. Wist je dat ieder mens, dus jij en ik, zijn opgebouwd uit 40.000.000.000.000 levende cellen? 40.000 miljard? Dat is echt heel veel. En in al die cellen zitten eiwitten en DNA. En het DNA in je cellen is jouw persoonlijke code, dus die bepaalt wie je bent en hoe je er uitziet. Dus bijvoorbeeld je lengte of de kleur van je ogen en je haarkleur, wit in mijn geval, van mijn moeder. Maar dat hebben dus niet alleen mensen, want ook planten en dieren hebben zo'n unieke DNA-code in hun cellen zitten. Is toch heel bijzonder? Maar ja, hoe ziet DNA er in het echt uit? 

Dat kan ik je wel laten zien. Kijk, dit is een zwezerik van een kalf, dat zit bij een kalf achter het borstbeen. Er zitten heel veel cellen in, als we daar een klein stukje van nemen... Dan kunnen we daar DNA uit gaan halen. En nu moeten die cellen bevroren worden, zodat we ze kapot kunnen gaan maken. Maar dat vloeibare stikstof is gevaarlijk. -196 graden, dus brillen op en ik moet de handschoenen aan. Het lijken wel ovenhandschoenen. Nouja, het is dat ik niet mijn vingers bevries natuurlijk. Zo, beetje aan de kant... Het gaat een beetje roken. Is het nu meteen bevroren? En nu fijnmalen, zodat alle cellen kapot gaan. Kijk, nu is alles helemaal tot poeder vermalen. Die cellen zijn nu dus kapot? Die cellen zijn kapot en het DNA kan er dan uit. Beetje water erbij. Als je goed kijkt, zie je hier die kapotte cellen drijven en het DNA drijft nu er nu in. DNA-soep. Nu giet ik een beetje hiervan in deze buis. In het water daar drijft het DNA, de restjes die je ziet moet ik juist niet hebben. Dat zijn eigenlijk de restjes van de cellen. Wat je dan moet doen is een klein beetje zout erbij. Even goed mixen. Eén grote soep van alles wat er in die cellen zat, maar we willen alleen het DNA. Wat je dan moet doen, dat mag jij doen. Een klein beetje alcohol voorzichtig langs de rand bovenop gieten. Nu even kijken: al die sliertjes, dat is DNA en dat kun je er ook nog uitvissen. Dus we zien nu gewoon DNA met het blote oog. Dit is het. Jeetje, wat vet. Dit is koeienDNA. Bizar.

Wist je dat in elke levende cel in je lichaam lange opgerolde slierten DNA liggen? Dat is eigenlijk een code van wel drie miljard letters, C, G, T en A. En als je die allemaal zou uitschrijven op een A4'tje, dan krijg je een rol papier van wel 250 kilometer lang. Het is eigenlijk de bouwinstructie van je lichaam. En dan te bedenken dat een levende cel, dat je die gewoon bijna niet kunt zien. Dat is toch bizar.

Stel, dit is jouw unieke lettercode. Op elke plek kan dus of een G staan, maar er kan ook een T of een C of A staan. En als je dan gaat kijken, bijvoorbeeld hier op deze plek, zie je dus de instructie over hoe je haar gemaakt moet worden bijvoorbeeld. Maar hoe zit dat dan, want mijn broertje heeft krullen en ik niet. De code van jouw broertje is dus een beetje anders, bijvoorbeeld hier op deze plek. Dan staat er bij jou een C, maar misschien staat er bij hem A. En als er dan een A staat, krijg je krullen. En als er een C staat, geen krullen. Dus dat is zo'n klein verschil. En als je verder kijkt, bijvoorbeeld hier, kom je dan bij je ogen, hoe je ogen gemaakt moeten worden. Dus ook de kleur van je ogen. Die hebben we hetzelfde. Dus zijn code en jouw code zijn op die plek precies hetzelfde. Als je verder kijkt, heb je alle informatie nodig voor je lichaam. Bijvoorbeeld natuurlijk ook of je een jongen of een meisje bent. Deze drie miljard letters maken dat jij Janouk bent. Maar hoe zit dat dan eigenlijk als je een tweeling bent? Een eeneiige tweeling heeft wel hetzelfde DNA, maar dat wil niet zeggen dat ze precies hetzelfde zijn. Want als bijvoorbeeld de één heel veel gaat eten en de andere niet, dan is de ene heel dik aan de andere niet. Dus je gedrag en je omgeving hebben ook allemaal invloed op hoe je eruit ziet. Ja, precies. Check. 

Oké, even terug. Wij zijn dus opgebouwd uit 40.000 miljard levende cellen en in iedere cel zit precies dezelfde sliert DNA. En die bestaat dan weer uit 3 miljard lettercodes, in een volgorde die voor ieder mens net een beetje anders is. En daarom zijn we ook uniek. Maar ja, wat doen nou al die lettercodes in dat DNA? Die codes, die maken de hele dag door eiwitten en wat die eiwitten wel niet allemaal doen... 

Dat is inderdaad heel bijzonder. Eiwitten zitten in je cellen en die zorgen eigenlijk ervoor dat je cellen precies doen wat ze moeten doen, bijvoorbeeld in je longen. Daar moeten je cellen zuurstof opnemen. Dus ergens in die cellen zitten eiwitten en die eiwitten happen eigenlijk de hele dag naar zuurstof. Die pakken dat vast en dan nemen ze het mee naar de rest van je lichaam. En in je darmen bijvoorbeeld, daar zitten cellen die je eten moeten verteren. En in die cellen zitten dus eiwitten. En die zijn de hele dag je eten in kleine stukjes aan het knippen. En bijvoorbeeld je hart. Je hart moet natuurlijk samentrekken om je bloed rond te pompen, dus in je hart zitten spieren. Die moeten dit doen. Dus in die spieren zitten eiwitten. Die zitten zo tegenover elkaar en die doen dit. Ze doen de hele dag door dit? Ja, deze beweging, en daardoor trekt je hart samen. En nou komt het: DNA is eigenlijk de bouwinstructie voor die eiwitten. En om een eiwit te maken heb je dus maar een stukje DNA nodig. Dat stukje DNA, dat noemen we één gen. 

Dus je genen zorgen voor al die eiwitten. Die eiwitten zijn dus dag in, dag uit in je hele lijf constant aan het werk. Dat is gewoon één grote, drukke fabriek en dat gaat gewoon je hele leven lang zo door. Dat is toch fascinerend? 

Hoe kom ik nou aan mijn DNA? Mijn DNA wordt bepaald door mijn vader voor de ene helft en mijn moeder voor de andere helft. En die hebben op hun beurt weer hun DNA gekregen van hun eigen ouders. Mijn DNA bestaat dus voor de ene helft uit het DNA van mijn vader en de andere helft uit die van mijn moeder. Mijn broertje heeft ook het DNA van allebei mijn ouders, alleen wel andere helften, want daardoor is hij ten eerste een jongetje, is hij bijvoorbeeld een stuk langer dan dat ik ben en heeft hij krullen in plaats van steil haar. Dus ja, als ik nu naar mijn eigen DNA ga kijken, dan zie ik de stukjes van mijn ouders, maar zie ik ook nog stukjes die mijn vader dan weer van zijn vader heeft gekregen. 

Weet je wat ik ga doen? Ik ga mijn DNA laten onderzoeken in Amerika. Daar kunnen ze namelijk hele verre familieleden van je opsporen die dezelfde over- over- over- overvoorouders hebben. En dat laten ze dan zien op een ronddraaiende wereldbol. Nou, ik ben benieuwd. 

Instructies, envelopje... Twee wattenstaafjes en twee buisjes. Oké, ik moet dus nu met het ene wattenstaafje de ene kant van m'n wang schrapen en daarna de andere kant. Dat moet precies zestig seconden. 
Deze moet dus nu in dit buisje. Dan moet hij afgebroken worden op dit zwarte lijntje. Dopje erop, dat is één. Dan nu de andere kant van mijn wang. Dopje erop. Dat is twee. Die buisjes mogen in dit zakje in de envelop. 

Oké, ik ben echt superbenieuwd. Misschien vinden ze wel een heel klein stukje DNA in een koningin, of misschien wel een hele bekende crimineel. Zou ook best wel vet zijn, maar ze kunnen dus echt precies zien uit welke delen van de wereld mijn voorouders komen. Dus ik ga nu kijken. Klaar om uw etniciteit te onderzoeken? Laten we beginnen. U bent... Oh, nou wordt het spannend. 69,7% Engels. Huh? 24% Oost-Europees. Grappig, dat had ik niet gedacht. 4% Iers, Schotse en Welsh. 1,4% Fins, dat had ik een beetje verwacht. Ik dacht, ik ben waarschijnlijk Scandinavisch. Oh, we gaan ook nog... 0,8% Midden-Oosters? Dit is het dus. Ik ben dus Engels, Oost-Europees, Iers, Schots, Welsh, Fins en een heel klein beetje Midden-Oosters. Die had ik niet verwacht. 
Dit is wel leuk, want door mijn DNA af te lezen weet ik dus precies uit welke landen mijn voorouders komen. Maar als je zou willen, dan kun je nog meer uit je DNA halen, bijvoorbeeld of je misschien een verhoogde kans hebt op bepaalde ziektes. Maar ik weet niet zo goed of ik dat dan zou willen weten, want ik vind dit heel leuk. En misschien schuilt er dus ergens wel een oosterse prinses in mij. Dat hoop ik gewoon.

Wat is DNA?

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Programmalogo's

Het Klokhuis

Desoxyribonucleïnezuur, oftewel DNA, bepaalt wie je bent en hoe je er uitziet. In elke levende cel van je lichaam liggen opgerolde strengen DNA. Het is een code van letters die aan jouw eiwitten doorgeven wat ze moeten doen.

Jouw persoonlijke bouwinstructie

Nieuwsuur in de klas

Nieuwsuur is er voor achtergronden bij het nieuws met video's voor de bovenbouw over onderwerpen als IS, de Europese Unie (EU) en de verkiezingen.

Nieuwsuur header

Naar de website van Nieuwsuur

Wetenschappers kunnen DNA en genen aanpassen in planten en dieren. Maar om dat ook echt in mensen aan te passen, gaat volgens veel mensen ethisch te ver. Toch zegt een Chinese wetenschapper dat hij DNA heeft aangepast in embryo’s. De medische wereld is geschokt, maar toch ook erg geïnteresseerd.

Menselijk DNA aanpassen 

Van DNA tot Z in de klas

We weten steeds meer over ons DNA. In van DNA tot Z gaat Ajouad op zoek naar wat we met deze kennis kunnen doen. Nu en in de toekomst.

Van DNA tot Z

Wat is DNA en wat kun je ermee doen?

Bij een IVF-behandeling kunnen artsen het beste embryo selecteren en terugplaatsen in de baarmoeder. Op die manier kunnen genetische afwijkingen worden uitgesloten. Betekent dit dat we in de toekomst onze kinderen kunnen selecteren op geslacht, oogkleur en muzikale talent? En hoe ver zijn wetenschappers met het manipuleren van dierlijk en menselijk DNA met behulp van CRISPR-Cas?

Designerbaby’s

Nu al wordt Crispr-cas gebruikt om defecte genen te verwijderen die ziektes veroorzaken. Stamcelonderzoeker Niels Geijsen zoekt met Crispr-cas naar methodes om de spierziekte van Duchenne te behandelen. Cripsr cas is een fantastische nieuwe methode waarmee we heel gericht in het DNA van een cel kunnen knippen. Wij verzinnen manieren om genetische spierziektes te verhelpen. Wat kunnen we ermee? Met deze zin van drie letterwoorden gaat iets mis bij patiënten met spierdystrofie. Als een letter wegvalt dan ontstaat er een onzin-zin. Wat kunnen we met Crispr-cas om zo’n zin te herstellen? Crispr-cas is een schaartje waarmee we op ene precieze plaats in het genoom een knipje maken. Als we dat hier doen en het gen korter maken, wordt het weer een leesbare zin. Dat is bij de cel net zo. Doordat je ene klein stukje weghaalt functioneert het weer. Wat wij hebben ontdekt is hoe we dat schaartje in de cel kunnen krijgen. Dat schaartje wordt nu in de cel naar binnen gebracht, en maakt daar een knipje om het foutje weg te knippen. Het is heel simpel en duurt ongeveer een half uurtje.

Wat is Crispr-Cas?

Met Crispr-Cas kun je heel gericht knippen in het DNA van een cel. Zo kun je genen verwijderen die ernstige ziektes veroorzaken.

Knippen in je DNA

Alles wat leeft, bestaat uit cellen! Dus wij ook. In de kern van onze cellen zit het DNA en dat DNA is weer opgebouwd uit zo’n 30.000 verschillende genen! Elk gen geeft informatie over een bepaalde erfelijke eigenschap, bijvoorbeeld dat je blauwe ogen hebt, rood haar of een ‘grote’ teen. Dat zit allemaal in je DNA, dus daar Doeje Niks Aan. Tenzij je gaat hobbyen met die genen: genetische manipulatie. Bijvoorbeeld als je aardappels teelt. Heb je eindelijk een veld met lekkere, grote frietaardappels, krijg je te maken met de aardappelziekte. En weg zijn je piepers. Piep!
Maar ergens in Zuid-Amerika groeit er een piepertje dat wél bestand is tegen die aardappelziekte. Dan duik je het laboratorium in, en je gaat op zoek naar het gen dat daarvoor verantwoordelijk is. Dat gen plak je in het DNA van je eigen aardappel, et voilá: een heerlijke frietpieper, die nooit ziek wordt. Aardappeltje-eitje! Niet iedereen is even blij met genetische manipulatie. Want ja, als aardappels immuun zijn voor de aardappelziekte, dan komen we straks om in de aardappels! Da’s nog niet zo erg, maar waar haal je al die mayonaise vandaan?


In de kern van onze cellen zit het DNA en dat bestaat weer uit verschillende genen. Als je gaat hobbyen met deze genen, krijg je genetische manipulatie.

Wat is genetische manipulatie?

Bij klonen neem je een organisme en maak je daar een kopie van. Nee, niet met de kopieermachine: het is iets ingewikkelder.

Allereerst heb je een eicel nodig. Daar haal je de kern uit, en die gooi je weg. Een nieuwe kern haal je uit een volwassen cel van het dier dat je wilt klonen. De nieuwe combinatiecel plant je in de baarmoeder van een welwillende draagmoeder. Even wachten, en na een tijdje wordt -als alles goed gaat-, de kloon geboren. Een schaap klonen gebeurt voor het eerst in 1996. Het gekloonde schaap Dolly wordt wereldberoemd, want het is een exacte genetische dubbelganger van haar moeder. En dat kan je wel zien ook!  

Die lieve Dolly is helaas maar 6 jaar geworden, en dat is zelfs voor een schaap niet echt oud. Dat komt omdat dieren klonen (nog) niet zo heel goed werkt. De klonen zijn vaak ziek of hebben rare afwijkingen. Dit is een van de redenen dat het klonen van mensen vrijwel overal verboden is. Behalve in science-fictionfilms, en dan kan je gelijk zien waarom we daar wel heeeel voorzichtig mee moeten zijn.


Een kloon is een kopie van een ander organisme. Klinkt simpel, maar dat is het niet. Om een levend wezen te klonen, moet je flink rommelen met het DNA ervan. Hoe werkt klonen precies?

Hoe werkt klonen?

Koud he. Nu de winter weer langzaam dichterbij komt, kijken sommigen van ons verlekkerd naar hoe beren en egels het aanpakken. Warm in je bed kruipen en alle kou en donker overslaan. Heerlijk. En ja, heus, dat ook: nuttig. Stel je eens voor dat we mensen ook in winterslaap zouden kunnen brengen. Plots kun je dan langer wachten op een donororgaan. En bij een complexe hartoperatie houden je hersenen en overige organen het langer vol. In sciencefictionfilms is die winterslaapdroom zelfs al werkelijkheid geworden. Daar is het overigens vooral populair om door de ruimte te reizen. Op die manier hoeven ruimtevaarders de allesomvattende saaiheid van superlange ruimtetrips niet bewust mee te maken. Ga lekker liggen in een slaapcapsule, leg je metabolisme stil en je wordt onderweg nauwelijks ouder en hebt zo goed als geen voedsel nodig. Dat is nog eens reizen in stijl. Maar kan het ook in het echt? Anekdotes die suggereren van wel zijn er genoeg. Neem nu het verhaal van de Japanner die volgens de overlevering 24 dagen lang in leven bleef zonder eten of drinken, nadat hij in de sneeuw onderkoeld raakte en zijn lichaamstemperatuur daalde tot 22 graden Celsius. En ook in het lab boeken wetenschappers al voorzichtige slaapsuccesjes. In 2005 liet de Amerikaanse biochemicus Mark Roth een stel labmuizen winterslapen door ze waterstofsulfide te laten inademen. Helaas mislukten vervolgexperimenten met schapen en varkens, waarna de geplande klinische testen op mensen werden afgeblazen. Ook andere ideeën, zoals het vervangen van al het bloed door een handige chemische oplossing, boekten voorzichtige successen bij dieren. Maar van een winterslaap bij mensen is het nog niet gekomen. In 2014 probeerde de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA het onderzoek daarom eens verder aan te zwengelen. Twee jaar later zagen winterslaap optimisten in hun resultaten aanwijzingen dat het uiteindelijk wel goed zou komen met die kosmische winterslaapjes. De onderzoekers presenteerden namelijk de eerste basale ontwerpen voor echte slaapcapsules en stelden onomwonden dat winterslaapexperimenten bij astronauten mogelijk moeten zijn. Toch zijn veel resultaten bij nadere beschouwing nog...hoe zeg je dat subtiel? Minder rooskleurig dan gedacht. Zo vertelde bioloog Kenny Drew vorig jaar dat de winterslaapmedicijnen die zij had getest op ratten succesvol leken te werken. Althans, totdat de lijven van de dieren al na twee weken winterslaap ernstige orgaanbeschadigingen bleken op te lopen. Niet bepaald een lekker vooruitzicht bij een jarenlange kosmische reis. Welterusten.

Is een winterslaap voor mensen weggelegd?

De meest interessante reportages, gesprekken en fragmenten uit het wetenschapsprogramma Atlas (NTR).

Logo Wetenschap

Atlas in de klas

Naar het Youtubekanaal van NTR Wetenschap

Met een winterslaap kun je niet alleen de koude en donkere maanden overslaan. Als je je lichaam in een spaarstand zou kunnen zetten, zou je langer kunnen wachten op een donororgaan bijvoorbeeld. Hoe realistisch is zo’n menselijke winterslaap?

Onderzoek naar winterslaap bij mens en dier

Hoe een zwangerschap ook tot stand komt, via de natuurlijke weg of met behulp van de medische techniek, het blijft heel bijzonder.
"Op het moment, dat de vrouw in de vruchtbare periode komt zal er wat meer waterfractie worden aangemaakt in het baarmoederslijm waardoor er eigenlijk capilairtjes ontstaan en de zaadcellen daar dus makkelijk in op kunnen zwemmen. In het semen van de man, daarin zit een, ja eigenlijk wat basischer milieu, dit werkt als een buffer voor de zaadcellen zodat ze zich lekker voelen in die omgeving en dus goed bij de vrouw in de vagina kunnen komen. Op het moment dat de zaadcellen de baarmoedermond in zwemmen, gaan ze verder de baarmoeder in richting de eileiders. Ze kunnen dan eigenlijk links of rechts een eileider in zwemmen. In één van de twee eileiders bevindt zich de eicel. Op het moment dat een zaadcel de eicel heeft bereikt kan deze de eicel bevruchten. En de eicel zal vervolgens een kettingreactie vertonen zodat de wand van de eicel zich sluit en er geen andere zaadcel eigenlijk meer de eicel binnen kan dringen. En op dit moment is de eicel bevrucht."
Na innesteling differentiëren de cellen van de blastocyst zich tot twee soorten cellen: uit de embryoblast of kiemschijf ontwikkelt zich de baby, de cellen van de trophoblast vormen samen met de cellen van de baarmoederwand van de moeder de placenta. Voedingsstoffen gaan van de moeder naar het embryo via de navelstreng. Afvalstoffen gaan dezelfde weg terug. Door de placenta is er geen direct contact tussen de bloedsomloop van moeder en kind.
Tussen de placenta en de baby zitten de vruchtvliezen. Er zijn er twee: het amnion, het binnenste vruchtvlies, en het chorion, het buitenste vruchtvlies. Ze vormen een zak gevuld met het vruchtwater waarin de baby ronddrijft. Deze zak werkt als een soort stootkussen en beschermt de baby tot aan de geboorte.


Zwangerschap

Allerlei onderwerpen met biologie als uitgangspunt, variërend van het menselijk lichaam tot ecologie.

Bio-Bits

De bevruchte eicel deelt zich. Er ontstaat een klompje cellen. Hieruit wordt het embryo, maar ook de placenta gevormd.

Wat gebeurt er na een bevruchting in het lichaam van een vrouw?

Jouw huid is een orgaan. En wel het grootste orgaan van je lichaam. Organen zijn opgebouwd uit verschillende typen weefsels. Zo bestaat het buitenste deel van je huid, de opperhuid, uit dekweefsel.
Weefsels zijn opgebouwd uit heel kleine bouwstenen: cellen. Dit zijn de cellen van je opperhuid. Cellen zijn zo klein dat je ze alleen met een microscoop kunt bekijken. Er zijn veel verschillende soorten cellen: bloedcellen, spiercellen, zenuwcellen, dit is een eicel..  en dit zijn cellen van je huid.
Menselijke cellen bestaan uit een aantal onderdelen:
- om een cel zit een dun vliesje… het celmembraan 
- in de cel zit een stroperige vloeistof: het cytoplasma 
- en daarin drijft de celkern. De celkern regelt bijvoorbeeld dat er nieuwe cellen gemaakt worden.
De opperhuid bestaat uit de hoornlaag en de kiemlaag. In de hoornlaag liggen resten van dode cellen die je lichaam afdekken. Zo kunnen vuil en bacteriën niet naar binnen. 
Cellen die bij elkaar liggen, er hetzelfde uitzien en dezelfde functie hebben, vormen een weefsel. In de kiemlaag worden steeds nieuwe cellen gemaakt, die naar boven toe opschuiven. Zo blijft de hoornlaag dik genoeg.
Onder de opperhuid ligt de lederhuid. Dit deel van je huid bestaat voornamelijk uit een stevig en elastisch weefsel: het bindweefsel. Ook vind je hier andere onderdelen: haarzakjes, zweetklieren, zenuwuiteinden, bloedvaten en talgklieren. 
Alle onderdelen samen vormen een orgaan. In dit geval de huid. In je huid liggen pijnzintuigen. Deze werken samen met je zenuwen en je hersenen. Ze vormen een orgaanstelsel, namelijk je zenuwstelsel.
Er zijn meer orgaanstelsels: het spierstelsel, het bloedvatenstelsel, het ademhalingsstelsel  en spijsverteringsstelsel.
Alle orgaanstelsels zijn met elkaar verbonden en vormen het organisme de mens.

Van cel tot stelsel

Iedereen is anders, toch zijn we allemaal opgebouwd uit dezelfde onderdelen. De mens is opgebouwd uit miljarden cellen. Cellen vormen weefsel. Organen zijn opgebouwd uit verschillende weefsels. En in orgaanstelsels werken organen samen. Al die dingen samen vormen een organisme.  

Een kijkje diep onder onze huid naar cellen en organen

De opperhuid bestaat uit de hoornlaag en de kiemlaag. In de hoornlaag liggen resten van dode cellen die je lichaam afdekken. Zo kunnen vuil en bacteriën niet naar binnen. Als je een wondje hebt, is de huid beschadigd en kunnen ziekteverwekkers naar binnen. De huid probeert zich zo snel mogelijk te herstellen. Er moeten dus nieuwe cellen gemaakt worden. 
In de kiemlaag liggen cellen die kunnen delen. Deze celdeling gebeurt in een aantal stappen. Dit is een cel voor de deling. Eerst deelt de kern.  Het cytoplasma verdeelt zich over de twee helften. De celmembraan snoert zich in en vormt.. ..twee identieke cellen. Er wordt cytoplasma bijgemaakt.  Er zijn nu twee cellen ontstaan uit 1 moedercel. Ook deze cellen delen zich weer. Zo ontstaan er steeds nieuwe cellen en groeit het wondje dicht. En onder de microscoop zien menselijke delende cellen er zo uit.

Celdeling

Als je groeit of bij het herstel van een wondje, worden er nieuwe cellen gemaakt. Dit wordt celdeling genoemd. Uit een delende cel ontstaan twee nieuwe cellen, als die delen heb je er al vier. Binnen de kortste tijd heb je heel veel nieuwe cellen.

Het ontstaan van nieuwe cellen

Je mening kunnen onderbouwen is een kunst op zich. Verdiep je in thema's als: democratie, dictatuur en discriminatie.

Focus op de maatshappij

Focus op de maatschappij

Je DNA bepaalt al je lichamelijke eigenschappen. Niet alleen bij mensen, maar ook bij dieren en planten. Wetenschapper Bas Haring legt uit hoe het zit.

Het zit in al je cellen

Dieren en planten

Vmbo examenvideo's bij biologie over cellen aan de basis.

Biologie examen: cellen staan aan de basis

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.