Name: Beperken regels onze vrijheid?
Uploaded: 2022-06-24T00:00:00+02:00
Duration: 11 min 5 s
Description: Mensen zien regels al snel als een inperking van hun vrijheid. Historicus Annelien De Dijn legt uit dat regels een samenleving ook vrijer kunnen maken. Als ze tenminste op een democratische manier tot stand zijn gekomen.

Klas 4/5/6

Geen debat zo verhit als het coronadebat. Als het over maatregelen gaat, komt het woord vrijheid al snel om de hoek kijken. Nederland dreigt nu opnieuw een groot gedeelte van hun vrijheid kwijt te raken. Iedereen wil het beste voor elkaar en ik geloof gewoon niet dat dat begint met inperking van vrijheid. Vrijheid, dat is belangrijk. QR-code en een medisch paspoort, medische apartheid. Maar die houdt op als jouw vrijheid, jouw keuzes de vrijheid van een ander gaan hinderen. Waar vrijheid voor staat, dat is per mens en per tijdvak verschillend. Corona is wat dat betreft een ontzettend interessante case. We leven in een land waarin iedereen recht heeft op een eigen mening en een vrije keuze. Een land waarin niemand buitengesloten mag worden. En onze vraag is dan ook geven of ons nemen regels ons de vrijheid? Dat vraag ik aan Annelien De Dijn. Als kind wilde ze bioloog worden, maar ze werd historicus. Ze studeerde geschiedenis aan de KU Leuven en ze ging daarna door richting de VS. Daar zag ze dat president Obama werd afgebeeld met een Hitlersnor nadat hij miljoenen Amerikanen aan een verplichte zorgverzekering wilde helpen. Die afbeelding prikkelde haar om tien jaar lang onderzoek te doen naar het begrip vrijheid. Goed dat je er bent, Annelien, welkom. Ja, want Amerikanen die zagen Obamacare dus echt als een inperking van hun vrijheid. Ook een medische kwestie, net als Corona. Je hebt daar onderzoek naar gedaan, maar hoe doe je dat? Onderzoek doen naar vrijheid? Wel dat hele debat getriggerd door Obamacare bracht mij met een bij onderzoeksvraag en die onderzoeksvraag was hoe komt het eigenlijk dat wij nadenken over vrijheid dat wij denken over vrijheid in termen van een afwezigheid van staatsinterventie. Maar waar komt dat idee van vrijheid eigenlijk vandaan? En daarom ben ik de lange geschiedenis van de vrijheid gaan bestuderen. En wat ik dus heb gedaan in mijn boek is ik heb een reconstructie gemaakt van het debat over vrijheid te beginnen bij de oude Grieken tot ongeveer tot de jaren vijftig. En daarbij voor bronnen raadpleeg je dan allemaal? Ja dat was dus best wel tricky. Want kijk een soort van de voor de hand liggende bron en dat zijn teksten van grote denkers. En die behandel ik ook in mijn boek. Uh, dus ik vertel iets over Plato. Ik heb het over mensen zoals Aristoteles, John Locke, Rousseau, Spinoza natuurlijk ook, dus die passeren allemaal de revue. Ik had toch ook de ambitie om iets te zeggen over hoe grotere groepen van mensen er, dus niet alleen mij die denkers, hoe die dachten over vrijheid en daarom ik ook echt mijn best zijn om andere bronnen te betrekken. En vooral visueel materiaal. Er staan best wel veel plaatjes in m'n boek en daar kan je ook allerlei interessante dingen over afleiden. Over hoe mensen vroeger over vrijheid dachten. Zoals bijvoorbeeld afbeeldingen op munten begreep ik of het Vrijheidsbeeld. Ja dus de munt die je hier ziet is een van de allereerste afbeeldingen van vrijheid en wat je hier ziet is, ik vind het zelf een hele interessante afbeelding. Dus je ziet aan de ene kant een soort vrouw met een helm aan. Dat is de vertegenwoordiging van Rome. En op de achtergrond zie je een een stem urnen en aan de andere kant van die munt zie je de godin van de vrijheid en die is herkenbaar aan het feit dat zij een klein hoedje vast heeft. En dat noemen we het vrijheidshoedje. En die munt heeft eigenlijk een een boodschap. En die boodschap is om vrij te zijn heb je democratische procedures nodig. Gaan we zo meteen op terugkomen, want laten we eerst even kijken hoe mensen eigenlijk nu denken over de inperking van hun vrijheden als het gaat over Corona. Ja, ik denk dat vrijheid iets is dat je kan doen wat je wil doen op het moment dat je dat wil doen. En dat je helemaal jezelf kan zijn. Dat je gewoon leuke dingen kan blijven doen met je vrienden en familie natuurlijk. Lekker uit eten gaan, lekker naar de kroeg, lekker paar biertjes doen. Ik zie het als een privilege dat wij in een land wonen waar je in principe je eigen keuzes kan maken en je eigen leven kan bepalen. Het aanscherpen van de coronaregels lijkt me niet de vrijheid te vergroten. Fysiek wel minder vrijheid. Want ja, afstand, kapje en noem maar op. Maar aan de andere kant kan je je dan weer wel nog dingen blijven doen als je een mondkapje hebt. Dus het is lastig. En echte beperking van vrijheid is als je niet je eigen godsdienst of je eigen seksualiteit of wat dan ook mag uitoefenen. En ik denk dat, dat kennen wij helemaal niet. Nee. Dus iedereen heeft zo zijn eigen invulling van vrijheid. Maar als het gaat om Corona zegt de een ja, beperkt me heel erg in mijn vrijheid. Maar iemand anders zegt dus maak me vrijer en dat zeg jij eigenlijk ook jij. Dat is inderdaad een van de interessante dingen die je kan leren uit de geschiedenis van vrijheid. Dat het mogelijk is om te zeggen dat regels onze vrijheid niet noodzakelijk beperken, maar in sommige gevallen zelfs kunnen vergroten. Kun je een voorbeeld geven? En een voorbeeld dat dat denk ik goed illustreert is als we effe denken aan het verkeersreglement he dat is een voorbeeld van een bepaalde set regels. En wat proberen we te doen in het verkeer, we proberen, de meeste onder ons mensen, proberen gewoon zo snel mogelijk van punt A naar punt B te gaan. Dat is wat we willen bereiken. En op het eerste zicht zou je misschien denken kijk die verkeersregels, stopborden, verkeerslichten die verhinderen ons, die hinderen ons daarbij. Die maken ons met andere woorden onvrij. Want het duurt allemaal langer. Maar stel je eens een wereld voor waar je helemaal geen verkeersregels hebt. Dat is totale chaos en het gevolg daarvan is dat het voor ons allemaal nog veel langer gaat duren voor van A naar punt B. Dus in die zin denk ik dat je ook kan stellen. En dat is iets dat bijvoorbeeld de filosoof, Rousseau ook zei dat regels ons vrijer kunnen maken. En als je kijkt als je dat toepast op Corona. Ja. En ik denk dat je dat ook in een geval van de coronamaatregelen kan zeggen. De meeste onder ons denk ik snappen waarom we die mondkapjes moeten aandoen. He die wat, die hebben een bepaald doel dat we met z'n allen delen. We willen de verspreiding van het virus tegenhouden, d'r voor zorgen dat er geen oversterfte is. En dat we zo snel mogelijk deze hele coronatoestand achter ons kunnen laten. Maar als het gewoon vrijheid blijheid is en iedereen mag zelf kiezen of die zo'n kapje aandoet of niet na hij vanzelf denk ik minder gemotiveerd zijn om zo'n kapje aan doen als je ziet alle mensen rond je dat ook niet doen. En met andere woorden, zo'n regel die het verplicht maakt om zo'n mondkapje aandoen kan je helpen om je doel te verwezenlijken. Ja. Zullen we eens kijken hoe de Nederlandse overheid dat communiceert? Kijk even mee naar dit spotje. De meeste deuren gaan weer voor ons open. Heeft u klachten? Zij kan weer naar muziekles. Welkom terug. En zijn sportschool kan weer open. Als we ons laten vaccineren krijgen we stapje voor stapje meer vrijheid terug. Als we ons allemaal aan de basisregels blijven houden, kan er steeds meer. Ja, hoe kijk jij hier tegenaan? Wel, dit vind ik een heel interessant filmpje. Want dat is volgens mij iets nieuw he, heel lang werd het coronadebat beheerst door als het over vrijheid ging, mensen die zeiden die regels maken ons minder vrij. En hier zie je dat de overheid eigenlijk weerbaar tegen begint te bieden. En ik denk dat daar een goede reden voor is. Want kijk, vrijheid is een heel belangrijk beginsel in onze samenleving. Iedereen wil vrij zijn en door te zeggen regels maken je per definitie onvrij geef je eigenlijk een heel belangrijk principieel argument in handen van de tegenstanders van die coronamaatregelen. Je zou het eigenlijk moeten omdraaien. En hier probeert overheid en ik denk terecht ik dat daar goeie filosofische redenen voor zijn om omdat discours, om dat vrijheidsbegrip terug te terug te halen. Zullen we ook even kijken hoe premier Rutte dat gisteren zei in de persconferentie over corona en het coronabeleid. Al die adviezen en al die belangen tellen mee. Medische adviezen, economische adviezen, sociaal-maatschappelijke adviezen, adviezen van gedragswetenschappers, communicatie-adviseurs, burgemeesters, veiligheidscamera's, horeca, winkeliers, theaters, evenementenorganisaties, onderwijs, sport. Wat per definitie betekent dat het onmogelijk is om aan elk apart belang voor honderd procent recht te doen. En ik vind het belangrijk dat dilemma vanavond nog eens hier open op tafel te leggen. Ja hoe kijk jij daarnaar? Wel, hier wordt een ander heel belangrijk punt gemaakt. Dus tot nu toe hebben we vooral benadrukt: regels kunnen je paradoxaal genoeg vrijer maken. Maar wat daarbij een heel belangrijke voorwaarde is, is dat die regels ook echt met ons allemaal met alle betrokkenen gemaakt worden. Dat democratisch proces waar je het aan het begin van het gesprek over had. Precies. Om nog eens terug te keren naar het voorbeeld van het verkeersreglement. Stel dat verkeersregels gemaakt zouden worden alleen met inspraak van automobilisten, dan denk ik dat fietsers wel degelijk reden van klagen zouden hebben en wel degelijk in een situatie zouden terechtkomen, maar die regels hun vrijheid wel gaan inperken. En hetzelfde kan je eigenlijk zeggen over die coronamaatregelen. Stel dat die maatregelen alleen werden gemaakt met in acht name van de belangen van de horeca. Dan denk ik dat die regels op andere groepen in de samenleving, dat de belangen van andere groepen in de samenleving naar zouden gaan benadelen bijvoorbeeld scholen, musea en dergelijke. En daarom is het zo belangrijk dat de regels waar we onder leven dat ie echt dus met democratische invloed worden gemaakt. Ja. En democratie staat of valt natuurlijk ook bij een betrouwbare overheid. En daar zie je in deze corona tijd wel heel veel veranderen. Het wantrouwen in de overheid is veel groter geworden. We hebben natuurlijk de toeslagenaffaire gehad die overigens nog steeds speelt nog steeds niet afgerond is. Lange formatie. En je ziet uit een onderzoek van de Erasmus Universiteit dat het vertrouwen in de overheid in de politiek van 69 procent naar 29 procent is gegaan in de coronatijd. Hoe herstel je dat weer? Wel, dat is natuurlijk een hele moeilijke vraag, want dat proces is al veel langer gaande. En ik denk als we het hebben over vrijheid en het behouden van onze vrije samenleving, dan is het echt van cruciaal belang dat we dat vertrouwen in de overheid terug proberen te herstellen. Maar ik denk dat er ook redenen zijn om daar optimistisch over te zijn. Want wat ik zie is dat er allerlei interessante experimenten gaande zijn. Precies omdat te bereiken. Een voorbeeld dat ik zou kunnen vernoemen zijn de burgerraden waarbij je dus moeilijke vraagstukken gaat voorleggen niet aan verkozen politici maar aan gewone burgers die via loting worden geselecteerd. En daar wordt nu volop mee geëxperimenteerd in België, maar ook weliswaar in mindere mate in Nederland. Maar meer algemeen genomen denk ik dat het ook belangrijk is om te benadrukken kijk de democratie die zoals wij die nu kennen heeft niet altijd bestaan. Dus het resultaat van een hele reeks experimenten. En ik denk dat we nu weer in een periode zijn gekomen waarin het belangrijk is om dat soort experimenten aan te gaan. En dus ook weer opnieuw na te denken over dat begrip vrijheid voor ons allemaal. Precies vrijheid, wat wil dat dan? ls vrijheid is meer democratie. Hoe moeten we dan precies vormgeven? Iets om weer over na te denken. Dank je wel voor jouw bijdrage Annelien.

In een democratie ligt de macht bij het volk. Maar omdat we moeilijk met z'n allen kunnen regeren, kiezen we mensen die dat voor ons doen. Waar moet een democratie aan voldoen? Klik op de afbeelding om de story van NPO Kennis te lezen.

Story over de rechten en plichten in een democratie

Wat is een democratie?

Vrijheid van meningsuiting

In de Nederlandse grondwet staat dat je bijna alles mag zeggen en schrijven. Maar er zitten wel grenzen aan die vrijheid van meningsuiting. Wat mag je wel en niet zeggen volgens de wet en wie beslist daarover? Klik op de afbeelding om de story te lezen op NPO Kennis.

Story over wat je wel en niet mag zeggen

Wat zijn de grenzen van de vrijheid van meningsuiting?

Het wordt gezien als het begin van onze Nederlandse democratie: de Grondwet! Hij wordt in 1848 geschreven door Thorbecke en ondertekend door Koning Willem II. Door de Grondwet neemt de macht van de koning af en komt er meer macht voor het kabinet. In de tussentijd is de Grondwet al meerdere keren gewijzigd en zijn er nieuwe rechten en wetten toegevoegd.

Quiz over de belangrijkste wet van Nederland

Wat weet jij over de Grondwet?

Het feminisme is een beweging die strijdt voor de emancipatie van de vrouw. Met deze tijdlijn duik je in de geschiedenis van het feminisme in Nederland.

Tijdlijn over het feminisme

De emancipatie van de vrouw

Beperken regels onze vrijheid?

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

De meest interessante reportages, gesprekken en fragmenten uit het wetenschapsprogramma Atlas (NTR).

Programmaheaders

Logo Wetenschap

Atlas in de klas

Naar het Youtubekanaal van NTR Wetenschap

Mensen zien regels al snel als een inperking van hun vrijheid. Historicus Annelien De Dijn legt uit dat regels een samenleving ook vrijer kunnen maken. Als ze tenminste op een democratische manier tot stand zijn gekomen.

Burgerschap, mediawijsheid, welvaart en samenleving

Vrijheid en democratie

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.