In Duitsland worden tijdens de Tweede Wereldoorlog steeds meer mannen opgeroepen voor het leger. Mede daardoor ontstaat een tekort aan arbeiders in de fabrieken. Om het tekort aan te vullen, worden mannen uit bezette landen gedwongen te werken in Duitsland. De Arbeitseinsatz.
Ik ben Joop van den Berg. Ik was zestien toen de oorlog uitbrak.
Ik ben Co Knuppelder en ik ben zestien jaar dat de oorlog uitbrak.
In mei 1943 moeten alle Nederlandse mannen van 18 tot 35 jaar zich melden voor de arbeids-inzet.
Ik kreeg via het bedrijf de opdracht om me te melden.
Toen stond ook bij die jullie in de brief dat als ik niet op kwam dagen dan werd er ook melding gemaakt in de werd er één van de ouders of broers die werd in een opgepakt in plaats van dat ik zelf ging.
Ik was de enige zoon dus dan zou in dat geval mijn vader opgepakt worden en dat kon ik natuurlijk niet te accepteren.
We zijn eerst gekeurd en van alles en nog wat gedaan natuurlijk. Maar op een gegeven moment, nou ja mijn vader zei je ook aan, hij zegt Johan. Dat gaan we niet doen. We werken niet voor de Duitsers. We waren wat dat aangaat wel patriotten.
Ik was 18 jaar net en toen werd ik op kantoor geroepen en toen kreeg ik dan ook de hint: je zou ook onder kunnen duiken. Ten eerste had ik geen idee wat onderduiken was en ten tweede: als ik niet ging zou mijn vader opgepakt worden.
En op die gulden ben ik ken zo vrij geweest om om toch te vertrekken en naar Duitsland te gaan.
Toen we weg moesten hebben we de koffers gepakt en hebben we net gedaan of we weggingen. En ik ben meteen naar een onderduikadres gegaan en daar heb ik een eerste maand gezeten. Maar ja dat was ook niks. Op een gegeven moment ben ik naar een ander gegaan, dat was bij een tuinder. En daar kon je toch dat werken en dergelijke.
Co meldt zich op station Amsterdam Centraal en wordt op de trein naar Duitsland gezet.
Ik ben toen in Berlijn, ben ik bij een grote fabriek terechtgekomen.
Die maakte vroeger maakte die spoorwagons en locomotieven en die fabriek die heette Berlijn Bossich. Ik ben geplaatst geworden daar in een in een perserij van vliegtuigbommen.
Als na een paar maanden de kust veilig lijkt gaat Joop terug naar huis. Daar verbergen Joop zijn broer en een vriend zich in de stal achter balen stro. Helaas wordt Joop ontdekt, gearresteerd en naar Kamp Amersfoort overgebracht.
Dat ging zo eigenlijk. In de buitencommando's ging je werken. En daar zijn we er samen vandoor gegaan. Maar ze hebben ons dezelfde dag nog gepakt. Ik kreeg 25 stokslagen nog en dat was dat was niet zo leuk hoor. Want je was helemaal nou ja bont en blauw eigenlijk.
Ondertussen werkt Co in de fabriek in Berlijn.
Waar Duitsers wonen daar werd de teller super schoon gehouden. Dat werd bij ons ook gedaan. Ja. Wat dat betreft zijn we daar wel een goeie goeie tijd gehad eigenlijk.
Joop wordt vanuit Amersfoort op transport gezet naar concentratiekamp Buchenwald in Duitsland.
Hij komt terecht in een strafcommando en moet zwaar en vies werk doen.
Je sliep in barakken, bedden 3 hoog. Er stonden tegen mekaar aan, en met 300 man zat je in zo'n barak. Op het eind van de oorlog, toen zat je wel met 600 man in zo'n nbarak. En sliep je met z;n tweeen in die smalle bedjes naast elkaar.
In het begin ging dat nog wel was er nog aardig wat te eten. Maar ja. Tenslotte kreeg je nog een stukkie van dat zuurdesembrood. En dat kun je heel lang bewaren want soms soms stonden er schimmel erop hoor, maar dat geeft niks.
Voorjaar 1945 Joop zit gevangen in concentratiekamp geweld en Co werkt in een fabriek in Gurbe als de Russen optrekken. De Duitsers vluchtten richting het westen en nemen hun gevangenen mee.
Toen zijn we ongeveer met 3500 mensenvertrokken.
Chaotisch chaotisch. Je heb verschrikkelijke taferelen meegemaakt. Vrouwen die in de greppel bevielen die dit allemaal niet meer opbrengen. Mensen die niet meer konden lopen. Het was gewoon chaotisch en ja je hebt er geen geen kijk op verder. Je zag het verdunnen. De groep en dan ga je zeggen. Ik denk dat we maar 2000 man over hebben.
Co wordt uit de groep gepikt en moet 3 dagen terug lopen. Hij werkt nog 2 maanden in een fabriek in Crinitz totdat de Russen daar ook terrein veroveren.
En toen zijn we ook weer gaan vluchten en hebbben we ook weer 3 nachten gelopen en toen waren we bij de Amerikanen.
Ook vanuit concentratiekamp Buchenwald worden gevangenen verplaatst. Het gaat er niet zachtzinnig aan toe.
Nee, we werden gewoon opgejaagd, we werden in een loods gebracht en daar hebben we een tijd gezeten en op een gegeven moment gingen we naar het station toe en daar stonden kolenwagons. En dan ging er zo'n 100 man in een kolenwagon.
Nou ja je kon eigenlijk niet anders niet veel anders doen dan staan. Je was blij als er een paar dood gingen dan kreeg je wat meer ruimte. Ja, zo was het hoor. Echt waar.
Na 4 dagen in de trein zonder eten en drinken worden de gevangenen de trein uitgejaagd en moeten verder lopen. Het wordt een dodenmars.
Als je niet meer kon lopen en dan ging je aan de kant zitten en dan kwamen die Duitsers, knalden een kogel door je kop heen en het was gebeurd. Nou en dan helemaal achteraan kwam er een kar en daar werden ze opgeladen.
Net op dat moment kwam dat Amerikaanse leger. En toen ging die bewaking er als ik weet niet wat vandoor.
De Duitsers zijn verslagen.
Maar Co en Joop. We hebben nog een lange weg naar huis af te leggen.
Joop komt na 3 weken pas thuis en Co doet er zelfs 3 maanden over.
Co is terug, Co is terug!
M'n moeder is zo in paniek geraakt. Die is de trap afgerold. Die was nogal gezet. En als ik dat weer voor me haal, dat is niet te verzeilen.
Joop is er door honger en uitputting slecht aan toe. Hij ligt in een hospitaal in Duitsland als hij te horen krijgt dat hij meekan met een vliegtuig naar Nederland.
Denk ik morgen thuis! Ik kwam in huis lopen.
Nou ja daar stond iedereen.
Ze hadden van tevoren gehoord dat er weinig hoop meer was. En dan sta je daar ineens.
