Op deze manier levert de mest van een paar koeien samen met de afval van het gezin zelf een jaar lang gas voor alle huishoudelijke doeleinden. En wat er dan overblijft na de gisting, kun je dan nog uitstekend gebruiken om het land mee te bemesten. De Kleine Aarde is een proefboerderij waar we proberen allerlei vormen van biologische land- en tuinbouw te beproeven. Pionieren in duurzaamheid. Alternatieve energie. Biologische landbouw. Woorden van nu. Maar meer dan 35 jaar geleden al in de praktijk gebracht. Gewoon in Nederland, in Boxtel. Vanaf 1973 bij de Kleine Aarde. Nou, hier is het allemaal begonnen, bij de Van Cootenhoeve. Dat is in '73 geweest en daar zijn die ideeën verder uitgebroed die er waren door Sietz Leeflang en consorten. Dat is ook het enige herkenningspunt wat mensen van die tijd nog herkennen. Net in de jaren hadden we de aarde voor het eerst van veraf kunnen zien, dankzij de ruimtevaart. En meer dan wat ook dwong dat beeld ons tot bezinning. Dat planeetje, alleen in het onmetelijke zwart van het heelal. En dan nog eens bedreigd van binnenuit. Die kleine, kleine aarde. Dan kom je op de naam De Kleine Aarde. Ja,dat had te maken met mijn angst voor de schaalvergroting. Dat is iets wat mij vanaf eind jaren '50 ontzettend heeft beziggehouden. Ik kan wel zeggen vaak in staat van grote ongerustheid gebracht heeft. De manier waarop alles grote sneller, hoger en weet ik veel wat hè? Het moest groeien. Het moet altijd maar groeien en groter worden. Dus dat benauwde me enorm. En dat is ook een van de redenen waarom vanuit de kleine aarde altijd is aangedrongen op kleinschaligheid. Heerlijk primitief hè? Met zijn allen in een ruimte wonen, slapen en eten en koken alles gebeurde in dezelfde ruimte. Hygiëne daar keken we niet teveel naar. Was het gezellig? Ja, nadeel was wel dat de één wat vroeger naar bed wil dan de ander. En zolang er gepraat wordt, slaap je niet zo lekker. Dus de nachten waren vrij kort. Wij hadden bij ons ook al mensen die toch al een wat grotere belangstelling begonnen te krijgen voor blowen en voor wiettelen. En dan stond er weer zo'n wietplant in de kas. Ja, dat kon niet. Daar waren we niet voor. Er waren ook wel eens figuren bij die zeer ontspannen waarschijnlijk na flinke blow partij ergens tussen de plantjes in de tuin gingen zitten en daar heel ontspannen waren, maar er gebeurde dan niet zoveel. Kijk de jaren '70 waren de jaren van medezeggenschap en inspraak. Nou, dat hebben we aan alle kanten beleefd natuurlijk bij De Kleine Aarde. Dat was één groot feest van inspraak. Elke week de werkvergadering op maandagmorgen en dan kerngroep vergadering met vertegenwoordigers uit alle afdelingen: de Winkel, het Distributiecentrum, Bouwgroep, Energiegroep. Ja, iedereen moest in principe overal over meebeslissen en dat is iemand die in de tuin werkt, die wil ook meebeslissen wat er in de cursussen gebeurt, bijvoorbeeld. Of hoe de winkel draait of noem maar op. Dit is het zogenaamde kringloophuisje, een bolvormige woning die de mensen van de kleine aarde zelf bouwden. Ik wilde iets vertellen ov er het huis dat hier staat. Dit is het kringloophuis van De Kleine Aarde. Hier proberen we allerlei energieexperimenten uit. Het is de bedoeling dat dit huis helemaal gaat draaien zonder energietoevoer van buitenaf. Het eerste eco-monument van Nederland is het. Ja, is het ook echt officieel? Hij is nog niet erkend, omdat hij nog te jong is. Hij is nu 35 jaar oud. Is in '74 gebouwd. Dus hij is nog te jong, maar als we het even volhouden en hij wordt nou geconserveerd, dan komt dat helemaal goed denk ik! Maar dit is echt de trots van De Kleine Aarde? Nou, de trots? De trots is vooral ook wat hier begonnen is en waar we nu zijn, hè. Als je kijkt: hier zijn alle experimenten begonnen over duurzaam bouwen en wonen en ja, het resultaat is eigenlijk wat je daar ziet: dat is dan de woonwijk 'In Goede Aarde', dat is een duurzame woonwijk hier in Boxtel die aan de kleine aarde vastligt. En wat het resultaat is van van duurzaam bouwen door de jaren heen. Het waren alternatieven die we aandroegen. En we hebben ons nooit gemengd in het actiewezen. En dat werd ons ook kwalijk genomen hoor, moet ik zeggen. We hadden om die reden ook weer minder steun van andere organisaties die meer op de actietour waren. Maar dat deden we niet: nee, we gaan onze energie niet besteden om ergens TEGEN te zijn. We gaan onze energie gebruiken om ergens VOOR te zijn. Ziekte en schadelijke insecten kunnen vaak worden bestreden door combinatieteelt, een bijna vergeten oude tuinderswijsheid. De combinatie van prei en van wortelen voorkomen van beide gewassen dus ziektes. De ene is dus de wortelvlieg en de ander is het preimotje. En dat was echt iets typisch van De Kleine Aarde. Dat niet een of ander geloof is, niet een of andere sfeertje, maar dat het echt gaat om wat meer hardere wetenschappelijke kwesties, wat die energie betreft, maar ook wat de voeding betreft. Het staat hier letterlijk, onze theorie was eigenlijk heel eenvoudig: Eet minder vlees. Helemaal geen vlees hoeft van ons niet, we zijn geen vegetariërs. Dus als je praat over eerlijke verdeling van van voedsel, dan zul je moeten nadenken over alternatieven voor vlees. Om een kilo vlees te produceren, heb je een kilo of 8 graan nodig. Nou, van 8 kilo graan kun je meer mensen voeden, dan met een kilo vlees. Zo simpel is eigenlijk het verhaal. Maar dat was in die jaren '70 ook al zo. Tuurlijk, het verhaal is niet zoveel anders geworden. 'Er zijn de laatste tijd een reeks gebeurtenissen geweest en der doen zich ontwikkelingen voor binnen de groep van medewerkers van De Kleine Aarde die voor mij een bron zijn van grote zorg met betrekking tot het voortbestaan van het project'. Dat heb ik geschreven ergens half jaren.. ik denk dat het '76, '77 was. -Maar u was hier dus vrij scherp in tegen de mensen die daar zaten. Dat in 77, dat waren de laatste maanden in feite dat we daar nog waren. Toen werd het voor ons eigenlijk, voor mijn vrouw om mij, eigenlijk heel precair. We dachten: 'Dit dit gaat niet goed. Dit dit houden we op deze manier niet vol'. Was jij hier nog toen hij weg ging? Ja, ik heb zelf mede de brief ondertekend waarin we hem duidelijk maakten dat hij beter iets anders kon gaan doen. Want de onderlinge verhoudingen liepen gewoon niet lekker. En dat stoort. Je kan niet zeggen van het lag aan hem of het lag aan een ander, maar ik denk dat je beter kan zeggen: 'We waren uit elkaar gegroeid.' Ik had nog de neiging om te zeggen van: 'Nou, moeten we nog niet eens even praten, nog niet eens even kijken? Moet ik nog niet even..' En toen zei ze: 'Nee, dat moeten we niet. De tijd is op gewoon. En ze had gelijk.
