Groep 6/7/8

BNNVARA

Jurre en Sahil geven antwoord op knagende vragen uit de wondere wereld van de wetenschap. Zo maken ze de vaak lastige en saaie wetenschappelijke materie begrijpelijk.

Programmaheader Proefkonijnen

Techniek

Natuurkunde

Proefkonijnen

Website Zapp

Proefkonijnen op Zapp

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Bioloog Mátyás Bittenbinder! Goed dat je er bent. Dankjewel! Ja leuk! Ja. Hallo allemaal, ik kom straks bij jou. Maar we gaan dus eerst even naar een andere onderdeeltje. Daarvoor gaat het jasje even uit, want ja Marlene jij gaat even een paar buisjes bloed aftappen. Mátyas, kan jij ondertussen eens vertellen wat gif nou eigenlijk gewoon is? Ja klopt. Mátyas, kan jij ondertussen eens vertellen wat gif nou eigenlijk gewoon is? Jazeker, gif kun je eigenlijk een beetje zien als een soort cocktail. In een gif zitten ook allemaal verschillende ingrediënten en dat noemen we toxines. En die toxines, die hebben maar één doel dat zodra dat gif in jouw lijf terechtkomt, dat het jouw lichaam zo snel mogelijk helemaal ontregelt. En één van die. Manieren is dat het jouw bloed aanvalt. En daar hebben we dus die bloed buisjes voor nodig. Mátyás, zijn er dan eigenlijk ook verschillende soorten gif? Zeker. Kijk, in het Nederlands hebben we maar één woord voor gif, maar in het Engels heb je daar twee verschillende woorden voor. Je hebt venom en poison en die zijn dus giftig omdat het gif bijvoorbeeld in de huid zit. Ja een mooi Voorbeeld van een venom dier heb ik hier voor mij en dit is mijn eigen huisdier. Dit is een schorpioen. Kijk, jeetje wat is die groot! Ja oh. Mooi hè? Jeetje wat is die groot! Ja ziet er onwijs angstaanjagend en eng uit, Zwart en glimmend. Ben je dan niet bang dat ze jou nu gaat steken? Heeft ze nog nooit gedaan en als ze dat doet is het ongeveer zo pijnlijk als een bij of een wespensteek. Dus ik neem het risico. Ja, maar bij deze schorpioen zit het gif dus in de gif stekel aan het einde van die staart. Maar deze schorpioen heeft nog een ander trucje. Ik heb hier een speciaal lampje UV lampje. En als je dan over die schorpioen schijnt, kijk dan licht ie dus helemaal op. Glow in the dark schorpioen. Het lijkt een beetje op die glow in the dark sticks die jullie zojuist hadden voor het publiek allemaal hadden. Maar dat doet de schorpioen dus uit zichzelf. Dat ze dit kunnen, dat is natuurlijk. Fantastisch. Oké, dus nu maar weer dekseltje erop. Oké Mátyás, Ja, hier hebben we dus vijf buisjes van mijn bloed. Ja, fantastisch. Laten we eens gewoon even gaan kijken hoe dus dat gif nou op reageert. Ja, en ik zou je ook graag willen vragen om even de. Handschoentjes aan te doen, want het. Is inderdaad een soort van proef. Ik doe ook nog een bril op want we gaan met slangengif werken en slangengif is niet ongevaarlijk. Ik heb hier dus het gif en we hebben die buisjes met bloed. Als jij de deksel van het buisje af zou willen ga ik dit even zo op pipeteren zoals dat met een mooi woord heet. Ja dus het bloed gaat nu in dit buisje. Ja, we hebben dus nu een buisje hier gevuld met mijn bloed en hier gaan we dan bij deze straks het gif bij doen. Precies. Dan hebben we er hier nog eentje voor het bloed zonder gif. Ik heb dus het gif van een onwijs giftige slang meegenomen. Kijk, we hebben hier een heel klein buisje. Met dus als ik dit. Nu gewoon zo? Nou als je het op zou eten zou er dan niet eens heel veel gebeuren. Maar als je dit ja wat? Het gif als het in je maag zit, wordt het helemaal afgebroken en zo. Slangengif is niet gevaarlijk als je het opeet. Ik zou niet je aanraden om dit zo op te drinken. Dat is als wetenschapper kan ik je dat niet, kan ik je dat niet vertellen. Als je nu het buisje aan mij geeft waar staat met gif met het uitroep tekentje erop, dan ga ik hier het slangengif uit halen. Het is dus eigenlijk ook echt maar een piepklein beetje. Ja. Ik ga daar een paar druppeltjes. Zie je het goed? Twee, drie. Wow drie druppeltjes maar? En dan denk ik dat als we dit een beetje gaan zwengelen kijk en je ziet het nu al gebeuren. Je ziet dat het bloed van stroperig naar een klontje gaat. Zie je wat er gebeurt? Kijk, kijk, Oh. Oh ja het wordt echt een homp. Oh, dit is het. Maar dat het ook zo snel gaat. Niet normaal hè? Ja, het is nou ik, ik heb het niet geklokt, maar ik denk binnen een minuut is het gestolt. Misschien kunnen We het nog wel even in deze twee petrischaaltjes. Schenken. Kijk, nu komt hij eruit. Oh kijk, even. Eng he? En dan heb je dus hier het gezonde bloed om nog even. Oh. Oh kijk, even. Eng he? En dan heb je dus hier het gezonde bloed om nog even. Ja, dat is gewoon mooi dun. Maar stel dat dit nou echt in mijn lijf zou gebeuren, hoe snel ben je dan dood? Mátyás, ontzettend dank voor deze waanzinnige kennis en als bedankje krijg je van ons in ieder geval deze proefkonijnen wetensgappie wortel. Ah dat vind ik leuk. Bedankt! Ah top! Dank je wel. Oh dat moet ik eigenliijk niet doen.

Wetensgappies: hoe giftig is gif?

Proefkonijnen logo

Jurre krijgt uitleg van bioloog Matyas Bittenbinder over gif. Door het bloed van Jurre te mengen met een beetje slangengif, zien ze wat er gebeurt. 

Wetensgappies: hoe giftig is gif? 

Professor Liem? Waarom is social media zo verslavend? Omdat de filmpjes die we daar kijken echt super leuk zijn om te zien en we dat soort filmpjes dus ook vooral te zien krijgen door die video platformen. Oké, dankjewel voor vandaag, alsjeblieft. We gaan door naar het volgende onderdeel. Nee grapje, we zijn nog lang niet klaar. Hoe werkt dan zo'n algoritme? Die algoritmes, die kijken naar jullie smaak. Dus dat gaan we nu als een experimentje doen. Iemand heeft een bordje met voetbal. Ja, die heeft grappige filmpjes. Ja, ik heb ook dieren. Ja, dat is het helemaal links. Ja, en ik had ook mensen met een grappig voetbal filmpje en een grappig dieren filmpje. Oké, als je nog niet bij het bordje zit van de filmpjes soort die jij het leukst vindt, ga er nu heen. Ja. Oké, dus ik ben een algoritme. Ik weet nu van oké, dit is een groepje. Zij houden van grappige dierenfilmpjes, zij van voetbal. Ja, dus dit helpt je al. Want mensen die dicht bij elkaar zitten vinden dezelfde filmpjes waarschijnlijk leuk. Oké, en dat kunnen we nog iets meer gaan uitwerken als je kijkt naar wat voor filmpjes ze verder kijken. Stel dat jullie een filmpje hebben gekeken over paarden. Oké, dus jullie hebben net dat filmpje over paarden gekeken, maar jij hebt ook een filmpje over paarden gekeken. Maar vervolgens kijken jullie nog een ander filmpje? Jullie kijken een grappig paarden filmpje en jij kijkt naar een ander filmpje over paarden verzorgen en dan ben jij het algoritme. Oké, dus jij moet dan een nieuw filmpje aan hen geven. Kijk daar links, zie je iemand die heel erg van paarden houdt? Dus die krijgt een paardrij filmpje? Terwijl Deze mensen hebben grappige filmpjes gekeken, dus de vraag is of ze nou echt naar paarden keken of gewoon naar grappige filmpjes. Ah, oke dus. Dat is beter dan dat filmpje. Dus als je meerdere filmpjes hebt gezien, dan weet je ongeveer waar die smaak zit. Oké, oké, helder, helder, helder. Het is ook saai als je alleen maar dit soort filmpjes krijgt de hele tijd. Precies. Dus het gevaar is dat wij heel veel filmpjes krijgen die we leuk vinden, waar we lang naar gaan kijken en dat we dan eigenlijk de tijd vergeten en alleen nog maar naar die katten zitten te kijken. Als je alleen maar hetzelfde gaat kijken dan zie je alleen nog maar dat. Maar dan vergeet je eigenlijk wat er verder is en is het stiekem ook eigenlijk helemaal niet zo gezond en heel saai. En heel saai. Dan is het ook niet meer leuk als ik de hele dag pizza eet, dan op een gegeven moment heb ik het gezien. Professor Liem, ik geef jou. De proefkonijnenwetensgappie wortel. Dank u wel. Veel dank.

Wetensgappies: waarom blijf ik zo lang naar filmpjes op het internet kijken?

Sahil krijgt uitleg van wetensgappie Cynthia Liem over de werking van algoritmes. Want waarom blijft hij altijd zo lang naar filmpjes kijken?

Wetensgappies: waarom blijf ik zo lang naar filmpjes op het internet kijken? 

Yes gappie, het is tijd voor een andere gappie en dat is de wetensgappie, namelijk tandarts Ai Lien Oei. Geef haar een groot applaus! Ja, kom erbij, kom maar bij Slim Wonder, want jij gaat ons brein vullen met mindblowing kennis. Wat we vandaag gaan bespreken is iets wat we eigenlijk iedere dag gebruiken. Je hebt het in je mond, je gebruikt het om voedsel mee te knagen, namelijk je tanden. En laat nou eens even die van jou zien. Oh wat heb je mooie tanden! Jeetje. Ja, natuurlijk! Ik had dus vroeger echt heel veel gaatjes. Ja, ja. En komt dat wel eens vaker voor dat kinderen? Ja, ja ja. Gaat het nu beter? Het gaat nu beter. Nu heb ik geen gaatjes. Maar wat? Wat is het recordaantal gaatjes? Wat een kind ooit bij jou heeft gehad? Nee, dat wil je echt niet weten. Jawel, maar gewoon echt in iedere tand een gaatje, dat heb ik wel. Nee. Nou ja, misschien hebben jullie het ook wel eens gehad, toch? Dat je gewoon een gaatje in je mond hebt. En dat moet dan gefixt worden door de tandarts. Die gaat dan boren in je tand. En toen dachten wij als we dat nou eens omdraaien. Dus niet een gat in een tand boren, maar met een tand een gat boren. Kan dat? Dan moet een tand toch wel echt kneiter sterk zijn. Klopt. Een tand is heel heel heel sterk. Want we hebben glazuur om ons tand heen zitten en dat is zelfs zo sterk dat het het sterkste onderdeel is van ons hele lichaam. Oké, dus het is ook sterker dan bijvoorbeeld bot. Dat betekent ook dat bijvoorbeeld als je kijkt naar de slagtand van een olifant. Het ziet er heel imposant uit. Groot ding, maar die is eigenlijk minder sterk dan de tanden van ons, want wij hebben glazuur en zij hebben dat niet. Wow! En het is dus zo sterk dat als wij als tandarts een gaatje moeten boren, dat we echt een diamant nodig hebben om daarin te kunnen boren. Het is tijd om de proef op de som te nemen, want wij hebben namelijk dit. Een boor. En hierin zit een tand. Kijk maar eens even heel goed dichtbij. Ja, want wat we nu even gaan kijken is of het dus echt gewoon een gat kunnen boren met deze tand. Zal ik dat gewoon daar in die bank doen? Ja oké, als jullie even een klein stukje opschuiven oké, wijs jij maar een plekje aan waar ik ga boren hierzo? Ja, kom er maar even bij staan. Denken jullie dat het gaat lukken of niet? Ja, nou ja, dat is toch helemaal niet meer spannend? Nou ja, oké, oké. 321. En als we een gaatje ja, komt er een gat in? Ja. Komt er een gat in? Ja, het is gelukt! Kijk eens wat een gat joh, Dat is echt. Ja dit is een echte tand, ruik maar. Ruik maar. Oh oké. Nou het is gelukkig gelukt. Ja. Oh jongens, ja, kijk de tand, die zit er gewoon nog helemaal op. En het gaatje is eigenlijk best wel diep. En hij is ook niet een soort van beschadigt. Nee. Nou zo zie je maar echt heel sterk. Tanden zijn echt hartstikke sterk. Jij bedankt voor je prachtige uitleg en ook bedankt voor je prachtige gebit. We hebben er van genoten. We hebben een klein dingetje nog voor je, want we willen je natuurlijk niet met een lege maag naar huis sturen. Ben ik heel blij mee. De wortel. Ja zo dan helemaal als een trofee.

Wetensgappies: kun je boren met een tand?

Jurre onderzoekt samen met tandarts Ai Lien Oei of je met een tand een gaatje kan boren.

Zo, dat was echt een mega mooi bruggetje. Ja, we gaan het namelijk hebben met onze wandelende dino encyclopedie die ons alles gaat vertellen over de superkrachten die ze hadden. Yasmin Grooters. Ja, 66 miljoen jaar geleden. Toen zijn deze dieren helaas uitgestorven, maar ze beschikten dus over hele leipe superkrachten zeker. Zoals wat dan? Bijvoorbeeld de T-Rex. Ik heb hier een klein schedeltje. Dit is de T-Rex. Dit is het. Ja, wel klein dan he. Ik wilde al zeggen. T-rexen zijn toch heel groot. Stukje dichterbij. Van deze T-Rex. Maar je kan al zien aan deze schedel dat hij bepaalde aanpassingen heeft zodat hij beter kan bijten. Dus een hogere bovenkaak, een langere onderkaak en dat kunnen we ook weer zien in de tanden. Dit is een tand van een T-Rex. Jo Ja, dat is echt heel groot ja. En daarmee kan hij dus die zware kracht aan. Nou, stel nou dat in de tijd van die dino's er auto's zouden zijn, dan zou een T-Rex in één keer door drie auto's heen kunnen bijten. Zo. Ja. En zijn er eigenlijk nog meer een soort van superkrachten die die dino's hadden? Ja, de T-Rex leeft gelukkig niet meer, dus onze auto's zijn veilig. Maar er is dus wel een beestje. Een nakomeling van die T-Rex. Dit is een Darwin Vink en een Darwin Vink heeft een bijtkracht van ongeveer 7,1 kilo. OKe. Stel nou dat je deze schattige kleine Darwin Vink omhoog zou brengen in zijn gewicht naar ongeveer 8000 kilo, zoals een T-Rex? Ja, dan bijt hij 320 keer harder dan een T-Rex. Wat? Als veel dingen groter zijn bij een T-Rex en ze zijn zo sterk, Is dan ook bijvoorbeeld hun ontlasting heel erg groot? Ja, dit is een dino coproliet. Dus die die dino's die gooiden het wel eens aan de voorkant uit, maar meestal gaat er aan de ene kant in en komt er aan de andere kant uit. Ja de grootste drol gevonden is van een T-Rex en waarschijnlijk 40, 43 centimeter bij achttien centimeter. Je hebt ongeveer zo'n grote T-Rex drol. Dan. Is een flinke, dat is een flinke. Is de grootste ooit gevonden en en dit is een drolletje van ongeveer 55 miljoen jaar oud. Echt? Ja. Kan dat? Ja, Ja, soms dan dan Ja, dit is die of die megadrol. Dit is. Een T-Rex drol? Ja, je moet een beetje fantasie voor hebben. Maar oké, als je hem door zaagt zie je net iets beter en. En dit hoeven we niet door te zagen want dit heeft zelfs het afknijp puntje nog aan de bovenkant. Ja dit is heel zwaar. Mag ik eens voelen? Ja tuurlijk alsjeblieft, dus je hebt nu een drol vast van ongeveer 55 miljoen jaar oud. En ruikt hij nou nog? Ik durf niet te ruiken. Is er iemand hier die durft te ruiken? Oh dat zijn er echt heel veel. Wil jij ruiken? Oké, ruik maar. Even met puntje van je tong ertegen. Nee, grapje. Je wilde het nog bijna doen ook. Nee, ik ruik niks. Ruikt niet echt. Nee, nee. En hij is ook echt kneiterhard en zwaar. Er is natuurlijk nog één ding wat we kunnen testen naast geur en dat is smaak. Dus oh, jij doet het! Ja, helemaal super! Ja nee ik denk dat hij stenen heeft gegeten of zo. Oké, heel erg bedankt in ieder geval voor alle coole dino feitjes. Geen probleem! Ik heb wel een klein bedankje voor je namelijk. Hier de Proefkonijnen wortel. Hartelijk dank!

Proefkonijnen: knagende vragen

Preparateur Yasmin Grooters geeft Jurre uitleg over dinosauriërs. 

Wetensgappies: wat voor superkrachten hadden dino's? 

Ik sta hier naast de wetensgappie van vandaag: uroloog Telma de Oliveira Barbosa. Ja, het komt vaak ongelegen. En als de nood hoog is en steeds hoger wordt, voelt het alsof je blaas op knappen staat. Maar kan je blaas echt knappen?
Als ik heel kort zou zijn zou ik zeggen nee, dat kan niet, het is
ook heel onhandig. Nou, dank je wel voor vandaag, daar is
de deur ook. Nee, je blaas is een best wel grote, hele rekbare waterzak. Ja en die heeft een gespierde wand aan de buitenkant. In principe kan die dus niet klappen
want daar is ie te flexibel voor. Behalve als je hem bijvoorbeeld met heel
veel heel harde kracht en volle blaas zou gaan raken. Denk aan bijvoorbeeld een auto ongeval,
dan moet je lichaam een hele harde klap verwerken en dat kan je vergelijken
met een een waterballon. Even een stapje achteruit. Nee, niet op jou. OkÃ©? OkÃ©, En hoe kan
het dan dat het voelt alsof je dan toch wel op knappen staat als je moet plassen? Je nieren, die maken plas en die zitten met twee kleine slangetjes aan je blaas verbonden. Die zie je hier. En eigenlijk vult die blaas zich steeds langzamer gedurende de dag. En op een gegeven moment is je blaas vol en dan geeft je blaas een soort signaal aan je hersenen, zodat je voelt dat je moet plassen. Ja, als je nou heel erg je sluitspier zou aanspannen omdat je geen wc in de buurt hebt of zo ja,
dan krijg je buikpijn uiteindelijk en die blaasspier is zo sterk dat die dan toch
gaat knijpen en dan plas je in je broek. Laten we even testen met een echte blaas wat er gebeurt
als er te veel plas in zit. Hier hebben we een blaas en dit is een varkensblaas. Waarom is het een varkensblaas?Ja, omdat de varkensblaas die lijkt wat betreft functie heel erg op een mensenblaas. Bah hij stinkt. OkÃ©, bescherming? OkÃ©, we zijn geen experts, we zijn
gewoon proefkonijnen, dus we doen maar. We zien wel.
Ik ben wel een expert, ja. Jij bent wel expert. OkÃ©, hier gaan we dan Zijn jullie klaar? Oogjes erboven, Dit is helemaal goed. Oh, daar gaat ie dan gaat ie er? Gaat hij. Vult ie. Nou ja, hij vult, hij vult. En hoe groot hij is, jongens. En dit kan ook met een mens gebeuren. Ja, jazeker zeker. Dus onze blazen kunnen ook zo groot worden. Groter nog wel. Groter. Ik durf echt niet hier weer in de buurt te komen. Maar goed. Nu wordt ie heel groot. Oh mijn god, kijk dat ding. Oh mijn god, hij wordt echt heel groot jongens. Nog meer. Trommelen, trommelen, oh! Zo okÃ©. Dus in conclusie kan een mensenblaas knappen? Technisch gezien wel ja, maar gelukkig zit ons lichaam zo slim
in elkaar dat dat niet zomaar gebeurt. Dank je wel, Dat is heel helder. Ik ga jou bedanken. De prestigieuze proefkonijnen eren wetensgappie wortel. Dankjewel! Dank, Dank je wel. Dank je wel

Wetensgappie: kan je blaas knappen?

Sahil krijgt uitleg van uroloog Telma over de menselijke blaas. Ze testen of je blaas kan knappen als hij te vol is. 

Wetensgappies: kan je blaas knappen? 

Zo vroegen wij ons bijvoorbeeld af hoe het nou kan dat ik 72 kilo zink in het water, maar een enorm cruiseschip met allemaal ontzettend zware metalen en dingen aan boord dat die gewoon blijft drijven. Dat gaat de wetensgappie van deze week uitleggen, namelijk natuurkundige Koen van Bemmelen. Goed dat je er bent. Dank je wel. Dank je wel. Ja, want Koen, effe een cruiseschip is toch wel echt een stukje zwaarder dan dat ik ben. Nee, dat klopt. Een cruiseschip is ook heel zwaar, maar dat is gewoon net zo groot als een flatgebouw. Ja, dat is echt van metaal gemaakt. Maar toch kan het blijven drijven. En om dat te kunnen begrijpen is het goed om eerst even te kijken naar waarom dingen eigenlijk blijven drijven en hier heb ik twee bekers een beker met water, 500 milliliter water en een beker met 500 milliliter olie en die gaan we wegen. Ja, zet ik even de weegschaal aan, dus als ik deze dan op de weegschaal zet. Ja zo. Wat denken jullie? Wat is zwaarder? Is olie zwaarder of lichter dan water? Zwaarder, Zwaarder? Oké, dan gaan we even kijken. Wat je ziet is dat het water 700 één gram staat hier zwaarder is dan de olie. Die woog 655 gram, dus de olie is lichter.De olie is lichter, dus dezelfde hoeveelheid water is zwaarder dan dezelfde hoeveelheid olie en dat noemen we dichtheid. Dat betekent dus dat water een hogere dichtheid heeft dan olie. En dat betekent dus dat als ik die twee ga mengen dan zie je dus ook dat het water naar de bodem zinkt. Oh ja, het komt eronder te liggen. Ja, oh ja, nou dat hebben we hier in het groot even gedaan. Wat je ziet is dat die olie die drijft op het water of het water is gezonken onder de olie. En aan de hand hiervan kunnen we zo gaan verklaren waarom schepen eigenlijk blijven drijven. Ja, maar metaal van een schip, dat is toch gewoon op zichzelf staand een veel zwaardere stof überhaupt dan olie of dan water? Ja, dat klopt dus. metaal zelf heeft een hogere dichtheid dan water. Het is zwaarder van zichzelf dan water, dus als je een spijker in het water gooit dan gaat die natuurlijk zinken. Maar met boten is iets anders aan de hand. Want. En ik heb hier een bootje, een klein houten bootje en het is ook best zwaar. Voel maar even. Oh ja, dat is een zwaar bootje. Maar toch als ik die op het water leg hier of eigenlijk de olie leg hier. Dan blijft hij drijven en dat komt omdat. Ja, dat komt dus omdat dat bootje van zwaar hout gemaakt is, maar ook gevuld is met lucht. En je hebt dus eigenlijk één zo'n heel groot cruiseschip wat heel erg zwaar is. Zit ook zoveel lucht dat het dus blijft drijven. Ja precies. Dus als je dan hebt over de dichtheid dan is de dichtheid van een bootje of een cruiseschip gevuld met lucht. Die is lager dan dat de dichtheid zou zijn van een bootje dat helemaal van water gemaakt is. Maar oké, we kennen allemaal denk ik het rampscenario van een hele grote bekende boot, namelijk de Titanic. Ja, die is wel echt gezonken. Ja ja, dat klopt, what’s kebeurt? wat daar gebeurd is en je ziet het hier ook op het scherm. Oh ja, nou daar gaat ie. Dan zie je inderdaad zo'n heel groot rood schip. Veel lucht toch, toch zinkt ie. Ja, want wat er nou gebeurd was bij die Titanic is dat daar een gat kwam dat voer op een ijsschots en daardoor kon de lucht uit en water er in. Dus als ik dit bootje nou langzaam aan ga vullen met water, ja dan komt er dus water in plaats van lucht in. En dan zie je m dus helemaal zinken naar de bodem. En dat komt dus omdat de combinatie van dat houten bootje met water. Dat is dan dus weer zwaarder en daarom heeft het dus een hogere dichtheid gekregen dan water. Is het zwaarder dan water en zinkt het helemaal naar de bodem. Leipe shit ouwe. Dit is echt sinds tijden dat ik gewoon natuurkundige dingen snap. Oh wat fijn! Ja dus een klein bedankje voor je, want we hebben hier. We laten je natuurlijk niet met een lege maag naar huis gaan. Ja, dank je wel de proefkonijnen Wortel. Dank je wel voor deze uitleg. Dank je wel. Graag gedaan.

Wetensgappies: hoe kan een cruiseschip blijven drijven?

Jurre krijgt uitleg van Koen van Bemmelen over de dichtheid van water en olie.

Zelf spreek ik zes talen: Nederlands, some English, je parle un petit peu Français, hablo un poco de Español, (Arabisch). Maar ik wil er zelf nog veel meer leren. Jurre, jij en ik vroeg ons af wat is nou de moeilijkste taal ter wereld? Nou, na heel veel belletjes zijn we op zoek gegaan en kwamen we uit bij taalwetenschapper Fresco Sam-Sin. Hallo! Hallo Fresco. Hoeveel talen zijn er? Nou, jij zei zes talen beheers je, je wil er meer beheersen. Als je alle talen zou willen beheersen, zijn het er 6000, 6000 talen met al meer dan 2000 in Afrika, dus echt heel veel talen. Welke talen spreken mensen hier? Surinaams, Italiaans, Engels. Frans. Oh wauw, dat is al heel veel. Inderdaad zijn al heel veel, heel veel talen. Ja, nog net geen 6000. En zijn er ook een beetje speciale talen? Ik dacht ik neem een paar mooie talen mee. Bijvoorbeeld een taal die hier gesproken wordt in Zuid-Afrika en dat is een Xhosa. Daar heb ik een fragment van meegenomen. Hoorden jullie het klikken? Dat klikken dus, is echt onderdeel van die taal. Dus terwijl je praat, klik je ook. Hij zei: een poolkat rolt van de berg af. Dit was een poolkat rolt van de berg af? Ja, ja. En de tweede taal. Daar ben ik trots op, want ik hoorde daar al Surinaams. Dat wordt gesproken in Suriname, maar ook in Nederland. Dat is het Sranantongo door mijn eigen oma. Mijn oma van 95 en die zingt hier een liedje voor ons. Dus zij zingt: hoe kan je zeggen dat ik niet mooi ben? Het zijn twee bloemen die mij gemaakt hebben en dan een derde en dan weet ik bijna zeker heeft nog nooit iemand gehoord, is een taal die helemaal hier wordt gesproken in Xi’jan en dat is het Sibe Mantsjoe. Het Sibe? Het Sibe, ja klopt en zij wenst ons hier in dit filmpje gelukkig nieuwjaar. Nou die van ons is net geweest, maar die van haar. Het Sibe nieuwjaar. Dat is dan vaak pas in februari. Maar ik vraag me dus af wat is nou de moeilijkste taal ter wereld? De moeilijkste taal ter wereld? Ja, nou, dat is een moeilijke vraag, want dat hangt ervan af wat jullie thuis allemaal spreken. Ja, voor mijzelf is het aller moeilijkste een fluittaal. Een fluittaal? Dus het is eigenlijk alsof je Nederlands opeens helemaal gaat fluiten. En dat is bijvoorbeeld gebeurd in Turkije, waar mensen over de berg niet met elkaar kunnen praten, want de berg stopt dan die spraakklanken. Nee, daar wordt gefloten over de berg heen. Dus daar heb ik ook een voorbeeld van mee. Ik ben heel benieuwd. Wie? Ja wow, ja. En daar kun je dus eigenlijk gewoon een heel gesprek in voeren. Ja, super bijzonder in ieder geval. Fresco, Als dank geef ik je ons collector's item. Deze super prestigieuze proefkonijnen wortel. Nou, dankjewel. Nee jij bedankt.

Sahil praat met taalkundige Fresco Sam-Sin. Zelf spreekt Sahil zes talen, maar hij wil er eigenlijk nog veel meer leren.

Wetensgappies: wat is de moeilijkste taal van de wereld?

Hallo, leuk dat je er bent! Ik ken helium eigenlijk alleen maar vanwege dit. Maar hoe komt dit nou? Helium is een heel uniek gas. Het is namelijk geurloos, smaakloos en het is heel licht en het is één van de lichtste gassen die we hebben. Het is namelijk zeven keer lichter dan de lucht om ons heen en ik kan het laten zien waarom helium zo licht is. We kunnen het wegen namelijk. Laat maar eens even zien. Nou, we hebben hier een lege fles. Ja, flesje is nu vijftien gram. Vanaf hier met een heliumballon vastmaken. Oké, dus nu zit de heliumballon eraan en dan is die nog maar tien gram tien gram. En hoe kan het dan dat het zoveel lichter is? Door de ballon met helium tilt het flesje een beetje op, waardoor die dus lichter is geworden. Ik denk dat we allemaal wel die film kennen van dat ene huis waar allemaal ballonnen aan vastzitten en dat huis, dat wordt dan omhoog getild zeg maar. Kan dat nou echt? Of is dat gewoon nep? Het kan wel. Kijk maar, dit is echt. Dat is echt. Maar betekent dit dan ook dat we gewoon nu even onze studio kunnen laten zweven? We kunnen wel twee proefkonijnen laten zweven. Sahil en ik? Ja, ik had het altijd wel leuk geleken. Oh daar! Oh kijk, deze konijntjes. Kijk eens, laat hem heel even los. Oh ja, ik snap nu wat dan een beetje helium is en wat er voor zorgt dat iets omhoog gaat. Maar hoe komt het dan dat je stem dus ook vervormd? Om geluid te maken heb je lucht nodig, want lucht verplaatst door je stembanden, waardoor je dus klinkt zoals je nu klinkt als je normaal praat. Maar met helium omdat die lichter is, dat weten we nu, zorgt het ervoor dat de lucht veel sneller door je stembanden heen gaat en dus een hoge stem krijgt. Leipe shit ouwe. Noor, dank voor je verlichte kennis en als dank onze proefkonijnen wortel. Kijk eens hier zodat je niet met een lege maag naar huis gaat. Dank je wel.

Wetensgappies: Hoe komt het dat helium onze stem vervormt?

Jurre krijgt uitleg over helium van chemicus Noor Abdulhussain. Helium vervormt je stem, maar hoe werkt dat dan? 

Wetensgappies: hoe komt het dat helium onze stem vervormt? 

Sahil.
-Jurre.

Ik kan dingen laten bewegen zonder ze aan te raken.

Echt? Niet liegen hier.
-Ik kan het gewoon.

Oké ik ga laten zien hoe
dat moet.

...we kennen allemaal dit
met een ballon...

...over je haar.

O, ik dacht: “Dat ga je
nooit goed vinden.”

Dat ik dat bij jou doe.

O nee, dat mag je best doen.
-Echt?

Ja, het is priem.
-Oké.

Nou, je ziet...
Kijk! O...

Zie je die haren? Het is statisch!

Zo! Nou!
-‘Statique’!

Dit is dus nu statisch. Dat kennen we allemaal.

En nu komt-ie...

...nu ga ik het
laten bewegen.

Kijk naar het blikje.

Ik moest hem echt loslaten
anders lag-ie daar.

‘Magique’!

O ja, dat weet ik.

O, ik dacht dat jij dat wist,
ik weet het niet.

O, statische energie toch?

Want dan...

...creëert het elektriciteit.

Dat lokt metalen naar zich toe.

Ja.

Oké, dit is weer een hele
leuke ‘party trick’.

Proefkonijnen ThuisProef #7- Toveren met blikjes

Zonder een blikje aan te raken 'm tóch laten bewegen, dat is MAGIQUE! Maar hoe werkt het eigenlijk?

Thuisproef: toveren met blikjes

Welkom bij een nieuwe video van Proefkonijnen Online...

...met Jurre en
Sahil Amar Aïssa!

Hier gaan we weer!

Ik ga dit papiertje in
water dopen...

...en toch blijft-ie droog.
-Nee joh, gek!

Dat kan toch helemaal niet?

Echt waar, kijk eens
aan, kijk...

Wat doe ik nu?
Allemaal glas.

Ja?

Oké, je hebt dus wel een
glas nodig?

Je hebt er wel een glas
voor nodig.

Is dat valsspelen?

Nee. Boeie.

Oké, ‘here we go’.
Kijk, kijk, kijk.

Dit is dus een kom
met water...

Een kom met water.

Hier hebben we
het papiertje.

Hier gaan we.

Wauw!
-Maar zit er nu echt helemaal...

...geen water in het glas?

Er zit nu helemaal geen water in het glas.

Nu heb je hem een
stukje opgetild zelfs.

Dan gaat er dus geen
water in?

Nee, want het glas zit
natuurlijk al vol...

...met lucht en die lucht kan
nergens heen.

Heel logisch.
-Ja!

Maar ook heel vet.

Zo vet als een olifant.

O, je hebt een snotje.

Echt?

Waarom zeg je dat nu pas?

Je hebt hem hier.
-Haal even weg.

Lief dat je dat wil doen, maar ik doe het wel zelf.

Proefkonijnen ThuisProef #6 - Onderwater maar toch droog

Een papiertje onderwater houden maar tóch niet nat. Hoe kan dat?! De Proefkonijnen laten je de truc zien! 

Thuisproef: onder water en toch droog

Jullie zien dat niet...

...maar wij staan hier echt
in de vrieskou.

Het is zo koud.
-Het is min zes.

We doen dat, omdat we zó houden van wetenschap.

Het is zo koud dat de cola
die hier stond...

...al is bevroren.

Je weet hoe laat het is.

Het is tijd om papier te
laten vliegen.

‘Oh jeah’! Dus wat
we gaan doen:

Dit is een theezakje.

Als je bij zo'n theezakje de thee eruit haalt...

Oké, voor het geval je echt geen idee hebt...

...hoe het eruitziet als thee
uit een theezakje vliegt.

Dat ziet dan zo uit en dan zo, hop zet je hem rechtop.

Oké, doe maar.
Doe maar. Snel.

Nee, ho, ho, ho, ho.

Ja, maar ik wil niet
dat-ie valt!

Nee, ik ook niet...

Maar ik wil ook mijn
ogen niet kwijt.

Jezus, Jur.
-Zet die bril op!

Oké, doe het, doe het.
-En daar gaan we!

Ja, ja, ja, ja, ja, ja.

Kijk, kijk, kijk, kijk, kijk!

Ja, leip! Leip!

Kijk, kijk, kijk, kijk...

En...

Er gebeurt...

...helemaal...

...niets.
-Jawel, jawel, jawel...

Nee.
-Jawel, jawel, jawel, jawel...

En er gebeurt...

Ja.
-O.

Maar het positieve
hiervan is:

...dat jij een filmpje
kan insturen.

Want lukt het nou bij jou thuis wel?

Stitch hem dan even.

‘Welcome to our TikTok. Stitch your video...

...to our video and show us how to do this...

...experiment.

Jezus, wat is het koud.

Proefkonijnen ThuisProef #5 - Vliegend theezakje

Jurre en Sahil kunnen door vuur een theezakje laten vliegen! Weet jij waardoor dat kan? (geen zorgen, zij weten het!) 

Thuisproef: vliegend theezakje

Lucht.

Het lijkt zo licht en
luchtig, maar...

...het is eigenlijk zo
sterk en dat...

...gaan we bewijzen met
de volgende proef.

Namelijk: de papier-proef.
-Hoe werkt de papier-proef...

...Jurre Geluk?

Leuke vraag Sahil.

Wat we gaan doen is...

...een post-it,
een maatbeker...

Deze doen we erop...

...en ik draai hem om...

En wat gebeurt er nu?

Wauw!

Kijk hoe sterk!

Waardoor komt dit nu
ook alweer?

Hoe kan dit?
Hoe kan dit?

Dit kan, omdat de luchtdruk hoger is...

...dan de waterdruk.

Maar wacht, wat gebeurt
er dan als ik dit doe?

Er is gewoon heel veel...

Zo. Dat wist ik.

Er is gewoon heel veel lucht.

Ja.
-Dat drukt zo...

Sterker dan water, het is gewoon een klein beetje...

...water, hè?

Dat is die lucht. Al die
lucht hier.

En hier.
-Rustig Sahil.

En hier zit ook een beetje.
-Rustig, rustig.

Dat loopt gewoon te duwen tegen het water.

Het is maar wetenschap.
-Ja, het is echt...

En hypnose!

Zo terug.

Proefkonijnen ThuisProef #4- Water ondersteboven houden!

Kun je een glas water ondersteboven houden? Jurre wel! Maar Sahil vraagt zich af hoe dat kan... Lucht is sterker dan water! 

Thuisproef: water ondersteboven houden

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Proefkonijnen

Type videos