Groep 6/7/8

Waarom is er wintertijd? En hoe voorkom je gladheid? Bekijk deze educatieve video's over de winter!

Regenlaarzen

Elk seizoen is anders! Weet jij welke dingen er horen bij de herfst, winter, lente en zomer? Klik op de afbeelding om de quiz te starten.

Quiz over de vier jaargetijdes

Wat weet jij over de seizoenen?

Als je in dit klaslokaal zit en door de ramen naar buiten kijkt, zie je de vier seizoenen. Uit elk raam kijk je naar een ander seizoen. Klik op het raam van de lente, de zomer, de herfst of de winter en ontdek wat je in dit  jaargetijde allemaal kunt zien. Laat de kinderen scrollen door de plaat, inzoomen en ontdekken, zoals bijvoorbeeld kikkers, bloemen, egels en schaatsende kinderen. 

Interactieve schoolplaat over de seizoenen

De vier seizoenen

De zomer betekent voor veel kinderen vakantie, zwemmen en ijsjes eten. Maar hoeveel weet jij van de zomer? Test je kennis van de zomer en ontdek of jij er helemaal klaar voor bent!

Quiz over alles wat met zomer te maken heeft

Wat weet jij over de zomer?

Aftelkalender

In december tellen we af naar het nieuwe jaar! In deze aftelkalender kun je tot 31 december elke dag een vakje openmaken voor een winterse video. Klik op de afbeelding om de aftelkalender te openen. 

Winterse schoolplaat vol verrassingen 

Aftelkalender Nieuwjaar

Klas 1/2/3

In de zomer zijn we allemaal vrolijk en blij, maar zo gauw de eerste herfstregens vallen, wordt ook ons humeur neerslachtiger. Tijd voor een fikse winterdip. Somberheid, vermoeidheid, de hele dag in bed willen liggen, en meer trek in calorierijk eten hebben waardoor je gewicht weer toeneemt, je niet meer in je kleren past en NOG somberder wordt. Je raakt van de regen in de dip.
Artsen denken dat de winterdip ligt aan het licht. Het licht van de zon is in de winter minder sterk, en het is ook nog eens minder lang licht. Hierdoor raakt de biologische klok, die achter je ogen zit, flink van de leg. De winterdip wordt tegenwoordig dan ook vaak aangepakt met lichttherapie. Niet liggen onder de zonnebank, maar met licht uit een speciale lamp: een half uurtje lang maar liefst 10.000 lux op je doppen, en je winterdip verdwijnt als een sneeuwpop voor de verwarming.
Wat ook helpt: regelmaat, iedere dag voor 8 uur opstaan, een goed ontbijt nemen zodat ook je lichaam weet dat de dag weer is begonnen, zoveel mogelijk naar buiten gaan om wat extra licht mee te pikken, en lekker hard schaatsen zodat je lichaam het geluksstofje endorfine aanmaakt. Dag winterdip! Tot volgend jaar.

Clipphanger

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

In het najaar laat de zon zich minder zien. Dat kan je biologische klok flink ontregelen: als je alleen maar wilt slapen, eten en klagen heb je waarschijnlijk last van een winterdip. 

Wat is een winterdip?

In ons kleine landje zijn vogels van over de hele wereld te vinden. Zoals hier in Friesland. En wie goed op let en met een beetje hulp van een vogelkenner zoals Lysanne, kun je ze best makkelijk vinden. 
Gaan we rechtdoor? 
Ja, richting het water. 
Waar moet ik nou op letten? Vooral veel in de lucht kijken. En als je nou een grote wolk van vogels ziet, die heel veel kabaal maken. Dan heb je ganzen te pakken. 
Wat zien we daar nou? 
We hebben ze gevonden. Als je heel goed kijkt, zie je ze daar in de verte zitten. 
En wat voor ganzen zijn dat nou? 
Dit zijn kolganzen. Waar komen die vandaan? Ze komen uit Rusland. Dit is de kolgans. In een paar dagen tijd vliegen deze ganzen zonder pauze van het noorden van Rusland naar ons land. Ze weten de weg door hun goede geheugen. Maar ook door naar de stand van de zon en de sterren te kijken. Onderweg roepen ze naar elkaar. Om elkaar niet uit het oog te verliezen. Ganzen vliegen vaak in een vorm van een V, zoals de voorste alle wind opvangt. En de dieren erachter makkelijk kunnen vliegen. Dit soort vogels noemen we trekvogels. Dat zijn vogels die ieder jaar weer een lange weg naar het zuiden afleggen. Veel soorten trekken naar het zuiden toe, zodra de dagen korter worden en als de temperatuur daalt. In de winter dus. De trekvogels die bij ons willen overwinteren, noemen we wintergasten. Ze zijn er ongeveer vanaf oktober tot maart. Nou, dit is dus de reden waarom die ganzen helemaal van Rusland naar Nederland komen. Gras. 
Wat is er nou zo bijzonder aan dit gras? Waarom vliegen ze hier duizenden kilometers voor? 
Ja, het voordeel hier is dat het een stuk warmer is. Het gras heb je overal. Waar ze vandaan komen, in Rusland, is het nu bevroren. Daarom komen ze hier om het te eten. En als het straks ontdooid is, dan gaan ze weer terug. Want in de jaren heen is het gras veel beter geworden met de stoffen die ze in de landbouw gebruiken en dat vinden die ganzen heel lekker.

Trekvogels

Iedere winter komen duizenden vogels van verre landen naar Nederland toe, zoals de kolgans. Deze vogel vliegt duizenden kilometers van Noord-Rusland naar ons land toe. Maar waarom vliegen vogels eigenlijk hierheen?

Vogels overwinteren bij ons

Groep 3/4/5

In de zomer en het najaar kun je ze zien vliegen in de schemering en nacht: vleermuizen! Ze zijn dan aan volop het jagen. Vleermuizen eten vooral insecten. In het najaar eten ze hun buik helemaal rond. Ze hebben dan voldoende vetreserve voor de winter. In de winter eten ze dan eten helemaal niets. Ze houden een winterslaap. 
Vleermuizen zoeken een plek waar ze de ze de hele winter kunnen slapen. Bijvoorbeeld een spleet tussen muren. Het moet niet te koud zijn, en ook niet te warm, maar vooral vochtig, zodat de vleermuis niet uitdroogt. Grotten of kelders zijn goede overwinteringsplaatsen. 
Wanneer ze een plek hebben gevonden hangen ze aan het plafond onderste boven. Met hun kop omlaag. Aan hun pootjes. Met de klauwen aan hun achterpoten hechten ze zich aan de wand. Ze kunnen hun poten "op slot doen". Zo kost het geen kracht en energie. 
Vleermuizen blijven zo de hele winter hangen. Vleermuizen hebben nog meer aanpassingen energie te besparen. De temperatuur van het lichaam daalt van 39 graden naar nog maar ongeveer 6 graden Celsius. 
De hartslag wordt veel lager. Normaal slaat het hart 600 keer, maar tijdens de winterslaap nog maar paar keer per minuut .Ze halen nog maar weinig adem. Zo besparen veel energie. Je mag de vleermuis nooit wakker maken tijdens de winterslaap. Het wakker worden kost heel veel energie. Hij heeft dan niet voldoende vetreserves waardoor hij het niet zal redden tot het eind van de winter. Lekker laten slapen dus!
De vleermuis is het enige zoogdier dat kan vliegen! Vleermuizen hebben geen veren maar haren. Deze meneer heeft een opgezette vleermuis. Je kunt goed zien dat de achterpootjes kort zijn. De voorpoten hebben heel lang uitgegroeide vingers, met een vlies ertussen. Dat is de vlieghuid. Hier aan de bovenkant is de duim en hier zie je de lange vingers. Een vleermuis heeft kleine oogjes en grote oren. Hij gebruikt vooral de oren hij 's nachts op jacht gaat. Als het warmer wordt, in maart, worden de vleermuizen weer wakker. Dan vliegen er ook weer insecten. Op jacht dus maar weer!

Vleermuizen in winterslaap

Bekijk hier alle afleveringen en clips uit De Buitendienst. Meer video's over natuur en klimaat vind je op de programmapagina van Zapp Your Planet.

Programmalogo's

De Buitendienst

In het najaar eten vleermuizen hun buik rond. Zo hebben ze genoeg reserves voor de winter. In de winter eten ze namelijk helemaal niet: ze slapen!

De hele winter hangen ze op hun kop!

Ongeveer ieder jaar is het raak, dat valt er weer een flinke winterse bui. Gemiddeld ligt er tussen de 10 en 25 dagen per jaar sneeuw in ons land en die dagen gaan niet onopgemerkt voorbij.
Via de computer en camera's worden alle snelwegen in Nederland in de gaten gehouden. Een gladheidsdeskundige bepaalt wanneer er gestrooid mei worden op de wegen. 
Dus we willen eigenlijk een preventieve strooiactie opstarten 
De informatie komt onder andere van dit soort apparaten vandaan. Ze meten hoeveel zout er op de weg ligt. Wat de temperatuur is en hoe vochtig het is.
Als de weg nat is, en het gaat vriezen ontstaat er ijs op de weg. Dan wordt het glad. Dat willen ze voorkomen. Zodra de temperatuur van het wegdek te ver daalt en ze weten dat er een bui aankomt gaat er een alarm af en beginnen er rode lampjes te branden. Dan moeten de strooiers in actie komen.
Als er vorst aankomt, kunnen alleen al op de Nederlandse snelwegen bijna duizend strooi en schuifwagens in actie komen zodra het glad wordt. Daarnaast komen er honderden strooiwagens in actie voor de andere wegen en fietspaden. In alleen al de provincie Utrecht wordt er in een strooibeurt maar liefst 70 duizend kilo zout gestrooid! 
Door het zout wordt de sneeuw op de weg opgelost en het wegdek bevriest veel minder snel. En zo kan iedereen veilig naar school en naar het werk.


Gladheid bestrijden

Als het in Nederland kouder wordt, komen de strooiwagens in actie. Duizenden kilo’s zout zorgen ervoor dat de wegen begaanbaar blijven. 

Strooiwagens in actie

Als de weg meer op een schaatsbaan lijkt, kan strooizout je probleem als sneeuw voor de zon laten verdwijnen. Zout verlaagt het smeltpunt van water, zodat ijs niet alleen dooit maar ook minder snel weer terugkomt. In de jaren '30 werd strooizout voor het eerst gebruikt, maar pas sinds de jaren '60 wordt het grootschalig ingezet.
Onbehandeld steenzout ziet er gek genoeg net zo uit als het ijs waartegen het wordt ingezet. Het zout dat je hier ziet komt uit grote grotten, 300 meter onder het aardoppervlak langs de grens met Canada en Amerika. Deze grote zoutlagen werden honderden miljoenen jaren geleden gevormd, toen grote zoutwatermeren uitdroogden. Hoe helderder het zout, hoe puurder het is. 
Dit minerale gesteente bestaat voor 98 procent uit natriumchloride, oftewel zout. Ze delven het door met explosieven stukken van de wand op te blazen, of door te boren. Een heftruck schept de brokstukken op. Dit model is erg laag, om zonder problemen te kunnen opereren in de lage mijngangen. Het zout gaat naar de eerste vergruizer. De vergruizer is een grote cilinder met metalen punten. Daarop breken de zoutblokken in kleinere stukken, die per lopende band vervoerd kunnen worden. Het zout verlaat de mijn via een zogeheten trogband. 
De trogband komt uit op een lift waarvan de bodem open kan klappen. Mijnwerkers noemen zo'n lift een skip. Het ritje in de skip duurt anderhalve minuut, van ondergronds tot bovenaan een silo. Daar opent zich de bodem, om de zoutlading te lossen. Het zout valt in twee stortkokers en landt op trilschermen. De schermen trillen, zodat de brokken die klein genoeg zijn door de gaten vallen. Wat er op blijft liggen is te groot en wordt nog een keer vergruisd. De volgende stap is weer een trilplaat. Alles wat daar op blijft liggen is precies grof genoeg om als strooizout te dienen. Deze kamer heeft meerdere trilplaten. In het zout zitten brokken van ongeveer een centimeter, die geschikt zijn als onthardingszout voor vaatwassers. De donkere brokjes horen daar niet bij, en die worden er uit gehaald met een optische sorteermachine. Die schijnt licht op de zoutbrokken en zo kan een camera aan de reflectie zien of het een donker stukje is. Met een straal perslucht spuit de computer precies die brokken uit hun koers. Ze vallen naar beneden, terwijl het witte zout in een andere bak terecht komt. Het is duidelijk dat de optische sorteermachine niet te foppen is. Het onthardingszout is spierwit, maar strooizout mag ook wat donkere spikkels bevatten. In de opslag ontstaan inmiddels enorme witte bergen. Het lijken wel skipistes. Maar tijdens een koude winter maken strooiploegen het bijna net zo snel op als de mijn het aanlevert. In deze wereld schrikken ze niet van grote hoeveelheden. Wegbeheerders kopen het zout per vrachtwagenlading tegelijk en leggen daarmee hun eigen voorraad aan. Maar als je een zakje zout wilt voor je eigen tuinpad, dan kan dat ook. In de verpakkingsafdeling vallen plastic zakken op panelen, die ze gereed houden voor grijparmen. De armen hebben zuignappen, om de zak te openen. Met een pufje perslucht gaat de zak open, waarna een vulmachine er een nauwkeurig afgemeten hoeveelheid strooizout in doet. Ze kunnen de zak vullen zonder ook maar een korrel te morsen. Want dat brengt ongeluk. Door middel van warmte wordt de zak dichtgesmolten. Een uur geleden zat dit zout nog onder de grond, maar nu is het gedolven, vergruisd, gezeefd EN verpakt! Laat die winter maar komen!

Hoe wordt strooizout gemaakt?

Als de wegen in de winter glad zijn door sneeuw of ijzel, komen er vaak strooiwagens langs die met strooizout de wegen weer begaanbaar maken. Maar hoe wordt strooizout eigenlijk gemaakt? Daarvoor beginnen we bij een grote zoutmijn.

Van mijn tot strooiwagen

Hé Ruben, er groeit hier echt van alles in jullie tuin hè?
Ja, dat klopt.
Want als je dat vergelijkt met Nederland: in de winter kun je daar heel weinig oogsten en het
zeker niet eten, want het is nog niet rijp, maar hier wel, in de winter?
Hier kan dat, ja. Ja.
Venkel?
Ja. Lekker fris, heerlijk om te eten. Broccoli.
Broccoli. En dit is bloemkool.
Ah, heerlijk! Dat vind ik heel lekker! En bij ons zijn ze wit?
Ja, inderdaad, deze zijn paars. Typisch Siciliaans.

Ja, en dit lijken wel cactussen?
Ja, cactussen.
En wat is dit?
Cactusvijgen. Die kan je net als normale vijgen gewoon eten.
Ja?
Ja. Kijk.
Ja, zeker weten?
Zeker weten.
Niet giftig?
Nee.
Ja, een beetje meloenachtig.
Ja, het lijkt erop.

En pitjes ook.

Pitjes, heel veel pitjes.
Mm-mm. Nou, lekker, ja. Cactusvijgen uit eigen tuin.
Uit eigen tuin. Dit zijn olijvenbomen, hier groeien olijven aan. Maar helaas zijn jullie te laat,
want we hebben ze al geplukt. Maar hier staat er nog wat.
Kijk: dit zijn olijven, en dit zijn olijven.
En dit is aloëvera.
Aloëvera?
Aloëvera.
Je snijdt een blad af?
Ja. Het is eigenlijk een soort gel. Het is echt een wondermiddel. Je kan het eten, je kan het
drinken, je kan het gebruiken als je verbrand door de zon bent, het is echt super.
En dan kan het op je huid als je verbrand bent?
Het kan op je huid ja.
Het is een beetje gelachtig hè?
Ja.

Ja, en ik ken de naam aloëvera wel, want je ziet het in Nederland wel eens op douchecrème
staan bijvoorbeeld.
Inderdaad ja.
Maar ik heb de plant nog nooit gezien.
Kijk: dit is de echte plant. En dit kan je gewoon eten, proef maar.
Even proeven. En het is nog gezond ook?
Het is heel gezond.

En het groeit hier dus middenin de winter?
Het groeit middenin de winter. En dit zijn bananen, die groeien hier ook. Helaas zijn de nog niet rijp, maar die kan je gewoon eten.
Heerlijk. Dus die moeten nog geel worden?
Die moeten nog geel worden ja.

Ja. En wat hebben we dan?
Hier hebben we avocado. Hier hebben we mandarijnen en citroenen.


Italiaanse wintergroenten

Noord, Oost, Zuid, West, ieder stuk Europa heeft zijn eigen karakteristieken. Hoe leven en werken Europeanen in die verscheidenheid aan landschappen?

Europa in delen

Europa in Delen

In de winter valt er in onze moestuin weinig te oogsten. Het is er te koud. Op het Italiaanse eiland Sicilië heerst een ander klimaat dan in Nederland. De winters zijn er zachter. Daarom kom je daar in de winter heel wat rijpe groenten en fruit tegen. 

Ook in de winter kun je hier oogsten

Een Britse man genaamd William Willett, die kwam al in 1907 met het idee voor de zomertijd. In zijn plan zou op 4 zondagen in april de klok steeds 20 minuten vooruit gezet worden. Dit zou per jaar voor iedereen 210 uur extra zonlicht opleveren, een enorme besparing aan energiekosten én eeuwige roem voor William Willet. Hij wou het.
Maar de zomertijd werd pas jaren later een feit, toen de Duitsers zuinig aan moesten doen vanwege de Eerste Wereldoorlog. Dat ging toen wel op z’n Duits, hup in 1 keer de klok een uur vooruit op 30 april 1916. Nederland deed ook mee, en een paar weken later was ook Groot-Brittannië aan de beurt. Applaus voor William Willet! Die helaas net een jaar eerder zelf het tijdige met het eeuwige had verwisseld.
In Nederland werd de zomertijd na de Tweede Wereldoorlog weer afgeschaft, maar sinds de oliecrisis van de jaren ‘70 zetten we elk VOORjaar de klok weer een uur VOORuit. En hij gaat ook weer een uur achteruit, in het achterjaar. En om deze tijdloze kwestie ook op te lossen: de ‘echte’ tijd, dat is dus de wintertijd. Behalve in de zomer, dan hebben we de zomertijd.

Als de herfst invalt, raakt Nederland massaal in de war: moest de klok nu een uur vooruit of een uur achteruit? Als zomertijd en wintertijd zo lastig is, waarom bestaat het dan?

Waarom is er zomertijd en wintertijd?

De aarde draait om de zon, net als de 8 andere planeten van ons zonnestelsel. De zon verwarmt en verlicht de aarde, en is onmisbaar voor het leven hier. De zonnestralen kunnen nooit de hele aarde tegelijk verlichten. Als de ene helft verlicht wordt, ligt de andere helft in de schaduw. Maar de grens tussen waar het dag is en waar nacht verschuift de hele tijd. En dat komt omdat de aarde draait. 
Op iedere plek is het daardoor een periode dag - en een periode nacht. Nou is het zo dat de aarde een beetje scheef staat ten opzichte van de zon. Daardoor ligt in december het noordelijk halfrond van de zon afgekeerd. In het meest noordelijke gebied is de zon dan helemaal niet te zien. Zelfs midden op de dag is het hier zo goed als donker. We noemen dat de 'poolnacht'. 
Terwijl het op de noordpool donker is in december, krijgt Antarctica - de Zuidpool - juist wel volop licht. De zon is hier in december altijd te zien, dag én nacht. Dít is wat ze zien op de Zuidpool, midden in de nacht. De zon staat nét boven de horizon, maar gaat niet onder. We noemen dat de 'middernachtzon' of 'pooldag'.
Europa krijgt de meeste zon in juni. Dan schijnt de zon op het noordelijk halfrond en hebben we lange dagen en korte nachten. In december zien we de zon veel minder in Europa. We hebben dan korte dagen en lange nachten. De zon staat dán namelijk op het zuidelijk halfrond gericht.

Dag en nacht

In de winter rij je in het donker naar school, en 's zomers in het licht. Hoe komt dat? Kijk naar deze clip en je begrijpt het

Waarom is het 's winters langer donker?

Het is ook altijd wat. 's Zomers is het te warm en proberen we ons af te koelen met frisse drankjes en duiken in het zwembad. En 's winters is het koud en proberen we ons te verwarmen met bijvoorbeeld open haard vuurtjes, warme chocolademelk en de verwarming nog een klein tikje hoger.
Wat nou als we wat kou van de winter konden bewaren en warmte van de zomer. Wat zou dat fijn zijn. Zo'n gekke gedachte is dat niet. Warmte en koude kan je opslaan in de grond bijvoorbeeld. Nu moet je de alleen nog een half jaartje zien te bewaren. Dat kan...in de grond. Water warm geworden in de zomer wordt in buizen diep naar beneden gepompt en daar bewaard tot de winter. 
In de winter pomp je dit warme water omhoog en kan je er gebouwen mee verwarmen. Ook bestaan er systemen met twee verschillende putten. Één voor koud en één voor warm water. Als je water maar diep genoeg naar beneden pompt dan.
Je kan niet overal zomaar warm of koud water opslaan in de grond. De ene bodemsoort slaat warmte beter op dan andere. Klei isoleert het best. Klei houdt beter warmte vast dan zand bijvoorbeeld. Dat komt omdat de dichtheid van klei hoger is en er geen warmte kan wegsijpelen.

Warmte en kou

Achter elk product dat wij maken, zit een technisch verhaal. Deze verhalen staan centraal in Technobits en verhelderen belangrijke basisbegrippen in de techniek.

Header technobits

Technobits

In de zomer is het warm. Dan proberen we onszelf af te koelen. Maar in de winter is het juist weer te koud! Dan houden we onszelf warm bij de verwarming. Gelukkig kunnen we de warmte van de zomer en de kou van de winter een beetje vasthouden. Hoe dat gaat, zie je in deze clip.

Kun je dat opslaan?

Winter in de bergen. Het landschap ligt onder een dik pak sneeuw. Een mooi een vredig plaatje. Maar dan uit het niets...een lawine. Sneeuw raast met grote vaart en veel geweld de berghelling af. Erg gevaarlijk voor mens en dier.
In de bergen weten de mensen hoe gevaarlijk en verwoestend lawines zijn. Daarom beschermen de mensen zich tegen het gevaar. Ze bouwen de huizen en hutten op plekken waar weinig lawines voorkomen. Of achter een rij bomen.
En ze bouwen de hut zo dat de lawine over de hut heen valt.
Toch is er altijd gevaar. En dat gevaar neemt alleen maar toe. Door de klimaatverandering wordt de sneeuw natter en zwaarder. Hierdoor neem het lawinegevaar toe.

Lawines

De helft van de Nederlanders woont in de gevarenzone, onder de zeespiegel. Om ons te beschermen hebben we dijken aangelegd. In de landen om ons heen leven mensen met andere risico's, zoals, aardbevingen, lawines en verzakkingen. In 'Riskante Regio's' vertellen kinderen hoe zij met die gevaren omgaan.

Riskante regio's

Riskante Regio's

In de Duitse bergen kan een mooi sneeuwlandschap ineens veranderen in een levensgevaarlijk gebied. Lawines bedreigen het leven van de bewoners van het gebied.

Sneeuw raast naar beneden

Het is winter. Het is koud, het vriest. Er ligt ijs dus iedereen wil nu schaatsen hebben. Om te zorgen dat er op dat moment genoeg schaatsen zijn voor iedereen, moeten ze in de zomer al gemaakt worden. In deze fabriek worden verschillende soorten schaatsen gemaakt. Maar ze hebben allemaal 2 dingen gemeen: de schoen en de schaatsbuis met schaatsijzer. Het is ontzettend belangrijk dat je schaatsen lekker zitten. Daarom worden de schaatsen voor profschaatsers op maat gemaakt. Als eerst wordt er een gipsafdruk van de voet gemaakt. Dit is die van Ireen Wüst en deze is van Sven Kramer. Dus zo zien de voeten van winnaars eruit. Aan de hand van zo'n gipsafdruk wordt een kuipje gemaakt, zeg maar de bodem van de schoen. Hier maken ze dat kuipje. Het kuipje is heel belangrijk, want die bepaalt de pasvorm. Gaat naar de schoenfabriek en daar wordt de leren schoen er omheen gemaakt dus het kuipje zit er nog in zodat de schoen perfect om de voet van de schaatser past. De schoen is klaar, maar er moet nog wel een schaats onder. Het begint allemaal met een plat stuk staal. Van deze enorme rol worden de platte stukke staal hier precies op maat afgesneden. Dat is dan de basis van de schaatsbuis. Dit platte stuk metaal gaat vervolgens in de pers en die duwt hem in die ronde buisvorm. Onder in die buis zit een gleuf en in die gleuf komt het ijzer waarmee je over het ijs glijdt. De schaatsijzers gaan met 220 stuks tegelijk in een grote slijpmachine. Je ziet het niet zo heel goed, maar die machine schommelt een beetje. En daardoor maak je die schaatsijzers aan de onderkant een heel klein beetje bol. Het is belangrijk dat die stalen niet helemaal plat zijn aan de onderkant, anders schuur je over het ijs en dan kun je heel moeilijk sturen. Bij het afgerond ijzer kun je wel goed draaien. Dat geslepen staal wordt in de gleuf van de buis geplaatst en dan worden ze aan elkaar gelast door deze machine. Het is heel lastig om te zien, maar het schaatsijzer is dus niet helemaal recht. Hoe rechter de schaats, hoe sneller en makkelijker je schaatst. Daarom hebben ze een machine die het schaatsijzer kaarsrecht maakt. Op de duizendste mm. De machine kijkt me de laser hoe recht de schaats is en buigt hem daarop bij. De robot slijpt de zijkanten van de schaats op mooie rondingen. En dan worden de nopjes erop geplaatst. En hier wordt uiteindelijk de schoen aan vast gemaakt. De op maat gemaakte schaatsen van Sven en Ireen worden straks opgehaald, maar het grootste gedeelte van de schaatsen gaan het enorme magazijn in, klaar voor de winter. Dus tot die tijd...

Hoe worden schaatsen gemaakt?

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Het Klokhuis

De schaatsen van professionele schaatsers worden op maat gemaakt, zodat de schoen perfect om de voet van de schaatser past. Ook heeft elke schaats een scherp, kaarsrecht ijzer nodig, zodat je goed over het ijs kunt glijden. 

Een schoen, een stuk staal en een scherp ijzer

Prachtig he, die sneeuw. En wist je dat je nu ook sporen kan ontdekken die je anders veel moeilijker kan zien? Hier zie je de sporen. Ja, hoe kom ik er nou achter welk spoor van welk dier is en wat er hier is gebeurd? Het is tijd voor professioneel spoorzoeken. Huh? Sorry. Ik moet natuurlijk stil zijn. Wat misschien is het een wild zwijn? Hee, hallo! Dit is Rene, hij is dierenspoordeskundige. En vandaag neemt hij ons mee op een spoedcursus dierenspoorzoeken in de sneeuw. Wat een te gekke werkplek heb jij. Dat kun je wel zeggen, ja. Maar wat is dat nou eigenlijk, een dierenspoordeskundige? Beesten zie je heel vaak niet, kijk maar om je heen, je ziet niks, maar ze zijn er wel. En ze laten sporen achter en daar kijk ik naar. Wat kun je dan zien aan zo'n spoor? Nou, je kunt hele verhalen eruit halen. Welke beest, hoe-ie gelopen heeft, wat-ie onderweg deed. Nu helemaal in de sneeuw, dat is echt een spannend boek. Nou, fantastisch, ik wil het wel zien! Nou, kom op, daar gaan we. Oke. Is dit iets? Ja, kijk, hier heb je al iets. Op dit pad zie je dat er auto's hebben gereden. Wij lopen hier. Maar hier zie je in een keer een spoor uit het bos oversteken. Die gaat helemaal die kant op. Ja. Wat voor dier was dit, denk je? Ik weet zeker dat het een hoefdier was, dat kun je hier mooi zien. Hier zie je twee tenen, die zitten daar beneden. Ja. Aan de achterkant zie je nog twee... O ja! Aan de voorkant.  Wat zou het dan kunnen zijn, een hert? Ik denk dat dit een ree is. Rene, ik heb hier een spoorzoekkaart bij me. Nu kan ik dus de ree al afvinken. Hatsjikidee. Dit gaat goed. En we zijn net begonnen, dus kun je nagaan. Oke. Tik. Ja. Dit is een vos hier. Hier kun je nog een beetje iets van tenen zie. O ja. Hij gaat hier met de voet erin en sleept hem er zo uit. En hier gaat-ie harder lopen. Kijk. O ja. Dit is echt superleuk. De vos hebben we ook. O, kijk eens. O. Dat is een grote, he. Zou dat van een wolf kunnen zijn? Dat zou wel wat zijn natuurlijk. Qua formaat zou kunnen, maar... Ga je nou ruiken aan de drol? Ja. Ja, dit is goed. Ja. Sorry. En hoe ruik je dat dan? Je hebt vast wel eens hondenpoep aan je schoen gehad. Ja. En een wolf ruikt heel sterk, een beetje als verbrand haard. O ja, dit is gewoon hondenpoep. Nou, jammer. Was leuk geweest. Gaan we nog een wolf zien? Nou ja, ik kan niks beloven, maar we doen ons best. Kijk. Weer eentje voor je lijst, Toon. O ja, wat is dit dan? Hier zie je helemaal niks. Dit beest wat zeker kan springen, vanaf hier, pats...Dus...Een enorme sprong. Ja. Wie denk je dat het is? Eh...Haas? Ja. Die is weer teruggegaan. Wat heeft-ie gegeten daar dan? Daar staan bosbessen net boven de sneeuw. Dus ik denk dat-ie er knopjes af eet. Haas. Hoppa. En hoe gaat het nu met de dieren in de sneeuw? Ja, nou, ze hebben het zeker niet makkelijk. Want al het eten is afgedekt, he. Ze moeten eerst de sneeuw aan de kant ploegen om iets te kunnen eten, dat is pittig. Hee, dit is weer een spoor, of niet? Ja, zeker. Dat kun je zo goed zien in de sneeuw. Ja, fantastisch, he. Hee, pak je lijst er maar bij, dit is weer een nieuwe. Lijkt een beetje op deze. Is het een wild zwijn? Ja. Sterker nog, het zijn er twee. Twee? Hier staat er nog EEN. Brede poten, korte pasjes. Ja, ze lopen eigenlijk naast elkaar, steken ze deze weg over. En dan gaan ze samen het bos in. Hoe gaat het met deze zwijnen nu? Die hebben nu al biggen. Die kunnen al jongen hebben. Nee?! Nu in de sneeuw? Stel je voor, er ligt een nest met biggetjes. Het is superbelangrijk dat die moeder erbij is. Dus we moeten die zwijnen nu niet laten schrikken. Nee, als je hier nu in zou gaan dan jaag je zo'n moeder misschien het nest uit en blijven die biggen achter en gaan ze dood van de kou. 
Wat heb je nou weer gevonden? Van alles tegelijk. Kom maar kijken. Oke. Dit zou een wolf kunnen zijn. Echt waar? Ja. We hebben misschien een wolf gespot. Ik hoop dat we een mooie tegenkomen. Pak je kaart er maar bij. Je meent het niet. Als je naar het formaat kijkt, dit is een grote prent. Zeker 10 cm lang. Hij gaat even het pad af en gaat dan weer in het spoor lopen. Het kan goed dat hij dat doet, om even tegen die struikjes te piesen. Hoe hoger je piest, zeker op zo'n bult, hoe verder je geur gaat. Hij is de baas van het bos. Hij laat weten: ik was hier. Tjak. Tjakka. Rene! Hier ben ik. O, daar. Wat heb je nou weer voor spoor gevonden? Deze gaat naar jou toe. Dit is zijn linkervoet. Hier staat pas de andere linkervoet. Wow. Ja. Dit is een gigantisch beest. Met grote poten. Je moet denken aan zoiets. Dit is een edelhert. Nee. Dus pak je lijst. Mooi. Oke. Toon, kom eens kijken. Dit heb je nog niet gezien. Wat denk je? Heb je met je handschoenen zitten wroeten? Dit hoort er allemaal bij. Zie je die lijntjes? Zijn dat vleugels? Ja. Dit is een vleugel van een vogel. Wow. Het ziet er wel mooi uit zo. Moet je eens kijken daar, bij die boom. Ik zal even kijken. Rene! Hee. Sporen van een lepelaar. Maar wel een hele bijzondere lepelaar. O ja? Dat is de presentator van Zapp Your Planet. O, oke. Ja. Jij bent echt een hele goeie spoorzoeker. Ja. Leuk geprobeerd. Nou Rene, volgens mij hebben we ze allemaal gehad. Ik denk het niet, Toon. Ik mis nog een damhert. Dus hobbelen maar. Oke. Kom, kom, beetje tempo.

Sporen in de sneeuw

Manon Hoijtink, Remy Hogenboom en Toon weten een hoop over het klimaat, maar nog lang niet alles! Samen met de kijker gaan ze op ontdekkingstocht.

Zapp Your Planet

Zapp your planet logo

Als het gesneeuwd heeft, zijn de sporen van dieren extra goed zichtbaar. Toon gaat samen met spoorzoeker Rene op zoek naar sporen van wilde dieren in het bos.

Op zoek naar sporen van reeën, hazen en vossen

Als het begint te sneeuwen, dan spring jij uit je stoel: sneeuwballengevecht! Maar iemand anders moet dan serieus aan de slag: in het jaarlijkse wintergevecht tegen gevaarlijke gladheid op de weg. Dat is: De Strooizoutstrooier.

Bij nacht en ontij gaat de Strooizoutstrooier in zijn Strooimobile de baan op om zijn strooizout te strooien. In een gestaag tempo van 40 kilometer per uur strooit hij een microdosis van 20 gram per vierkante meter wegdek. Het strooizout verlaagt het vriespunt van water met zo’n 10 graden. Sneeuw en ijzel smelten, en het smeltwater vormt een pekellaag op het wegdek. Gladheid: bestreden. Strooizoutstrooier, bedankt.

Nog liever komt de strooiheld preventief in actie. Daarvoor rekent hij op het landelijk commandocentrum Gladheidsbestrijding waar 24 uur per dag zo’n 3 duizend kilometer wegdek in de gaten gehouden wordt. En de lucht. Bij preventief strooien is er minder zout nodig. Zo houdt-de Strooizoutstrooier nog wat over, voor op zijn eitje. Nee hoor, want opgelet: strooizout is niet zo geschikt om te eten. En dat komt goed uit, want onze held eet zijn eieren zonder zout. En rauw! Wat een topper.

Als er sneeuw is voorspeld, moet de strooizoutstrooier aan de bak. Strooizout verlaagt namelijk het vriespunt van water, waardoor gladheid wordt bestreden. Kun jij weer veilig de weg op!

Waarom strooien we zout als het glad is?

En uw gastheer van vandaag is: Habtamu de Hoop! Ja hallo wat goed dat jullie er weer zijn voor een nieuwe Waarom? Daarom! Vragen die in een minuutje zijn uit te leggen, te beantwoorden of op te lossen. En de vraag van vandaag is…ja, dat is een goeie vraag. Waarom houden mensen geen winterslaap? Winterslaap is een soort spaarstand van het lichaam. Sommige dieren kunnen die spaarstand in de winter inschakelen. Het bloed gaat dan heel langzaam stromen want het hart klopt in slow-motion. De lever en darmen stoppen er bijna helemaal mee. Het dier verbruikt nauwelijks energie en hij hoeft dus ook niets te eten. Niet alle dieren houden een winterslaap. Die overleven de winter op een andere manier. Eekhoorntjes leggen een grote voorraad voedsel aan. En ganzen trekken weg naar warmere gebieden waar meer eten te vinden is. Ook mensen doen het zonder winterslaap. Waarom? Wij hebben verwarmde huizen, kleren en ons eten, daarvoor gaan we gewoon naar de supermarkt. Mensen kunnen niet tegen een lage lichaamstemperatuur. En als we onze spieren een tijdje niet gebruiken moeten we dat opnieuw leren. Iedereen die zijn been in het gips heeft gehad, die weet dat. Dieren in winterslaap hebben daar geen last van. Moet je je voorstellen, dat wij in winterslaap zouden kunnen gaan. Dat zou toch handig zijn? Winterslaap zou levens kunnen redden tijdens bijvoorbeeld ene hongersnood. Een reis naar Mars zou bijna niet lukken zonder winterslaap. Winterslapende astronauten hoeven niets te eten of naar de wc. Dat scheelt ruimte aan boord en een reis die bijna een jaar duurt is een stuk sneller voorbij. Mij lijkt het wel wat: slapen in de kou en wakker worden als het zonnetje weer schijnt. Zo, dat was hem weer. Tot de volgende Waarom? Daarom!

Waarom houden mensen geen winterslaap?

Lijkt het jou wel wat om de koude winter over te slaan en weer wakker te worden in de lente? Jammer genoeg houden mensen geen winterslaap. Ons lichaam kan dat namelijk helemaal niet aan. Maar het zou soms best handig zijn!

Slapend de winter door

Schaatsen hoort bij Nederland. Schaatsen is gewoon heel goed voor je lichaam en goed voor je geest. Jaap Wansinck is een ijsmeester. Ik werk alleen als het vriest. Een kunstijsmeester die maakt ijs. Wij kunnen het helaas niet maken, anders zouden we het wel doen. Jaap moet dus geduld hebben, maar in sommige plaatsen...laten ze het niet afhangen van het weer. Zoals in Gouda, hier kan altijd geschaatst worden. Deze tijdelijke kunstijsbaan staat iedere dag bommetje vol met kinderen. Het past mooi bij de markt van Gouda. Het is lekker koud, ik hou van de kou. Je kan rondjes maken en allerlei trucs doen. Het is ook grappig om anderen te zien vallen. Je kan met iedereen schaatsen, het is heel gezellig. Hier is het dus gezellig druk, maar bij veel grote kunstijsbanen is dat anders. Schaatsverenigingen daar zien dat steeds minder kinderen lid worden. En dat heeft, denken ze, ook veel met de klimaatsverandering te maken. De winters van nu zijn lang niet zo streng als eerst. Vroeger kon je soms als kind wel dagenlang buiten schaatsen op het natuurijs. En zo raakte je besmet met het schaatsvirus. Maar ja, met die winters van de afgelopen jaren... kun je je schaatsen beter thuis laten. Dat het vroeger echt wel kouder was, zie je als we terugkijken in de tijd. Zoals in de jaren 60 van de vorige eeuw. Dan vriest het vaak en wordt er volop geschaatst. In 1963 is het zelfs extreem koud. Drie maanden achter elkaar vriest het elke dag... en daalt de temperatuur soms tot min 20. EEN van de koudste winters ooit gemeten. Jaap zal die winter nooit vergeten. De ijsclub van Noorden heeft een tourtocht georganiseerd voor auto's. Dat was toen al een uniek iets. Op het ijs! In de jaren daarna wordt het minder, al kan Nederland er in de jaren 80 nog vrolijk op los schaatsen. Maar langzaamaan hebben we steeds minder natuurijs. De afgelopen 25 jaar zijn de meeste winters zacht. En als er eens een koude winter tussen zit...is het niet meer zo lang en zo extreem als vroeger. De laatste echt strenge winter was in 1997.	20 jaar geleden, toen de laatste Elfstedentocht werd gereden. Ruim 16.000 toerrijders zijn op het ijs. Schaatsen is natuurlijk een oer- en oer-Hollandse sport. Als er ijs komt, begint dat toch bij iedereen te kriebelen. Het mooie in de natuur zijn, het buiten zijn. Dan waan je je in een paradijs op aarde. Nu is er geen ijs te vinden, maar als het zover is, komt Jaap in actie. Als ijsmeester bepaalt hij wanneer het dik genoeg is om te schaatsen. Nou, wat heb je nodig. Je begint met een boor met een langere steel eraan. Want het ijs kan soms heel dik zijn. Je boort een gaatje en als je er doorheen bent...dan heb ik ander attribuut dat ik zelf aan het ontwikkelen ben geweest. Dat laat ik door dat gat heen zakken. Dan moet ik kijken: Wat is de onderkant van het ijs? Dan doe ik dat... Ah, er ligt ijs hierboven! Dan komt er wat uit en trek ik hem omhoog. Blijft het rood, dan is het nog niet goed. Wordt het groen, dan is het goed. Dan kan je zeggen: Dat stuk ijs is goed om te schaatsen. Maar al zeven jaar heeft-ie z'n spullen niet hoeven te gebruiken.
Daar baalt hij van, want hij weet hoe mooi het kan zijn. Dan had je daar de koek-en-zopie-tent. De tocht reed hier langs en dan had je een groot lint van mensen... die die kant op schaatsten, want daar was de stempelpost... waar zij het stempeltje konden halen. Vervolgens gingen zijn verder naar de andere stemposten. Jaap kan niet wachten, net als veel kinderen waarschijnlijk. Al staat niet iedereen te trappelen van ongeduld.	Neem nou Mitica en Kadir bijvoorbeeld. Waarom doen mensen dit überhaupt? Ik kan voor geen meter schaatsen. Mensen om je heen kunnen hartstikke goed schaatsen. Ze beuken je allemaal omver. Ik wil het niet leren en niet doen, want ik vind het niet leuk. Maar ja, zo'n kunstijsbaan is ook niet te vergelijken... met het echte ijs in de vrije natuur. Ik heb goede hoop dat wij toch een stukje winter gaan krijgen. Echt waar? Ja. Waarom? Dat voel je! Hoezo? Waaraan? Leg eens uit. Zeg maar vingergevoel, ik weet het niet. Zit er iets in de lucht of zo? Ja, misschien wel. 't Wordt hoog tijd.

Schaatsen in Nederland

Nederland is een schaatsland. Het hoort bij onze cultuur. Maar de laatste jaren vriest het in de winter niet hard genoeg om op natuurijs te kunnen schaatsen. Het is dus al heel lang geleden dat er voor het laatst een Elfstedentocht is geweest. Maar gelukkig zijn er ook kunstijsbanen.

Op natuurijs en kunstijs

Milieu en klimaat

Koud en gezellig

Seizoenen - Winter

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.