Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Waarom steken we vuurwerk af met Oud en Nieuw? Bekijk deze themacollectie!

Groep 3/4/5

Schoolplaat aftelkalender

In december tellen we af naar het nieuwe jaar! In deze aftelkalender kun je tot 31 december elke dag een vakje openmaken. Is het een winterse video, een kleurplaat of een liedje? Klik op de afbeelding om de aftelkalender te openen. 

Winterse schoolplaat vol verrassingen 

Aftelkalender Nieuwjaar

Elke aflevering bestaat uit vier clips over ons dagelijks leven met bijbehorende woorden en uitdrukkingen.

Programmaheaders

Taal met Timo en Finne

Timo is jarig! Wat hoort er bij een verjaardag? Start de quiz, bekijk de fragmenten en kies bij elke vraag het juiste antwoord.

Quiz over jarig zijn

Timo en Finne: jarig zijn

Voor veel mensen is kerst hun favoriete tijd van het jaar: overal lichtjes, samen zijn met familie en natuurlijk lekker eten. Maar kerstmis is niet alleen een feest van gezelligheid, maar ook de dag dat de geboorte van Jezus wordt gevierd. Wat weet jij van het kerstverhaal en onze kersttradities? Start de quiz en test je kennis!

Quiz over het kerstfeest

Wat weet jij over Kerst?

Klas 4/5/6

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Pasen is een feest vol tradities, zoals paaseieren zoeken en paasvuren. Maar wist je dat christenen met Pasen vieren dat Jezus opstond uit de dood? Lees meer over het christelijke paasverhaal in de story op NPO Kennis.

Story over de wederopstanding van Jezus

Wat vieren we met Pasen?

De Rekenkamer in de klas

Vak: economie. Bij oud en nieuw horen champagne, vuurwerk en natuurlijk oliebollen. Je kunt ze natuurlijk op 31 december zelf bakken, maar ook bij de oliebollenkraam kopen. Daar kosten ze ongeveer een euro per stuk. Maar wat kost het om een oliebol te maken?

Wat kost een oliebol?

Lawaai maken is een oer-behoefte van de mens, die vooral opspeelt rond de jaarwisseling. Luister maar naar de oude Germanen, die al flink wat herrie maken tijdens het joelfeest in de donkerste dagen van het jaar: met lawaai worden de boze geesten weggejaagd, en met veel licht word het zonnetje aangespoord om weer wat meer te gaan schijnen. En dat werkt, elk jaar weer.
Slimme jongens die Germanen en toch hebben ze ‘het buskruit niet uitgevonden’. Dat gebeurt eeuwen later in China. Daar proberen alchemisten een goedje te brouwen dat voor het eeuwige leven moet zorgen. Maar met een mengsel van salpeter, zwavel en koolstof brouwen ze niet het eeuwig leven, maar juist de onmiddellijke dood (KLABAM!). (don’t try this at home) 
Het buskruit waaide over naar Europa vanwege de verschillende contacten tussen de volkeren. Na de knallers kwam er ook siervuurwerk om feestjes van de elite op te luisteren. Vanaf de jaren ’60 doet ook het gewone volk rond oud en nieuw volop mee met de vuurwerkrage. Just for fun, want de boze geesten zijn gelukkig allang verdreven.

Clipphanger

Vuurwerk hoort bij oud en nieuw. Lekker knallen met z'n allen. Dat heeft te maken met de Germanen en de Chinezen.

Waarom steken we vuurwerk af?

Met oud en nieuw zie je het altijd: vuurwerk. Hartstikke mooi en spectaculair. Maar wat is vuurwerk nou precies?  Wat zit er nou precies in vuurwerk?  In vuurwerk zit voor een heel groot deel zwart buskruit en voor speciale effecten, voor vlammetjes en kleurtjes, zitten er andere spullen in.  En wie heeft vuurwerk uitgevonden?  Ik denk, dat dat een onbekende Chinees zal moeten blijven, want we weten niet wie het precies was.  Hoe steek je vuurwerk het veiligst aan?  Je zet een veiligheidsbril op, je leest de gebruiksaanwijzing op het product en je gebruikt een aansteeklont. Een aansteeklont is veel veiliger dan een aansteker of lucifers.  En hoe steek je een vuurpijl het veiligst af?  Een vuurpijl, daar zit vaak een beschermkapje op, die haal je er af, en dan plaats je ‘m in een fles. En de fles, die moet wel heel stevig staan. Dus die fles, die kan een beetje verzwaard zijn, maar d’r zijn ook producten op de markt waarmee je het wat steviger kan plaatsen, als je geen fles hebt.  Bestaat er ook koud vuur, dat hoor ik mensen heel vaak zeggen?  Nee, koud vuur bestaat niet. Wat je wel soms hebt is een sterretje, daar komen zulke kleine vonkjes vanaf, dat je het bijna niet voelt, maar het is wel degelijk heel heet en je kan daar dingen mee aansteken, dus heel erg uitkijken!  Vuurwerk moet goed opgeslagen worden, want als er wat misgaat, ontploft de hele boel.  Kijk: hier ligt nou al het vuurwerk opgeslagen.  Waarom hier?  Nou, hier is het veilig. Er zit een blusinstallatie in, een zogenaamde sprinklerinstallatie, daar komt 90.000 liter water uit, d’r zit een rookmelder, die staat rechtstreeks weer in verbinding met de brandweerkazerne. De deuren, die zijn een uur brandvertragend en de muren tussen de 2 bewaarplaatsen zijn 2 uur brandvertragend. Dus het is hartstikke veilig!   Veiliger kan niet?  Veiliger kan niet!

Vuurwerk

Met oud en nieuw gebeurt het heel veel: vuurwerk afsteken. Maar wat is vuurwerk? Hoe steek je het aan? En bestaat er zoiets als koud vuur?!

Rotjes, duizendklappers, vuurpijlen

Sterretjes bestaan al jaren. Voor vele generaties betekenen ze maar een ding: feest! Je ziet ze op oud en nieuw, maar ook op verjaardagen en bruiloften. In tegenstelling tot al het andere vuurwerk kun je sterretjes in je hand houden als ze branden, al worden ze dan ruim 1100 graden. Hoe dan ook, het feest spat er vanaf! Hoe lang een sterretje brandt hangt af van de lengte. Hier worden metalen staafjes van ongeveer 48 centimeter gebundeld in een sorteermachine geschoven. De machine trilt, zodat de staafjes een voor een door een kleinere opening vallen. Dan plaatst de medewerker een houten rek. Tussen de balken zitten metalen veren en in elk balk zit een gat. Door de machine te schudden, valt in elk gat een ijzeren staaf. Als er 300 staafjes op hun plek zijn gevallen, drukken ze de balken tegen elkaar aan. Nu zitten al die staafjes klemvast en kan het houten rek door naar de volgende stap. Er zijn ook sterretjes voor optochten. Die zijn 91 centimeter lang en dus zijn die staafjes twee keer zo zwaar. Daarom worden ze een voor een in een houder gestoken, een wat steviger versie dan voor de kleinere staafjes. Het kost wat meer tijd, maar deze sterretjes branden dan ook wel vier minuten lang. Een medewerker gooit boorzuur en bariumnitraat in een mengvat. Het bariumnitraat oxideert snel en geeft het sterretje zuurstof om te branden. Het boorzuur stabiliseert het mengsel. Ze voegen water toe en maiszetmeel. Dat laatste dient als bindingsmiddel. Nu voegen ze ijzervijlsel toe. Dat is wat de sterretjes de gouden kleur zal geven.
Voor de volgende stap moet de medewerker beschermende kleding aan. Alleen hij mag in de afgesloten ruimte aanwezig zijn als hij het volgende, zeer brandgevaarlijke ingrediënt toevoegt: aluminiumpoeder. Eenmaal opgelost in het natte mengsel is dat goedje niet meer gevaarlijk, dus kan dat pak weer uit. Via een kettingbaan brengen ze het rek met de ijzeren staafjes in positie. Een lift tilt een bak met het mengsel omhoog, zodat de draden er in komen te hangen. Het volgende rek hangt klaar om gedipt te worden. In minder dan twee uur dippen ze zo 286 rekken met ijzerstaafjes in het mengsel.
Dat doen ze twee keer, voor een extra dikke laag.
Elke dip verdubbelt de diameter van het sterretje. Na elk bad worden de staven door een oven gestuurd, om het mengsel te drogen en te harden. Dan inspecteert een medewerker elk sterretje apart. Zitten er barsten in, of zijn er andere problemen? Dan gaat het feest niet door.
Het kost ongeveer drie minuten om een rek met drie honderd sterretjes te inspecteren. Ze controleren de diameter door elk sterretje door een houten mal te duwen. En ze buigen het, om te stevigheid te testen. Pas na een week in een droogkamer kunnen de sterretjes verpakt worden. Maar nu zijn ze klaar om te schitteren! Zeg eh... doe je wel een veiligheidsbril op? Dan kun je ze volgend jaar ook weer zien.

Hoe worden sterretjes gemaakt?

Geen jaarwisseling zonder sterretjes! Maar hoe wordt dit feestelijke vuurwerk eigenlijk gemaakt? In de fabriek krijgen metalen staafjes een laagje van verschillende chemicaliën die ervoor zorgen dat de sterretjes straks prachtig goud gaan branden.

Vuurwerk dat je in je hand kunt houden

In deze fabriek wordt vuurwerk gemaakt. De fabrieksmedewerkers, oftewel pyrotechnici, maken het vuurwerk van explosieven. Ze moeten speciale handschoenen dragen, die niet statisch zijn. Want het kleinste vonkje kan het vuurwerk al laten ontploffen. 
Het vuurwerk dat ze maken bestaat uit een huls met verschillende delen, ofwel compartimenten. Het is de bedoeling dat de compartimenten in de lucht om de beurt ontploffen. Eerst wordt de hoofdlont vastgelijmd op de bodem van de huls. De lijm die gebruikt wordt is blauw geverfd, zodat ze precies kunnen zien waar ze het aanbrengen. 
Hier wordt het tweede compartiment gemaakt. In het midden komt poeder, dat kan ontploffen. Dan komt er een dop op. De technicus is hier met twee stukken vuurwerk tegelijk bezig. Er komt tussen de twee compartimenten een stukje bruin karton. Dat is om de schok op te vangen. Dan een stukje golfkarton en een plastic dekseltje. De lont doet er anderhalve seconde over om hier doorheen te branden. Zo ontstaat er een korte pauze tussen de eerste en tweede knal. 
Het tweede compartiment moet heel nauwkeurig in elkaar worden gelijmd. Het mag niet te strak zitten, want dan wordt de explosie verstikt. Maar het mag ook niet te los, want dan ontploft het compartiment te vroeg. Het eerste compartiment wordt afgemaakt. Er wordt een kokertje opgelijmd, waar hónderden sterretjes inzitten. Die sterretjes zorgen voor al de kleurige flitsen als de vuurpijl afgaat. Het zijn explosieven, die vermengd zijn met kleurstoffen. Magnesium voor wit, koperzouten voor blauw, en houtskool voor oranje.
De pyrotechnicus moet er voorzichtig mee omgaan, want anders ontploffen ze. Dan doet hij er kometen bij, een andere type siervuurwerk. Het bovenste laagje is buskruit. Tenslotte lijmt hij de twee compartimenten aan elkaar. En ook in het tweede compartiment doet hij hetzelfde mengsel.
Als de huls vol is, lijmt hij de deksel erop. Hoe strakker, hoe beter. Want hoe hoger de druk binnenin de huls is, hoe groter en spectaculairder het vuurwerk. Dan wordt het vuurwerk in papier verpakt. Op het etiket staan kleurcodes die overal ter wereld hetzelfde zijn. De codes geven de dikte van de huls aan. 
Onderaan de huls wordt een zakje met buskruit vastgemaakt. Daaraan zit een lang lont. Als dit buskruit ontploft wordt het vuurwerk de lucht in geschoten. Als de lont wordt aangestoken, ontbranden gelijk nog een lont: de lont binnenin de huls. Als de onderste lading ontbrandt, hopen warmte en gas zich op in de huls. Uiteindelijk ontploft het hele ding, en door de enorme druk wordt het vuurwerk wel 300 meter de lucht in geschoten. Gelukkig nieuwjaar!

Professioneel vuurwerk

Oud en nieuw zonder vuurwerk bestaat niet. 100-klappers, siervuurwerk... het ene is nog mooier dan het andere. Het is zo indrukwekkend dat je haast zou vergeten dat vuurwerk een al heel oude uitvinding is. Van de Chinezen!

Hoe maak je dat eigenlijk?

Het is vandaag het Chinees Nieuwjaar en hierbij wenst iedereen "Gelukkig Nieuwjaar" en zeker voor de Chinezen.Wij wonen hier met ongeveer honderdduizend Chinezen of Nederlanders van Chinese afkomst. Elk jaar wordt er hier ook voor het Chinese Nieuwjaar feesten gevierd. Het Chinese Nieuwjaar is geheel anders dan het Nederlandse Nieuwjaar. Bij hun valt het op 1 januari. De datum van het Chinese Nieuwjaar verschilt van jaar tot jaar.Elk jaar staat er bij de Chinezen een dier centraal. Twaalf hebben ze er in totaal, met allemaal een eigen karakter. Zo is het Konijn heel flexibel en intelligent, staat de Slang voor wijsheid, het Paard is ongeduldig en houdt van een mooi uiterlijk, en staat het jaar in het teken van de Draak, dan kun je wat verwachten, want een draak is complex, vurig en doet alles met overgave.We gaan bij de winkels langs, zaken die d'r allemaal aan meedoen, eh, daar worden de geesten weggejaagd, voor het Nieuwe Jaar de weg vrijgemaakt, om te zorgen, dat het geluk zijn weg kan krijgen, de draak wordt gunstig gestemd en die taak wordt verdeeld voor zowel de draak als de leeuw.Volgens de Chinese legende, duizend jaar geleden, was er een.., een kwade geest die Njien heet. Die doet allerlei slechte dingen. Hij, vermoordt mensen, stelen dingen. Eh, op een dag word Njien gevangen genomen door de God in de Hemel. En Njien wordt gevangen gehouden in de afgelegen bergen. Die mag alleen op één dag, dat is de Oudejaaravond, eh uit komen, uit de bergen. Maar mensen waren nog heel bang, dat als die geest d'r uitkomt, uit de bergen, dan ging hij slechte dingen doen. Dus de mensen kwamen bij elkaar, sommige mensen zeiden, dat de kwade geest bang was voor lawaai. Dus de mensen dachten aan vuurwerk. Dus op Oudejaaravond mensen afsteken vuurwerken.Tijdens de optocht door de stad luiden de leeuwen en de draak het Nieuwe Jaar in. De rode kleur en het lawaai van het vuurwerk jagen de kwade geesten weg. Daarna is het de beurt aan de leeuwen, zij krijgen iets te eten, meestal een kropsla en een beloning in een rood zakje. Maar daar moeten ze wel wat voor doen, want het eten en het zakje hangen bijna altijd boven de ingang van de zaak.Hier krijgt de leeuw in plaats van sla mandarijntjes en een pompoen te eten. Mandarijntjes brengen geluk. De afgepelde pompoen geeft hij samen met de mandarijntjes terug aan de eigenaresse. Het komende jaar zal haar veel geluk en gezondheid brengen.

Chinees Nieuwjaar

Het Chinese Nieuwjaar wordt elk jaar uitbundig gevierd. De draak en de leeuw spelen een belangrijke rol bij het verjagen van kwade geesten. Zij brengen voorspoed en geluk. Wil je ook zien op welke manier Chinezen Nieuwjaar vieren?

Vuurwerk verjaagt kwade geesten

Cultuur en geloof

Waarom steken we vuurwerk af met Oud en Nieuw? Bekijk dit thema!

Oud en Nieuw

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.