Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Examenvideo's bij economie (vmbo) over arbeid en productie. Eindtermen: producentengedrag, kosten, winst, toegevoegde waarde, arbeidsverdeling, werkgelegenheid, werkloosheid.

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

In de 18e eeuw begint in Europa de Verlichting. Door de ontwikkeling van de wetenschap veranderen onze ideeën over de maatschappij. Weet jij wat de Verlichting precies inhoudt? Test je kennis in de quiz. 

Quiz over denkers en ideeën

Wat weet jij over de Verlichting?

Aardrijkskunde examenquiz

Test of jij goed bent voorbereid op je examen aardrijkskunde! Wat weet je van platentektoniek, de koolstofkringloop en oceanische circulatie? Klik op de afbeelding om te beginnen.

Examenquiz bij aardrijkskunde voor vwo

Wat weet jij over de aarde als natuurlijk systeem?

Hoe is het voor mensen in andere landen om buitenstaander te zijn, puber, homo, verslaafd of... ongesteld? Je ziet de overeenkomsten en verschillen tussen culturen in onze steeds kleiner wordende wereld.

Programmaheaders

Programmalogo's

Metropolis in de klas

Alles van Metropolis

Deze keer brengt Metropolis geld in het laatje. Geld in de vorm van een welverdiend salaris. Want dat heb je nodig als je de huur of je Netflix abonnement moet betalen. In deze online story zoeken de correspondenten van Metropolis uit hoe mensen aan hun salaris komen en wat ze ermee doen.

Scrollverhaal over salaris

Money makes the world go 'round

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Je geld wordt elk jaar iets minder waard. Dat betekent dat je minder kunt kopen voor hetzelfde geld. Een beetje inflatie is heel normaal. Hoe dat zit, lees je in de story van NPO Kennis.

Story over hoe geld minder waard wordt

Wat is inflatie?

Elke keer als je een bepaald product koopt betaal je accijnzen. Producten waarover je accijnzen betaalt  zijn bij voorbeeld alcoholische dranken, sigaretten en benzine. Dus producten die slecht zijn voor het milieu of die slecht zijn voor je gezondheid. Deze producten zouden zonder accijnzen zo'n 15 euro kosten. Maar met accijnzen zou het ongeveer 30 euro kosten. De overheid maakt deze producten dus een flink stuk duurder.

Accijnzen

Je merkt vaak helemaal niet dat je accijns betaalt, het is bij de prijs van benzine, drank en sigaretten inbegrepen.

Extra belasting op bepaalde producten 

De vestiging waar je vandaag bent, daar wordt vaak 24 uur per dag gewerkt. Dat heeft met name te maken met verwachtingen van consumenten. Die willen om 11 uur kunnen bestellen en de volgende dag geleverd krijgen. Dat betekent dat wij 's nachts moeten werken. Ik denk dat snelle leveringstijden vooral ook elkaar wordt opgelegd. Als de ene winkel het doet, moeten anderen het ook. Als ik mocht kiezen tussen bijvoorbeeld een gratis levering overmorgen om zes uur 's avonds of met enige toeslag morgenochtend om 9 uur, zou ik zeker kiezen voor het iets langzamere moment. Ik denk dat je mensen keuze moet bieden en niet altijd de snelste optie. Maar ik denk inderdaad dat als deze trend zich doorzet, dat het wel ingewikkelder wordt voor mensen om hun leven te plannen.
Maar waarom is nachtwerk eigenlijk zo'n probleem? Het is vooral ongezond. In het Erasmus Medisch Centrum hebben ze daarom een speciale kamer voor de nachtploeg.
Dit is de powernapbank. Hier kunnen verpleegkundigen in de zorg gebruik van maken. In eerste instantie hebben we deze neergezet voor mensen die in de nacht werken. Ze gaan hier liggen, lekker in een ruimte waar ze even helemaal prikkelvrij zijn en afgeschermd zijn van alle indrukken die de hele nacht door op ze afkomen. En dan is een kwartier ook vaak meer dan genoeg. En dan worden ze wakker en gaan ze weer terug naar de afdeling en hervatten hun werkzaamheden. In de nacht werken blijkt heel veel gezondheidsschade met zich mee te brengen. Wat is dat allemaal? Het nadeel van een nacht werken is dat je een verhoogd risico loopt op hart- en vaataandoeningen, 7 tot 8 procent meer dan normaal. 7 tot 8 procent meer kans op diabetes, op suikerziekte en op slaapproblematiek. Daarnaast is het ook een verhoogd risico om veilig thuis te komen. Mensen die in de nacht werken, hebben vijf keer meer kans om een eenzijdig ongeluk te krijgen als ze naar huis rijden. Omdat ze te moe zijn om te rijden. Omdat ze te moe zijn. Ze hebben eigenlijk een vergelijkbare concentratie als iemand die te veel alcohol op heeft. Daarvan zeggen we: Je mag niet meer in de auto stappen. Maar we zeggen met de nachtdienst: Zorg dat je goed thuiskomt. 
Als je in de nachtdienst werkt, wat moet je doen om die schade te verminderen? Het vraagt echt een bepaalde manier van leven. Ik vind het topsport eigenlijk, als je kijkt wat het van je vraagt. Het klinkt een beetje saai, maar je moet wel echt discipline hebben. Om goed na te denken: Wat heb ik nodig om te eten, wanneer ga ik slapen. Hoe zorg ik dat ik toch voldoende in zo'n week aan het sporten ben, dat ik fit blijf. Dat mijn ontspanningsmomenten heb, dat ik even lekker naar buiten ben geweest. Het is wel een way of life. Elke week is vaak anders. Je hebt een ander rooster elke week. Je zal elke week moeten kijken: Hoe programmeer ik mijn week. Stel je voor, je moet echt regelmatig in nachtdienst werken. Wat moet je dan vooral niet doen? Wat je vooral niet moet doen is allerlei ongezonde dingen in de nacht gaan eten om je maar een beetje prettig te voelen. Wat je ziet is dat ze vrij veel de neiging hebben om te gaan snoepen of om vette dingen te gaan eten. Dat gaat je uiteindelijk enorm tegen staan. Je darmen werken in de nacht veel minder, die slapen. Maar ook het ongezonde eten maakt dat je snel overgewicht krijgt en daardoor weer een verhoogd risico krijgt op hart- en vaatziekten en diabetes.

Werken in de nacht

Meer dan een miljoen Nederlanders werken soms ’s nachts. Bijvoorbeeld in een ziekenhuis of in een distributiecentrum. Soms is het nodig, maar gezond is het vaak niet.

24-uurseconomie geeft gezondheidsklachten

“Nederland is een klein land met een bevolking van vele miljoenen. En al die mensen hebben hun eigen kleine zorgen. Hun eigen kleine lasten te dragen.”

“De jaren 50 waren vreselijk arm. Ja, er waren natuurlijk wel een paar mensen die er geen last van hadden. Maar de grote massa was arm. Eigenlijk was voor iedereen dat je ontzettend moest rekenen. Eind januari was het ergste van alles. Want dan had je de Kerstdagen gehad en dan kreeg je je salaris voor de Kerstdagen. En dan was het veel te vroeg op, natuurlijk. Ja, dat herinner ik me nog heel goed. Vreselijk was het.”

“Heel lang nog na de oorlog werden we op rantsoen gezet. We kregen voedselbonnen. Kledingbonnen. Als er al stroom was en huishoudens al waren aangesloten op elektriciteit...dan mochten we maar zoveel uur afnemen. En dat betekende dat je heel veel moest plannen. En dat... Ja, al die reguleringen, eigenlijk...dus op rantsoen je eten...of je andere, je stoffen, of kleding...dat werd allemaal bepaald door de overheid. We moesten het land opbouwen. Daar had iedereen een rol in. En dat betekende dat er lage lonen waren. Er was een lagelonenpolitiek. En er werd heel veel geinvesteerd in de economie en in de industrie. Om het land sterker te maken. Tot in 1964 werden gewoon de lonen en de prijs door de overheid bepaald. En daar had je het mee te doen.”

In het land neemt het enthousiasme voor de Amerikaanse consumptiemaatschappij toe. Veel Zaanse bedrijven gaan hun licht opsteken in 't land van de toekomst. In de jaren 50 ging Albert Heijn naar Amerika om te kijken naar de overgang van de zelfbediening naar de supermarkt. Hoe doen ze dat daar? 

“Mijn man was verkoopleider bij Albert Heijn. En de Albert Heijners die ermee te maken hadden van de inkoop en verkoop, die werden naar Amerika gestuurd om marketing te leren. Hier is nog een visitekaartje van mijn man. En dit is het visitekaartje dat meeging naar Amerika. 'C. Govers, assistant tot he president.' Hij was geweldig enthousiast. Amerika, dat was het helemaal. Daar deden ze het pas goed. Daar hebben ze allemaal een auto. En er zijn grote parkeerterreinen bij de supermarts. Daar kunnen ze dan hun auto kwijt. Ze kunnen het boodschappenwagentje volladen en in de auto zetten. Ja, dat kan hier allemaal niet. Iedereen gaat hier nog op de fiets. Dus het waren eigenlijk hele grote veranderingen die er in de maatschappij moesten plaatsvinden. Niet alleen in de winkels, de maatschappij moest, ging ook helemaal anders worden. Ja, ik weet niet of we daar nu nog zo blij mee zijn. Maar toen was Amerika natuurlijk toch HET voorbeeld. Er kwam iedere keer wat meer luxe. Langzamerhand kon je weer ademhalen. Je was eigenlijk die eerste jaren gekneveld door die armoede.”

Armoede en Amerikanisering in de jaren 50

Begin jaren 50 moet iedereen zuinig leven om de wederopbouw van de Nederlandse economie ruim baan te geven. En dat lukt. Albert Heijn opent naar Amerikaans voorbeeld supermarkten en langzaam profiteren alle Nederlanders van de toenemende welvaart.

De opkomst van de supermarkt in Nederland

Roland Kahn is eigenaar en oprichter van modeketen Coolcat. In 1976 opende hij zijn eerste boetiekje in Amsterdam. Nu heeft hij honderden winkels in Europa en het Midden-Oosten. Het was mijn droom een tienerformule te creëren zodat kinderen van alle welstandsklasse er leuk uit konden zien op school dus echt een social brand. Zo zou je het kunnen noemen. Een merk waarbij kinderen bepaalde wat er gekocht werd in plaats van ouders. Hier in het centrale magazijn in Houten komt de kleding via deze deuren binnen. Die gaat dan met een loopband van achteren omhoog naar de verdeelmachine. Boven worden de goederen dan verdeeld volgens de informatie die in de computer zit. Dan gaat het weer terug met een lift naar beneden en dan komt het op pallets. Dit zijn dan de pallets en dat gaat dan naar de winkels toe, 50.000 stuks per dag ongeveer. Om alle spullen voor onze bedrijven te maken zijn er ruim 30.000 mensen aan de slag. Het ondernemerschap maakt dat je continu scherp bent, dat je continu na moet denken over wat je klanten willen. Het geld dat we verdienen is het geld van onze klant. Het draait allemaal om de klant, iedere dag opnieuw. Het leven van je klanten aangenamer maken is onze missie. Zolang we dat blijven doen zullen we succesvol zijn. Hoe gaat alles hier?
Goed. Het gaat zijn gangetje. Ik ben de reis aan het voorbereiden. We beginnen in Bangladesh. 
In '80 stortte die markt in. Toen heb ik iets heel belangrijks geleerd, dat je niet alles zelf hoeft te weten. Dat je ook dingen kunt vragen. Toen ben ik om hulp gaan vragen bij mijn belangrijkste huisbaas. Ik zei jongen je bent veel te duur, je moet je spullen veel goedkoper gaan verkopen. Zo word je natuurlijk nooit een social brand. Toen heb ik dus die prijzen allemaal verlaagd en toen ben ik ook gaan zorgen om de eigen productie uit te gaan besteden in Azië. Dus begin '80 hebben we al de eerste productie uitbesteed. Eerst Portugal, Turkije, Italië en later Azië. Ik wilde concurreren. Ik wilde in staat zijn dezelfde prijzen of goedkoper merkkleding te brengen dan onze grote internationale concurrenten uit Zweden en Spanje. Als je in de economische spiraal mee wilt draaien aan de onderkant van de prijsboog maar wel hele mooie kleding wilt maken dan ben je aangewezen op de Aziaten. Als ondernemer ben je vooral bezig met het invullen van de wensen van de klanten. Dat mensen zich meer bewust willen zijn van totale productieprocessen. Hoe gaan we daar nou mee om? Dus als er een wens is van klanten om duurzaam geproduceerde kleding dan zullen we daar op in spelen omdat wij niks anders doen dan invullen wat onze consumenten willen. Dus als die vraag er is en groter wordt, dan mensen meer bewust willen zijn van de totale productieprocessen. Wat vindt daar nou plaats en in welke landen produceren we, hoe gaan we daar nou mee om? Dan zullen we daar op inspelen.

Welvaart en groei

Coolcat directeur Kahn legt uit hoe hij zijn merk zo groot heeft gemaakt en hoe hij zijn merk heeft weten te onderscheiden.

Een merk groot maken

Om geld te verdienen moet je werken en om te werken moet je op zoek naar een baan. Die banen worden aangeboden door bedrijven die op zoek zijn naar werknemers. Je ziet wel eens advertenties staan in de krant bijvoorbeeld bij een restaurant waar iemand voor de keuken nodig is of in de bediening. Je kan op zo'n advertenties reageren en soms word je dan uitgenodigd voor een gesprek. Dat noem je solliciteren. Alle banen die vrijkomen en alle mensen die op zoek zijn naar een baan heten samen de arbeidsmarkt. Er zijn in Nederland te weinig banen voor mensen die op zoek zijn naar werk. De vraag naar arbeid is kleiner dan het aanbod naar arbeid.Daardoor ontstaat werkloosheid. Ook Peter is werkloos. Hij is al 8 maanden op zoek naar een nieuwe baan.
Hoi. Alles goed met je? Ik hoorde dat je werkloos bent.
Ja dat is vervelend. Elke ochtend sta ik ook op met het idee 'ik ga naar mijn werk', maar dan bedenk ik me ineens 'nee, ik heb helemaal geen werk mee'.
Hoe komt dat precies?
Ik werkte bij een bouwbedrijf en op een gegeven moment was daar gewoon te weinig werk. Toen ben ik ontslagen bij een reorganisatie.
Hoe ga je er dan mee om?
Dat is helemaal niet leuk. Ik zit de hele dag thuis. Ik probeer aan werk te komen, maar ik verveel me.
En werk zoeken?
Ik doe mijn best om een baan te vinden. Ik heb heel veel brieven geschreven, zo'n 30 sollicitatiebrieven. Het helpt niet, ik krijg steeds afwijzingen. 
Dat komt natuurlijk omdat er meer mensen op zoek zijn naar een baan dan dat er werk is.
Ik denk het ja of misschien vinden ze me niet goed genoeg. Misschien hebben ze een ander, mensen die jonger zijn. Ik weet het niet.
Jeetje wat vervelend, maar hoe kom je aan geld? Ben je niet bang dat je dakloos wordt?
Zover zal het niet komen. Ik krijg een uitkering. Daar kan ik de rekeningen van betalen.
Hoef je daar helemaal niks voor te doen?
Nee, daar moet je nog wel wat voor doen. Als je werkloos wordt ga je eerst naar het UWV. Daar helpen ze je in ieder geval aan geld. Daar helpen ze ook met het zoeken van een baan.
Tjonge wat een gedoe zeg. Ik hoor steeds vaker om me heen dat mensen werkloos raken. Dus voordat ik zelf de pineut word ga ik maar naar het UWV.
Succes met solliciteren en ik hoop dat snel weer aan de bak bent.
Dankjewel! Doei.
Ik kom net bij Peter vandaan en hij vertelde me over het UWV werkbedrijf. Wat doen jullie nou precies voor werklozen?
We helpen mensen met het zoeken van een nieuwe baan. Of ze komen bij ons op het moment dat ze een WW-uitkering willen aanvragen.
Daar had Peter het ook al over, een uitkering. Wat is dat precies?
Een uitkering is geld wat je krijg op het moment dat je  geen werk meer hebt. Dat heet bijvoorbeeld de WW. De WW staat voor werkeloosheid wet. Mensen kunnen daar dus gebruik van maken op het moment dat ze ontslagen worden of dat hun contract niet wordt verlengd.
Oh, dus een uitkering is super handig?
Dat zou je wel denken, alleen is het zo dat een uitkering veel minder is dan het geld wat je gewend bent. De uitkering is 70% van je laatstverdiende salaris. Dat betekent wel dat je wat zuiniger moet omgaan met je geld. Je kunt niet meer alle dingen doen die je misschien hier voor deed.
Nou hoorde ik van Peter dat je echt moet solliciteren. Wat doen jullie precies om mensen met een uitkering te helpen?
We kunnen ze bijvoorbeeld helpen met een opzetten van een sollicitatiebrief.
Met het schrijven ervan?
Ja klopt. En het maken van hun cv. Ook kunnen we kijken of er geschikte vacatures voor ze zijn.
Vacatures, is dat een ander woord voor baan?
Vacatures zijn eigenlijk openstaande banen. Hier heb je bijvoorbeeld een vacature voor verpleegkundige 20 uur per week.
Dit is ook gewoon wat er in de krant staat?
Klopt. Dan kun je kijken of je daar op past. Heb je de goede opleiding en voldoe je aan alle eisen.
Wanneer het met een bedrijf niet goed gaat, zal het proberen te bezuinigen om kosten te besparen. Daardoor worden vaak mensen ontslagen. Deze mensen zijn dan werkloos en moeten weer opnieuw gaan zoeken naar een baan. Als je werkloos bent, kun je terecht bij het UWV. Voor een uitkering en om een nieuwe baan te vinden door te solliciteren. Als een werkgever jou dan wil aannemen dan kun je weer aan het werk.
Dus als je werkloos raakt, val je niet gelijk in een zwart gat. Je hebt een back-up: een uitkering. Deze kun je aanvragen bij het UWV. Dit bedrag is wel minder dan je eerst verdiende, maar het is in ieder geval iets. In de tussentijd kun je gewoon blijven zoeken naar werk: solliciteren noemen we dat. Ik ben in ieder geval wel wat gerust gesteld en weet waar ik moet zijn als ik geen werk meer heb. Ik doe er natuurlijk alles aan om mijn baan te behouden. Werkloos zijn zou ik echt niet tof vinden.

Wat moet je doen als je werkloos bent?

Als het slecht gaat met de economie neemt de werkloosheid toe. Mensen komen thuis te zitten omdat er geen werk is. Ze kunnen een uitkering krijgen zodat ze toch kunnen rondkomen. Maar dan moeten ze wel solliciteren. 

Een uitkering aanvragen en solliciteren

Allereerst kijken we of iemand wel recht heeft op een uitkering hè, er zijn ook wel mensen die toch stiekem zwartwerken of die gewoon heel veel geld op de bank hebben staan. Nee, die hebben geen recht op een uitkering, dus we zijn aan de poort zijn we behoorlijk streng. Wat we dan doen is: we gaan mensen wel een aanbod doen, dus iemand die gewoon goed opgeleid is en waarvan we denken, dat hij gewoon aan betaald werk kan komen, daarvan zeggen we van: “je moet echt solliciteren om gewoon aan betaald werk te komen”. Als mensen moeite hebben om aan betaald werk te komen, omdat ze qua gezondheid of taal, of opleiding achterstanden hebben, dan doen we een aanbod richting, nou ja, een vrijwilligersplek ergens of een re-integratieplek. Maar we verwachten van mensen wel, dat ze dat aanbod accepteren en dat ze dat ook gewoon af maken en dat ze niet halverwege stoppen.
Werkplein, dat is eigenlijk in de basis een samenwerkingsverband tussen het UWV en de Gemeente waar het Werkplein gehuisvest is. En wat we daar doen is: een klant komt binnen en die helpen we zo snel mogelijk aan het werk, dus daarom zijn er op een heleboel werkpleinen zijn uitzendbureaus aanwezig, scholingsinstituten aanwezig, de Kamer van Koophandel heeft er vaak spreekuur, zodat als je als zelfstandige bijvoorbeeld wilt beginnen wanneer je werkloos bent je onmiddellijk geholpen kunt worden. Dus ze proberen daar eigenlijk iemand zo compleet mogelijk en zo snel mogelijk aan het werk te helpen. Wij zijn een landelijke organisatie, dus wij hebben in het hele land kantoren, zowel voor arbeidsongeschiktheidsuitkeringen als voor de WW en het helpen aan werk. Maar wij werken samen met gemeenten, want of je nou werkloos bent of in de bijstand zit, je hebt recht op dezelfde ondersteuning, dezelfde soort van ondersteuning om weer aan het werk te komen.
Wat wij eigenlijk willen is, dat ook al ben je afhankelijk van een uitkering, je doet wel iets. Want iedereen kan iets, hè, toen ik vijf jaar geleden begon als Wethouder, toen zeiden de ambtenaren tegen mij van: “de helft van de mensen met een uitkering, die kan niet zoveel, laat die maar met rust”. En daarvan zei ik van: “ja, dat kan ik me niet voorstellen, misschien betaald werk zit er niet in, maar ze kunnen toch wel iets anders doen?”.
De komende jaren zal er het één en ander veranderen in de samenwerking tussen het UWV en de Gemeente, omdat zowel wij als de Gemeente veel minder geld krijgen om die taken uit te voeren, dat betekent, dat we als UWV straks niet meer op 100 plekken een Werkplein met Gemeente hebben, maar nog maar op 30 plekken. En dat we als UWV ook veel meer naar elektronische dienstverlening gaan, dus daar waar je nu altijd als je werkloos bent face to face zoals dat heet een contact hebt met een werkcoach. In een aantal jaren zullen we de basisdienstverlening naar elektronische dienstverlening gaan uitbouwen en in uitzonderingsgevallen heb je nog contact met een werkcoach.

Gemeente & UWV

Op het Werkplein zorgen gemeente en UWV voor een uitkering en begeleiding naar werk op korte termijn; werkloos thuis op de bank zitten is er niet bij. De Rotterdamse ex-wethouder Dominic Schrijer en UWV-bestuurslid David Jongen leggen uit.

Samen voor werk

Werkloosheid is er altijd. Soms is er in een aantal sectoren een personeelstekort. De situatie op de arbeidsmarkt staat dan onder invloed van twee factoren: veranderingen in de werkgelegenheid, veranderingen in de beroepsbevolking. In de economische theorie wordt de werk-loosheid onderverdeeld in een aantal verschillende soorten: conjuncturele werkloosheid, structurele werkloosheid, seizoenswerkloosheid en frictiewerkloosheid. Elk soort heeft zo zijn eigen oorzaak. Een instantie die zich vanuit de Overheid met de arbeidsmarkt bezighoudt is het UWV-werkbedrijf.
Er is een apart loket voor jongeren tot 27 jaar, omdat er is gemerkt dat vooral in deze tijd van de economische crisis zijn de jongeren toch degenen die als eerste geraakt worden en jongeren worden het snelst, verliezen het snelst hun werk. Ik vind het zelf als coach heel belangrijk, vooral in deze economie, dat jongeren een startkwalificatie hebben en je merkt dat jongeren vaak tijdelijk werk hebben wanneer ze geen startkwalificatie hebben en steeds weer bij ons terugkomen. En de jongeren met een startkwalificatie, die komen ook bij ons terecht, maar die stromen vaker uit naar een duurzame baan, daarmee bedoel ik een baan die voor langere tijd is, die echt past bij die jongere. En het is soms moeilijk, omdat veel leerlingen moeite hebben met leren of gewoon eenmaal gewerkt hebben en het geld hebben geproefd en geroken, en gewoon verder willen werken. 
Het kan voor jongeren heel zinvol zijn om al tijdig bij ons aan te kloppen, want als ik in mijn klantenbestand kijk zie ik, dat er veel kappers in zitten, kapsters, en voor hen is het nu heel moeilijk om een baan te vinden. En wanneer er VMBO-leerlingen bij mij komen, dan kan ik hun goed voorlichten over welke studies wel kansrijk zijn en waarvoor gewoon meer perspectief is op de arbeidsmarkt.

UWV Jongerenloket

Het zijn vaak de jongeren tot 27 die in tijden van economische crisis als eerst hun baan verliezen. Zij kunnen zich melden bij het UWV jongerenloket.

Zoeken naar een baan

Fortnite. Kost niks en heeft een jaaromzet van zeker 2 miljard euro. GTA 5, een spel van 5 jaar oud, vloog dit jaar nog 15 miljoen keer over de toonbank. Twee verschillende games met twee totaal verschillende verdienmodellen. 
Maar ze hebben één ding gemeen. Ze staan symbool voor hoe de game-industrie tegenwoordig zijn geld verdient. 
Hee, jongens. Welkom in de stream. Dit is Elise, ook wel bekend als EsileJoy. Zij gamet elke dag en streamt haar games op Twitch. 
Ik speel voornamelijk games die je eigenlijk met heel veel mensen kan spelen, dus niet echt een single player game. Overwatch, Fortnite, en ik ben natuurlijk aan het wachten op Call of Duty: Battlefield. 
Elise vroeg haar volgers hoeveel zij aan games uitgeven. 
Hoeveel geld hebben jullie uitgegeven aan lootboxes, GTA-money, battle passes, skins, weet ik het allemaal wat. Lul niet Rens. Echt niet. Echt? 520? 
Mijn volgers die geven er echt honderden euro's aan uit. Dus ja, dat is echt bizar, te bizar voor woorden.
Big business dus, die game-industrie. In 2017 werd daar bijna 100 miljard euro verdiend. Ter vergelijking: bioscoopfilms haalden wereldwijd zo'n 34 miljard binnen en de muziekindustrie zo'n 14,7 miljard. Zo werd die 100 miljard opgedeeld. Pc-games waren goed voor 28 miljard en console-games voor 7 miljard. Mobiele games waren goed voor maar liefst 50,5 miljard euro en driekwart van alles bij elkaar werd binnengehengeld door gratis spellen. 
Enter Fortnite. We noemden het spel al even. Je kunt niet meer over games praten zonder het over Fortnite te hebben. Maar wat maakt die game nou zo populair en zo winstgevend? Fortnite kun je spelen op elk platform dat je maar kunt verzinnen: op je PlayStation, op je pc, op je iPhone en op je Nintendo Switch. Het heeft bijna 80 miljoen spelers en Fortnite is gratis. Fortnite is dan wel gratis, het probeert je wel zoveel mogelijk geld uit te laten geven. 
Bij een game zoals voor Fortnite, daar koop je je coins, die heten V-Bucks. Hier in de store kun je eigenlijk zien hoe duur V-coins zijn. Hier heb je bijvoorbeeld 1000 V-coins voor 10 euro en daarmee koop je je skin. En die zijn, vind ik, best prijzig. Hier zie je hoeveel het kost. Dan kost dit outfitje bijna 10 euro. Waarom zou je daar geld aan uitgeven? Vind jij toch ook belangrijk, hoe je eruit ziet. Nou ja. Vrouwen die willen een bepaald soort tas hebben, mannen willen een bepaald soort auto en gamers willen een bepaald soort skin voor hun personage. 
Fortnite lijkt, omdat het gratis is, op die ontzettend winstgevende mobiele games. Weet je nog? Goed voor de helft van alle winst van de game-industrie. 
Dit is ook wel mooi. Kijk, hier gaan ze al meteen in op de items, shop en weet ik het allemaal wat. Koop dit, koop dat, zie je dat? 
Free to play games zijn niks nieuws. Maar wat Fortnite heel slim doet is dat spelers elke dag een klein hapje nieuwe content krijgen. Challenges, skins, dansjes, gliders en een doorlopende verhaallijn. Het prikkelt precies je behoefte aan kortetermijnvoldoening. Het is verslavend en je bent bereid voor die kleine dingen te betalen. Micro-transacties noem je ze. Die betaalvorm komt uit mobiele games als Candy Crush en Angry Birds. En wat je ziet: blockbustergames, die grote games op consoles en pc, nemen dat steeds meer over. Blockbustergames kwamen altijd in 3 vormen: premium, freemium of met een abonnement. Premium wil zeggen: je betaalt vooraf een flinke smak geld om het spel te kunnen spelen. Een nieuwe PlayStationgame kost je minstens 60 euro. Premium, dus. Fortnite betaal je niks voor maar heeft wel allerlei betalingen in het spel. Freemium, dus. En dan heb je nog een game als World of Warcraft. Daar betaal je een vast bedrag per maand. Tegenwoordig lopen die vormen steeds meer door elkaar heen. 
Maar de meeste games betaal je eigenlijk gewoon een vaste prijs voor. Maar je kan ook natuurlijk in-game geld kopen of in-game lootboxes kopen of skins kopen, wat dan ook.
Bijna alle populaire spellen op dit moment hebben wel een vorm van micro-transacties. Zo kun je een paar euro betalen voor lootboxes, nieuwe wapens of in-game geld. Waar gaat dit naartoe? Ontwikkelaars willen dat gamers langer hun spel spelen. En omdat dat ook meer kost, moet een spel langer geld opleveren. Dus krijg jij iedere dag nieuwe items, eens per week of maand een nieuwe missie. De grote games zullen in de toekomst nog meer dan nu kleine, hapklare brokjes aan je voorleggen. Maar er is ook kritiek op loot boxen, micro-transacties en handel in skins en items. Ze zorgen in sommige spellen voor een oneerlijke voorsprong op spelers die niet extra betalen, of het spel is bijna onspeelbaar zonder extra te betalen. Ook is er kritiek op micro-transacties in spellen gericht op kinderen. 
Ik ken spelers van 14, 15 jaar die zo 500 euro aan een game uitgeven, alleen aan skins. Ik denk dat er echt al heel veel druk ligt op je, om toch wat te kopen omdat anderen het ook hebben. Eigenlijk een soort schoolpleingebeuren. Vroeger had iedereen knikkers, dan wilde jij ook knikkers. Dus ja, nu heeft iedereen skins, dan wil je ook die skin. En dan wil je ook dat dansje. 
En bepaalde vormen zijn zelfs inmiddels verboden. Sommige lootboxen worden gezien als een vorm van gokken. 
In Overwatch koop je eigenlijk gewoon een aantal lootboxen voor een bepaald bedrag en is het eigenlijk gewoon een verrassing wat er dan in zit. Ik heb één keer lootboxen gekocht. Voor een tientje ben ik toen lootboxen gaan kopen. Toen heb ik ze geopend en dat was heel teleurstellend, want er zit altijd in wat je eigenlijk niet wil hebben, want je wil natuurlijk van je favoriete personage die skin gewoon hebben. Ja. En die zit er dan niet in. 
Geld weg. 
Toch gaat alleen maar meer geëxperimenteerd worden met betaalvormen die ergens in het midden van de 3 liggen. Het is enorm winstgevend en de geschiedenis leert: gamers betalen toch wel. 

Hoe verdienen gratis games geld?

De game-industrie verdient ontzettend veel geld. Er zijn games waar je voor moet betalen, maar ook de spellen die gratis te spelen zijn maken flinke winst. Hoe doen ze dat?

Gratis spelen, betaalde opties

Nederland geeft 25% van het nationaal inkomen uit aan uitkeringen. De sociale zekerheid bestaat uit verzekeringen en voorzieningen. De sociale verzekeringen zijn verplicht voor de totale beroepsbevolking en weer op te splitsen in werknemersverzekeringen zoals de Werkloosheidswet, de WW, en volksverzekeringen, zoals de Algemene Ouderdomswet, de AOW. De sociale voorzieningen worden betaald uit belastingopbrengsten en regelen een uitkering voor mensen die niet langer in de noodzakelijke kosten van het bestaan kunnen voorzien. Bijvoorbeeld de Wet Werk en Bijstand, de WWB.

De sociale zekerheidsuitkeringen

Welke sociale verzekeringen en voorzieningen kennen we in Nederland?

Welke kennen we in Nederland? 

Om de concurrentie op de Nederlandse bedrijvenmarkt gezond te houden houdt de NMA, De Nederlandse Mededingingsautoriteit, hier toezicht op.
Pieter Kalbfleisch, Voorzitter raad van bestuur Nederlandse Mededingings Autoriteit (NMA): Prijsafspraken belemmeren het tot standkomen van de laagste prijs. Prijsafspraken maken belemmert het vrije spel van vraag en aanbod. Alleen bij het vrije spel van vraag en aanbod krijg je een juiste prijs; ondernemers die hun waren goed aan te prijzen, om hun producten transparant te maken voor de consumenten, zodat ze gefundeerd kunnen kiezen. En bij een vrije markt, dus bij een vrij spel van vraag en aanbod, heb je altijd ondernemers die ervoor zullen zorgen dat de schappen nooit leeg blijven dat de producten altijd op voorraad aanwezig zijn. 
Terwijl als je onderling afspraken maakt, ook al is het alleen maar op de prijs, dan ga je je gedrag zodanig op elkaar afstemmen, dat al dit soort pluspunten van die vrije werking van vraag en aanbod en hoe dat de vrije marktwerking, dat die verloren gaan en dan gaat het uiteindelijk om de consumenten die teveel krijgen of niet optimum krijgen waarop ze recht hebben, en dat noemen wij een inbreuk op de welvaart.
Zo voorkomt de NMA dat consumenten en producenten de dupe worden van bijvoorbeeld prijsafspraken of oneerlijke concurrentie.

De NMA

Om de concurrentie op de Nederlandse bedrijvenmarkt gezond te houden houdt de NMA, De Nederlandse Mededingingsautoriteit, hier toezicht op. Pieter Kalbfleisch, Voorzitter raad van bestuur Nederlandse Mededingings Autoriteit (NMA) legt uit waarom dat belangrijk is.

Wat doet de Nederlandse Mededingingsautoriteit?

De autoriteit consument en markt wil de belangen van consumenten waarborgen door toe te zien op een optimale marktwerking. 
Wij zien er onder meer op toe dat ondernemingen in Nederland zich houden aan de mededingingswet. Dat doen wij door bedrijven aan te pakken die kartelafspraken maken, dus bijvoorbeeld afspraken maken over hun prijzen van een product. Daarnaast treden wij op als ondernemingen misbruik maken van een dominante machtspositie en daardoor het leven van hun concurrenten zuur maken. Ook kijken wij naar samenwerking tussen ondernemingen. Dus bijvoorbeeld de fusie of een overname, dan toetsen wij of als gevolg daarvan nog voldoende concurrentie overblijft. Dit doen we allemaal met het doel om eerlijke concurrentie te bereiken, dus voor de consument keuze en niet een te hoge prijs. Als een onderneming zijn prijzen kan verhogen, kan dat een teken zijn dat er niet voldoende concurrentie in de markt is, want als de prijs te hoog is, zullen jij en ik dat niet betalen en gaan we naar een andere. 
Een voorbeeld van een bekend kartel uit 2010 is het meelkartel, daarin maakten meelfabrikanten afspraken over hun klanten. Zij verdeelden onderling hun klanten. Een markt kan gevoelig zijn voor kartelafspraken als er bijvoorbeeld weinig spelers zijn op de markt en het gaat om een product wat heel homogeen is, dus bijvoorbeeld meel. Nou, meel is een product wat we allemaal dagelijks eten, het zit in brood, het zit in pasta, koekjes. In dit geval verdeelden zij onderling hun klanten. Een klant is bijvoorbeeld een supermarkt, dat betekende dat die supermarkt niet meer bij een andere fabrikant meel kon inkopen en dus misschien wel teveel betaalde als hij ontevreden was of andere condities wilde bedingen, maar dus niet weg kon bij zijn fabrikant. Uiteindelijk betaalt de supermarkt dan teveel en komt de rekening bij de consument terecht. 
Wij geven niet een waarschuwing af. We doen onderzoek in de markt, dus het bezoeken van bedrijven om informatie te verkrijgen of informatie verzoeken uit te doen, dat brengen we allemaal goed in kaart en uiteindelijk maken we de balans op “is er nu sprake van een overtreding of niet?”, is dat het geval, dan wordt er aan het bedrijf een boete opgelegd of kan ook een persoon een boete krijgen voor de overtreding van de mededingingswet. Een boete kan oplopen tot maximaal 10% van de omzet van dat bedrijf die betrokken is bij de afspraak


Gezonde concurrentie

Kartelafspraken, misbruik maken van machtsposities. De Autoriteit Consument en Markt treedt op als de dit soort overtredingen begaan worden door bedrijven of personen. Ze houden in de gaten of ondernemingen in Nederland zich houden aan de mededingingswet. 

De Autoriteit Consument en Markt houdt dit in de gaten

Bij een perfect werkende arbeidsmarkt is er evenwicht tussen de vraag naar arbeid en het aanbod van arbeid.
Bij werkloosheid raken vraag en aanbod uit balans, want als de vraag naar arbeid kleiner is dan het aanbod, bijvoorbeeld doordat consumenten minder geld uitgeven, zal het loon dalen. 
Deze daling van het loon heeft tot gevolg dat er een nieuw evenwicht op de arbeidsmarkt tot stand komt.


Goede tijden, slechte tijden

De werkgelegenheid is een belangrijke indicator voor de stand van de economie.


De werkgelegenheid is een belangrijke indicator van de stand van de economie 

Ontwikkelingslanden zijn landen met een laag Bruto Binnenlands Product, ook wel BBP genoemd. Het Bruto Binnenlands Product is het totale inkomen van een land. Het BBP per hoofd is het gemiddelde inkomen per inwoner. In Nederland is het BBP zo'n 572 miljard Euro. Per persoon verdienen Nederlanders gemiddeld vijfendertigduizend Euro per jaar, bijna 100 Euro per dag. In een ontwikkelingsland als Cambodja is het BBP 19 miljard Euro. Het BBP per hoofd  komt neer op zo'n 4 Euro per dag. Een flink verschil dus. Een groot deel van de mensen die in de ontwikkelingslanden wonen zijn arm en lijden honger.

Het Bruto Binnenlands Product per hoofd

Een begrip, dat je zelfs niet dagelijks in de krant leest. Wat je 't beste kunt onthouden: wij hier in Nederland hebben een prima Bruto Binnenlands Product. Gelukkig verdienen de meeste Nederlanders genoeg om er plezierig van te leven.

Een graadmeter voor ontwikkeling

Er is in de hele wereld veel vraag naar computerchips, want ze zitten in bijna elk apparaat. Chips zorgen voor het geheugen en rekenkracht. Als er een tekort is aan computerchips, hebben veel fabrikanten en consumenten daar last van. Ondertussen staat de ontwikkeling niet stil en wordt er volop geïnnoveerd.

Nieuwsuur in de klas

Productie van computerchips

Nederland is een van de grootste exportlanden van landbouwproducten ter wereld. Dat is goed voor onze portemonnee. Maar er kleven ook nadelen aan de intensieve landbouw.

Tegenlicht in de klas

De boer van de toekomst

Vandaag besteld, morgen in huis. Webshops maken het ons steeds makkelijker om dingen bij hun te kopen. En dan wordt het ook nog eens gratis teruggestuurd. We kopen steeds meer online en we sturen steeds meer terug. Waarom doen we dat? En wat gebeurt er eigenlijk met die retouren?

Vandaag besteld, morgen in huis. Webshops maken het ons steeds makkelijker om dingen bij ze te kopen. En dan wordt het ook nog eens gratis teruggestuurd. We kopen steeds meer online en we sturen steeds meer terug. Waarom doen we dat? En wat gebeurt er eigenlijk met die retouren?

Online kopen en terugsturen

Reclame, het is overal. We zijn het heel normaal gaan vinden. Maar is het wel zo normaal en willen we het wel? Of kunnen we ook zonder?

De toekomst van reclame

In de discussie over het klimaat wordt regelmatig gesproken over een extra belasting voor grote bedrijven: een CO2-heffing. In Zweden is zo'n heffing er al jaren en deze blijkt goed te werken.

CO2-heffing voor bedrijven 

Patiënten en ziekenhuizen worden soms geconfronteerd met hoge prijzen van medicijnen. Soms kost een behandeling wel duizenden euro’s. Politici hebben kritiek op fabrikanten in de farmaceutische industrie, maar volgens hen zijn de prijzen heel logisch.

Dure medicijnen

Keuringsdienst van Waarde in de klas

In de strijd om de klant zeggen alle supermarkten de goedkoopste te zijn. Als gevolg van de concurrentie tussen supermarkten moeten producten voor steeds meer minder geld gemaakt worden. Dat heeft niet alleen effect op de kwaliteit ervan, maar ook op de arbeidsvoorwaarden voor de werknemers die ze maken.

De goedkoopste supermarkt

Consument en markt

VMBO examenvideo's bij economie over arbeid en productie.

Economie examen: arbeid en productie

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.