Groep 6/7/8

Rond 700 worden in de Lage Landen natuurgodsdiensten aangehangen. De Engelse monnik Willibrord wil de inwoners bekeren tot het christendom en reist af naar de Lage Landen. Maar hier stuit hij op een vasthoudend volkje: de Friezen. 

Quiz over de verspreider van het christendom

Wat weet jij over Willibrord?

Van Trijntje en de hunebedden tot Anton de Kom, Europa en het Oranjegevoel: de vernieuwde canon bevat vijftig vensters die de geschiedenis van Nederland samenvatten. In deze interactieve schoolplaat kun je alle 50 vensters verkennen. Bekijk de video's en test je kennis in de quizzen.

Interactieve schoolplaat over de Canon

De Canon van Nederland

Quiz opstand

In de 16e en 17e eeuw staat Nederland in het teken van opstand. In die tijd vallen de Nederlanden onder het Spaanse rijk en wordt het land geregeerd door speciaal aangestelde landvoogden. Maar veel Nederlanders zijn het niet eens met regels van de Spaanse vorst Filips II. Er vindt een Beeldenstorm plaats die door heel Nederland raast. En in 1568 breekt de Tachtigjarige Oorlog aan waarin de Nederlandse ‘Geuzen’ strijden voor een zelfstandige natie.

Quiz over de geboorte van Nederland

De Opstand

Willem van Oranje wordt ook wel de vader des vaderlands genoemd. Hij is de leider van de Nederlanden tijdens de opstand tegen de Spaanse overheersing en wordt gezien als de grondlegger van de Nederlandse staat. Tegenwoordig hoor je zijn naam voor elke wedstrijd van het Nederlands voetbalelftal, tijdens het zingen van het Wilhelmus, dat een eerbetoon aan hem is. 

Quiz over de vader des vaderlands

Wat weet jij over Willem van Oranje?

Anne Frank werd wereldberoemd met het dagboek dat ze schreef terwijl ze ondergedoken zat. Wat weet jij van Anne Frank? Start de quiz, bekijk de video en beantwoord de vragen.

Wereldoorlogen

Quiz over het beroemde Joodse meisje Anne Frank

Wat weet jij over Anne Frank?

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Net als veel andere Joden moet Anne Frank tijdens de Tweede Wereldoorlog onderduiken. Maar helaas loopt het niet goed af. Na de oorlog is haar dagboek uitgegeven en wereldberoemd worden. 

Anne Frank

Anne Frank heeft de Tweede Wereldoorlog niet overleefd, maar haar dagboek wel. In ‘Het Achterhuis’ schrijft ze over onderduiken, de oorlog en haar gedachtes en gevoelens. Na de oorlog is haar dagboek wereldberoemd geworden. In deze tijdlijn scroll je door haar leven, van haar geboorte in Frankfurt tot aan haar dood in concentratiekamp Bergen-Belsen. 

Tijdlijn over het Joodse meisje dat een wereldberoemd dagboek schreef

Het leven van Anne Frank

Kijk rond en ontdek het Achterhuis: de plek waar Anne Frank tijdens de Tweede Wereldoorlog meer dan twee jaar onderdook en waar ze haar beroemde dagboek schreef.

Het onderduikadres van Anne Frank in 360 graden

Het Achterhuis

Nederland in de Tweede Wereldoorlog

In deze tijdlijn van de Tweede Wereldoorlog in Nederland kun je zien welke gebeurtenissen belangrijk zijn geweest in de oorlog en hoe het de levens van de mensen heeft beïnvloed. Van het bombardement van Rotterdam naar het gewapende verzet tot het dagboek van Anne Frank.

Tijdlijn over de Duitse bezetting van Nederland

Stap in de tijdmachine, de professor stuurt je naar Anne Frank om met haar te kunnen praten. Zij ontvangt je in Het Achterhuis, de geheime schuilplek in Amsterdam waar ze ondergedoken zit tijdens de Tweede Wereldoorlog. Omdat Anne Frank Joods is, moet ze zich verbergen voor de Duitse bezetter. Klik op de afbeelding om de chat te starten.

Praat met Anne Frank in de Tweede Wereldoorlog

Canon Talks: Anne Frank

Dit is misschien wel het beroemdste dagboek ter wereld. Het dagboek van een joods meisje dat zo'n zestig jaar geleden leefde en in een vreselijke oorlog terechtkwam. Ze moest onderduiken en was haar leven niet zeker. Ze was niet voor niets zo bang om ontdekt te worden, want ze zou de oorlog niet overleven. Dit is het dagboek van Anne Frank. Anne is 11 jaar oud als de Tweede Wereldoorlog in Nederland uitbreekt. Ze woont dan met haar drie jaar oudere zus Margot, haar moeder Edith en haar vader Otto in Amsterdam-Zuid. En mevrouw Pik Goslar oftewel Hanneli, zoals Anne haar noemde, was haar beste vriendin. Mevrouw Pik, u was toen ook elf jaar he? En u woonde hier naast de familie Frank aan het Merwedeplein Ja, naast de familie Frank. Wij woonden hier op de eerste verdieping. En de familie Frank woonde hier in de tweede verdieping en wij konden van de ramen en ook van de veranda samen spreken. Er is ook een boek over u geschreven met daarin uw herinneringen aan Anne, maar ook uw verhaal over het leven als meisje in de oorlog. Uw leven leek wel een beetje op dat van Anne. Ja, in het begin omdat beide families waren vluchtelingenfamilies uit Duitsland. De families Frank en Goslar woonden al langere tijd in Duitsland, maar toen daar in 1933 Hitler aan de macht kwam, veranderde er veel. Het ging slecht met Duitsland. Er was veel werkloosheid en armoede. Hitler en zijn aanhangers, de nazi's, gaven de Joden de schuld van alles. Zij haten Joden en begonnen ze te vervolgen. Veel families vluchtten weg, waaronder die van Anne en Hanneli. De meisjes waren toen pas vier jaar oud. En jullie dachten hier in Nederland dus veiliger te zijn dan in Duitsland? Natuurlijk. Maar dat duurde niet lang. 1940, 10mei zijn de Duitsers in Nederland ingevallen. Het was vijf dagen oorlog en toen was het afgelopen met veiligheid. In het begin ging het normale leven nog wel door. In 1941 hangt Anne uit dit raam daar beneden naar een bruidspaar te kijken. Dat zijn de enige bewegende beelden die ooit van haar gemaakt zijn. Maar al snel beginnen de Duitsers ook in Nederland. Joodse mensen te vervolgen. Er komen allerlei discriminerende wetten. Hoe vonden jullie het als meisjes dat jullie bepaalde dingen niet meer mochten? Ik geloof op die leeftijd merk je dat niet zo erg. Maar het was dan altijd erg en erger. Ja, daar mochten we niet meer zwemmen. Dan mochten we niet meer in winkels kopen. Alleen in joodse winkels, alleen van 3 tot 5. En jullie kregen ook een Jodenster op een gegeven moment. Ja, in het begin waren we daar heel trots op. Maar dan heb je het toch wel gemerkt dat is niet zo aangenaam dat iedereen kan doen wat ie wil met je. Mochten jullie nog wel naar school? Ja, maar we moesten naar een extra school. Alle Joodse kinderen moesten naar een school die extra werd opengemaakt voor Joodse kinderen met alleen Joodse leraren. En dat was dus hier. Een Joods Lyceum. Kwam u ook weer bij Anne in de klas? Ja wij kwamen naast elkaar te zitten. Ondertussen wordt de situatie elke dag erger. 16 jarige Joodse jongeren kregen een oproep voor dwangarbeid in Duitsland. Ook de zus van Anne, Margot. Ik schrok ontzettend. Iedereen weet wat dat betekent. Concentratiekampen en eenzame cellen zag ik al in mijn geest opdoemen. Op dat moment besluit de familie Frank direct onder te duiken. Niemand mag het weten. Zelfs Hanneli niet. Dus u wist van niks toen u hier de volgende dag bij aan de deur kwam? Nee, helemaal niet. Ik kwam spelen, we hadden vakantie en toen kwam die onderhuurder en die zei dat de familie was verdwenen en hij geloofde naar Zwitserland. In werkelijkheid zat Anne maar een paar kilometer bij Hanneli vandaan, namelijk hier in het hartje Amsterdam aan de Prinsengracht, in het bedrijf van haar vader. Hier zat Anne met haar familie ondergedoken. Nu is dit het Anne Frank Huis, een museum. Maar vroeger had je hier het bedrijf met beneden de kantoren, hier op de tweede verdieping de opslagruimtes. En moet je kijken. Aan het eind van deze overloop stond een kast. Nou niets aan te zien. Gewoon een archiefkast. Maar het is een kast met een geheim. Moet je opletten. De kast kan namelijk met een beetje kracht draaien. Kijk dan verschijnt hier achter een trap en die trap die leidt naar een verborgen deel van het huis, het Achterhuis. Het Achterhuis, waar Anne samen met haar zus Margot, haar ouders en vier andere onderduikers meer dan twee jaar opgesloten zit. In die tijd schrijft Anna alles wat er in het Achterhuis gebeurt op in haar dagboek, 20 juni 1943. Het was nog donker buiten. Er werd een paar keer achter elkaar hard op de deur gebotst. Wonen hier Joden? Schreeuwde iemand in het Duits. Jullie werden hier toen opgepakt. Ja, vanuit dit huis. Mijn grootouders uit de volgende ingang en wij hadden het eigenlijk verwacht. Het koffertje was altijd klaar. Hanneli en haar familie werden samen met duizenden andere Joden in veewagons naar Drenthe gebracht, naar het doorgangskamp Westerbork. En daar zou zij 9 maanden blijven. Op dat moment zit Anne nog steeds ondergedoken in het Achterhuis. Ze weet wel dat alle Joden worden opgepakt, maar wat ze niet weet is dat haar vriendin Hanneli inmiddels ook is weggevoerd. Kijk, dit is de kamer waar Anne's zus en haar ouders slapen. Maar vier medewerkers op kantoor weten dat er onderduikers in het Achterhuis zitten. Miep Gies, Bep Voskuijl, Johannes Clijman en Victor Kugler. Zij zorgen voor de spullen voor de onderduikers, dus eten, toiletspullen, schoolboeken. En dat is heel gevaarlijk, want op het helpen van Joden staan zware straffen. Kijk en dit. Dit is het Slaapkamertje van Anne in het Achterhuis. Hier staat haar bed. Aan deze kant en hier staat het bed van tandarts Pfeffer. Daar moesten die kamer mee delen, hoewel ze een hekel had aan die man. En nu is het hier leeg, want het is museum. Maar wat er nog over is gebleven zijn wel de plaatjes die Anne aan de muur plakte om het wat gezelliger te maken. Hier schreef ze ook vaak in haar dagboek. Fietsen, dansen, fluiten. De wereld in kijken. Me jong voelen. Weten dat ik vrij ben. Daar snak ik naar. Anne voelde zich hier natuurlijk verschrikkelijk opgesloten en ze moesten ook nog eens doodstil zijn. Vooral overdag op werkdagen als er mensen in het bedrijf aan het werk waren. Geen druppel water, geen wc. Niet lopen. Alles stil. En dan is er de voortdurende angst om ontdekt te worden. Gisteren ben ik ontzettend geschrokken. Er werd om 8 uur plotseling heel hard gebeld. Ik dacht niet anders of er kwam iemand. Je snapte wel wie. Op 27 november 1943 ziet Anne voor het slapengaan plotseling haar vriendin Hanneli voor zich. Haar ogen waren heel groot en ze keek mij zo droevig en verwijtend aan dat ik in haar ogen kon lezen: oh Anne waarom heb je me verlaten? Help, o help mij, red mij uit deze hel. Daarna schrijft ze: waarom werd ik dan uitverkoren om te leven en moest zij wellicht sterven? Maar Hanneli was niet dood, want u zat samen met uw vader en haar zusje Gabi en opa en oma in het kamp Westerbork. In Westerbork wachtte het hele kamp altijd angstig de maandag en de donderdagavond af. Wat gebeurde er dan? Iedere donderdagavond kwam de SS met lijsten. Ongeveer duizend mensen. En die zouden doorgestuurd worden met veewagons naar een werkkamp in het oosten. En iedereen begreep dat dat niets goeds is. We wisten niet dat ze ons gaan doden met gas. Hoe reagereerden de mensen daarop? Mensen waren hysterisch. Je wist nooit wanneer is het jouw beurt? We wisten toch iedere week gaan er duizend weg. En dat was verschrikkelijk. Maar jullie hoefden eerst nog niet op transport he? Nog niet omdat wij hier hadden zo'n stempel die zou zeggen dat we voorlopig nog gesperd zijn. We mogen voorlopig blijven in Westerbork. Ondertussen wordt het leven voor Anne in het Achterhuis ook steeds zwaarder. Dit was de gezamenlijke woonkamer van het Achterhuis. Dus hier zaten ze vaak met acht mensen bij elkaar. Het werd trouwens steeds moeilijker voor de helpers om aan eten en drinken te komen voor de onderduikers. Er komen steeds meer ruzies. Niet zo gek natuurlijk als je dag in dag uit in zo'n kleine ruimte op elkaars lip zit. Het enige lichtpuntje voor Anne is dat ze een tijdje verliefd is op Peter. Hier op zolder zitten ze vaak bij elkaar. Van 's ochtends tot 's avonds laat doe ik eigenlijk niets anders dan een Peter denken. In februari 1944 wordt u met uw familie op transport gesteld naar Bergen-Belsen. Dat is in Noord-Duitsland. Ja Noord-Duitsland. Hier is Westerbork.En u kwam in een uitwisselingskamp terecht, vanwege die bijzondere paspoorten. En daardoor hadden jullie het ook iets beter met eigen eten, eigen kleren. Maar toch moet het nog erg zwaar geweest zijn. Het was heel erg. Wij kregen vier centimeter stukje brood per dag en dat gingen we altijd een recht snijden. Altijd nog een stukje en nog een stukje en dan was er niks meer. Eerst kregen we allemaal luizen op ons hoofd en in de zoom van de kleren en later kregen wij vlektyfus. En als je nou geen medicijnen hebt en helemaal niet genoeg eten en je bent zo zwak. Dan heb je niet meer nodig om door te gaan. Hanneli zou dik een jaar in het kamp Bergen-Belsen blijven. Augustus 1944. Anne heeft goede hoop dat de oorlog nu snel is afgelopen. Maar op 4 augustus gebeurt waar ze steeds al zo bang voor was. Ze worden verraden en allemaal op transport gezet naar Kamp Westerbork. Vanuit Westerbork worden ze weggevoerd naar concentratiekamp Auschwitz in Polen. Anne en Margot gaan later naar concentratiekamp Bergen-Belsen, maar hun ouders moeten in Auschwitz blijven. Ze komen dus zonder dat ze het weten in hetzelfde kamp terecht, waar Hanneli ook zit. Alleen dan in het gedeelte voor gewone gevangenen, maar daar worden ze totaal aan hun lot overgelaten. Ze krijgen bijna niets te eten. Ze worden ontzettend ziek. Iemand vertelt Hanneli dat er aan de andere kant van het prikkeldraad een Nederlands meisje zit dat zij kent. S Avonds sluit ze met gevaar op betrapt en doodgeschoten te worden naar het prikkeldraad. En dan gebeurt er iets heel bijzonders. Na tweeënhalf jaar ontmoet ze haar vriendin Anne weer. Na een paar minuten een heel zacht stemmetje en het was Anne. Het was niet die kleine, pittige Anne die ik gekend heb. Het was een gebroken meisje. Anne vertelde me ook bij het prikkeldraad dat zij en Margot maar heel weinig eten hadden. Ja, ze hadden beiden helemaal geen eten en heb ik gezegd kom eens terug en 2,3 dagen, ik zal zien wat ik kan doen. En toen kwam ik met zoiets als een hele kleine voetbal. Een stukje met droge pruim, een stukje van die knäckerbröt. En toen kwam ik zo bij het prikkeldraad en dat was veel hoger. En boven waren wachttorens met Duitse soldaten dus heel gevaarlijk. En het was donker en ik hoorde haar, maar ik kon haar niet zien. En toen zei ik Anne, voorzichtig ik gooi het over het prikkeldraad. En toen hoorde ik hoe ze huilde en schreeuwde. En ze was woedend. Wat is er gebeurd? Een andere hangbruggen vrouw had een pakje opgevangen. Rende weg en heeft haar niets gegeven. En toen moest ik haar een beetje kalmeren. Ik heb beloofd we doen het nog een keer. Na twee, drie dagen hebben we het nog een keer gedaan en toen heeft het opgevangen. Ze spreken af dat ze elkaar snel weer zullen ontmoeten. Maar alles loopt anders. De vader en de oma van Hanneli gaan dood in het kamp. Hanneli en haar zusje Gabi worden daarna samen weer op transport gesteld. Hanneli is heel erg ziek en ze denkt dat ze dood zal gaan. Maar gelukkig worden ze bevrijd. Hanneli en Gabi overleven de oorlog. Maar dat geldt niet voor Anne. Anne en Margot gaan dood in Bergen-Belsen door uitputting en ziekte. Anne is dan vijftien jaar. Haar moeder en de andere onderduikers worden ook vermoord. Alleen Otto, de vader van Anne, blijft in leven. Annes dagboek wordt gered door Miep Gies, één van de helpers, en Otto Frank besluit het uit te geven. Want dat was Annes grote wens.

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Programmalogo's

Het Klokhuis

Wereldberoemd is het dagboek van Anne Frank. Tijdens de Tweede Wereldoorlog moet zij als joods meisje met haar familie onderduiken in het achterhuis van haar vaders kantoor in Amsterdam. In de tussentijd wordt haar vriendin Hanneli opgepakt en afgevoerd naar concentratiekamp Bergen-Belsen in Duitsland. Wanneer de onderduikers in het achterhuis verraden worden, ontmoeten de twee vriendinnen elkaar na twee jaar weer in het kamp. Gescheiden door prikkeldraad. Hanneli overleeft de oorlog, Anne niet.

Het bekendste slachtoffer van de jodenvervolging

Klas 1/2/3

Op 10 mei 1940 viel het Duitse leger Nederland binnen. De Nederlanders vochten terug, maar de Duitsers waren sterker. Nederland werd bezet. De Duitsers die ons land bezet hielden, hadden een grote hekel aan Joden. En al snel namen ze de eerste anti-Joodse maatregelen. Alle Joden kregen een persoonsbewijs, een soort van identiteitskaart, met een zwarte J erin. In februari en juni 1941 begonnen de eerste razzia's in Amsterdam. Ze sloten een deel van de stad af, pakten honderden Joodse mannen op en voerden ze af naar het kamp Mauthausen. Al snel kwamen berichten terug naar Nederland dat de mannen in dat kamp gestorven waren. Veel Joden beseften dat ze in groot gevaar verkeerden. Eind juni 1942 zei een belangrijke nazi in een toespraak dat alle Joden in Nederland moesten verdwijnen. Een paar dagen later bleek dat het waar was. Honderden Joden kregen een oproep om naar een werkkamp in Duitsland te gaan. In de weken en maanden daarna kregen steeds meer Joden zo'n oproep. In veel Joodse gezinnen werden heftige discussies gevoerd: gaan we onderduiken of gaan we ons melden? 
Joden die besloten om onder te duiken, geloofden niet dat het om een werkkamp ging. Zij waren bang dat het in Duitsland slecht met hen zou aflopen. Maar het was niet zo gemakkelijk om een onderduikplek te vinden. Anne Frank en haar familie lukte dat wel. Zij lieten alles achter zich en doken onder in het Achterhuis.

Waarom moesten Joden onderduiken?

Anne filmt zichzelf en de gebeurtenissen in het Achterhuis, kijkt terug op de tijd voor de onderduik, vertelt over de oorlog en deelt haar diepste gedachten en gevoelens. 

Het videodagboek van Anne Frank

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn Joden hun leven niet zeker. Uit angst om door de Duitse bezetter naar een werkkamp te worden afgevoerd, duiken veel Joden onder. Anne Frank en haar familie doen dat ook.

Verstoppen om te overleven

Je verstoppen en jarenlang niet meer naar buiten kunnen. Dat deden veel Joden in de Tweede Wereldoorlog. Volgens schattingen lukte het ongeveer 28.000 Joden om tijdens de Tweede Wereldoorlog onder te duiken. De plaatsen waar ze konden onderduiken waren heel verschillend, van een boerderij tot een stadswoning, een verborgen ruimte in hun huis, een hut in het bos. Anders dan in het Achterhuis werden Joodse gezinnen vaak uit elkaar gerukt. Kinderen moesten dan gescheiden van hun ouders onderduiken bij andere gezinnen. Vaak kregen ze een nieuwe naam en soms gingen ze door voor een neefje of nichtje van het gezin. Onderduiken was heel gevaarlijk, want je kon worden verraden en worden opgepakt. Je werd dan met andere mensen die waren opgepakt op de trein gezet, opgepropt in een treinwagon naar een kamp, waarbij de kans groot was dat je niet meer levend terug zou komen.

Waar doken Joden onder?

Joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog moeten onderduiken, leven in angst. Ze kunnen niet naar buiten en zijn voortdurend bang om te worden verraden.

Verborgen in geheime ruimtes

Waarom haatten Hitler en de nazi's Joden zo erg dat ze vonden dat alle Joden moesten worden vervolgd? Hitler heeft dat niet uitgevonden. Door de eeuwen heen worden Joden gediscrimineerd, vervolgd en vermoord. In de Eerste Wereldoorlog was Hitler soldaat in het Duitse leger. Duitsland verloor die oorlog en dat vond Hitler heel erg. De Duitse legerleiding verspreidde het verhaal dat het verliezen van de oorlog de schuld was van de Joden. Hitler en veel andere Duitsers geloofden dat verhaal. Volgens hem waren de Joden de schuld van alles wat er verkeerd ging in Duitsland. Ze moesten volgens Hitler verdwijnen om van Duitsland weer een groot en machtig land te maken. Zijn nazipartij bedacht allerlei maatregelen die speciaal gericht waren tegen de Joden. Hij wilde uiteindelijk echt alle Joden vermoorden. Hitlers ideeën leidden tot een wereldoorlog en tot de Holocaust, de moord op 6 miljoen Europese Joden, waaronder anderhalf miljoen kinderen.

Waarom haatte Hitler Joden?

Hitler geeft Joden de schuld van alles wat er niet goed gaat in Duitsland. Er komen steeds meer anti-Joodse maatregelen. Aan het eind van de oorlog zijn er meer dan 6 miljoen Joden door Hitler gedood.

Gediscrimineerd, vervolgd en vermoord

Alle onderduikers in het Achterhuis hadden hulp nodig. Zonder niet-Joodse helpers konden onderduikers niet overleven. Alleen al omdat zij eten brachten. Helpers regelden alles. Ze brachten Joodse mensen stiekem naar een onderduikadres en bedachten verstopplekken. Johan Voskuil maakte bijvoorbeeld de boekenkast waarachter Anne en haar familie zaten verstopt. Iedere helper had een taak. Bij Anne zorgden de helpers Victor Kugler en Johannes Clijmans, ervoor dat er in het bedrijf van Annes vader geld werd verdiend. Dat geld was belangrijk om voedsel te kopen voor de onderduikers. Bep zorgde voor brood en melk. Jan Gies zorgde voor speciale bonnen. Alleen met deze bonnen kon je in de oorlog voedsel krijgen en Miep Gies zorgde voor vlees en groenten. Helpers riskeerden hun leven. Op het helpen van Joden stond een zware straf. Helpers werden afgevoerd naar een concentratiekamp en raakten al hun bezittingen kwijt en kregen hele strenge straffen. Toch besloten ze om te helpen omdat ze tegen de nazi's waren. Die mensen waren in. Ik kon ze helpen. Toch ging deze groep van mensen die zich tegen de nazi's durfden te verzetten en onderduikers hielp, was klein. De meeste mensen deden niets. Ze pasten zich aan en keken vanaf de zijlijn toe. Zij bleven toeschouwers.

Hulp voor onderduikers

Joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog moeten onderduiken, hebben hulp nodig. Deze helpers zorgen voor verstopplekken en eten. Het helpen van onderduikers is heel gevaarlijk: als de Duitsers erachter komen, word je afgevoerd naar een concentratiekamp.

Helpers zorgen voor eten en onderdak

Deze nazi-officier had de leiding bij de inval in het Achterhuis. Hij werd geholpen door de rechercheurs, Gringhuis en Grootedorst. Hoe ze het Achterhuis ontdekt hebben, weten we niet. Heeft iemand ze verraden of waren ze eigenlijk op zoek naar iets anders en hebben ze bij toeval de boekenkast in het Achterhuis ontdekt? Dat is de grote vraag. Niemand weet het. Helaas liep het vaak zo af. Van de 28.000 Joodse onderduikers zijn er ongeveer 8000 ontdekt, opgepakt en afgevoerd. Soms kwam het doordat iemand ze had verraden, bijvoorbeeld een buurman, die tipte dan de Duitse politie: daar op dat adres zit de Joden verstopt. Waarom zou je onderduikers verraden? Sommige mensen deden dat omdat ze het eens waren met de nazi's. Maar je had ook echte jodenjagers. Wie een Jood aangaf kreeg daar geld voor. Dat heette opgeld. Dit is een bon voor het verraden van vijf Joden. De verrader kreeg 37 gulden 50. Dat is nu ongeveer 250 euro, want in de oorlog kozen veel mensen de kant van de Duitse vijand. Zo had de nazipartij in ons land, de NSB, op z'n hoogtepunt honderdduizend aanhangers. Ze kwamen er openlijk voor uit dat ze bij het grote Duitse Rijk wilden horen. Zo'n 25.000 Nederlandse mannen zaten vrijwillig in het Duitse leger. Zij vochten dus mee tegen de geallieerden. Na de oorlog zijn veel van deze Nederlanders bestraft voor hun daden. Of Anne en de andere onderduikers en verraden of bij toeval zijn ontdekt, zullen we waarschijnlijk nooit weten.

Hoe werden Joodse onderduikers ontdekt?

Van de 28.000 Joodse onderduikers in de Tweede Wereldoorlog worden er 8000 ontdekt en afgevoerd naar concentratiekampen. Ook Anne Frank en haar familie worden gearresteerd. Sommige onderduikers worden verraden door bekenden, die daar geld voor krijgen van de Duitsers.

Verraden door je buurman

Dit is een kaart uit de oorlog met de gegevens van Anne. Te zien is dat zij op 8 augustus 1944 in het doorgangskamp Westerbork aankwam en ondergebracht werd in barak 67. Een strafbarak. De georganiseerde moord op zes miljoen Joden, dit noemen we de Holocaust, was toen al in volle gang. Ze werden doodgeschoten door speciale Duitse legereenheden, anderen stierven aan uitputting, ziekte en honger in een van de concentratiekampen of werden door de nazi's vermoord in gaskamers en daarna gecremeerd. Hitler wilde alle elf miljoen Joden uit Europa uitroeien. Wanneer Hitler hiertoe besloot weten we niet zeker. Waarschijnlijk in december 1941. Kort daarna kwamen hoge nazi's bij elkaar in een villa in Berlijn om in het geheim te bespreken hoe ze dit moesten aanpakken. De Joden moesten naar Oost-Europa worden afgevoerd. De Nederlandse Joden moesten dan eerst naar doorgangskamp Westerbork. Dat was een tussenstation op weg naar verschillende concentratie- en vernietigingskampen. Op 2 september krijgen Anne, Margot en haar ouders te horen dat ze de volgende ochtend zouden vertrekken. Ze zaten in de allerlaatste trein die van Westerbork naar Auschwitz is gereden.

Wat gebeurde er met Anne Frank?

Anne en haar familie worden net als veel andere Joden afgevoerd naar concentratiekampen. In deze kampen worden miljoenen Joden vermoord. Op die manier wil Hitler alle Joden in Europa uitroeien.

Gearresteerd en weggevoerd

Wat is er gebeurd met Anne Frank?

In mei 1940 valt Duitsland Nederland binnen. Na vijf dagen vechten worden de Duitsers hier de baas. Het leven wordt steeds zwaarder. Vooral voor de joodse Nederlanders. De Duitsers komen met maatregelen die van de joden aparte mensen maken. Joden mogen niet meer fietsen, mogen niet meer in bepaalde winkels komen. Ook moeten de joden een ster op hun kleding dragen, zodat iedereen kan zien dat ze joods zijn. Maar het wordt nog erger. 

De Duitsers haten de joden zo, dat ze hen oppakken en wegvoeren. Er is maar één oplossing. Onderduiken. Je verbergen. 

Anne Frank is ook joods. Ze woont met haar familie in Amsterdam. Ook zij duiken onder. Prinsengracht 263. Dit is het kantoor van vader Frank. Niemand weet dat aan de achterkant van dit huis nog een huis staat: het achterhuis. Dit wordt de schuilplaats van de familie.

In het achterhuis houdt Anne een dagboek bij. Anne wil heel graag schrijfster worden. Ze droomde ervan dat haar boek werd uitgegeven. Anne heeft de oorlog niet overleefd. Haar dagboek wel. De onderduikers van het achterhuis worden verraden, en weggevoerd naar het concentratiekamp. 

Hier wordt Anne ziek en sterft in maart 1945, een paar maanden voor het einde van de oorlog. Otto, de vader van Anne, die de oorlog wel heeft overleefd, heeft de wens van zijn dochter vervuld. Het dagboek werd uitgegeven. Het is wereldberoemd geworden.

Het dagboek van Anne Frank

Tante Anastasia gaat samen met Jeffrey of Jet op zoek naar antwoorden op vragen over het verleden. 

Header Vroeger en zo

Vroeger & Zo

Anne Frank moest tijdens de Tweede Wereldoorlog onderduiken in het Achterhuis. Tijdens haar verblijf in het Achterhuis schreef Anne haar belevenissen op in een dagboek.

Een wereldberoemd boek

Aan de Prinsengracht in Amsterdam ligt de bekendste onderduikplek ter wereld: het Anne Frank Huis. Tussen 1940 en 1945 zijn de Duitsers de baas in Nederland. Joden, Sinti en Roma worden vervolgd om wie ze zijn. De nazi's in Duitsland, onder leiding van Adolf Hitler, vinden hen minderwaardig. Mensen die zich tegen de Duitsers verzetten en mannen die niet voor ze willen werken, worden niet vervolgd om wie ze zijn, maar om wat ze doen. Heel veel mensen lopen dus gevaar om door de Duitsers te worden opgepakt. Ze moeten vluchten en zich verstoppen: onderduiken. Anne Frank zit hier ondergedoken, in het achterhuis van het bedrijf van haar vader. Omdat ze Joods is. Hier schrijft ze ook haar wereldberoemde dagboek. Ruim twee jaar lang zit ze hier. Al die tijd moet ze doodstil zijn en mag ze niet naar buiten. In 1944 gaat het toch mis: De onderduikers worden ontdekt door de Duitsers. Ze worden gedeporteerd naar concentratiekampen. Kijk, dit was Annes kamertje. Met zelfs nog haar eigen plaatjes. Anne sterft in februari 1945 in kamp Bergen-Belsen, een paar maanden voor het einde van de oorlog. Ze is dan pas 15 jaar. Van alle acht onderduikers hier in het Achterhuis overleeft alleen haar vader het, Otto Frank.

Het achterhuis

Tijdens de Tweede Wereldoorlog moeten veel mensen onderduiken: ze verstoppen zich voor de Duitsers. Ook Anne Frank moet onderduiken. Samen met haar familie zit ze twee jaar ondergedoken in het achterhuis van het bedrijf van haar vader. Het achterhuis is nu een museum.

Het onderduikadres van Anne Frank

Anne Frank was een joods meisje. Ze woonde met haar vader, moeder en zus in Amsterdam. Haar leven verandert als in mei 1940 Duitsland Nederland aanvalt. Na vijf dagen vechten worden de Duitsers de baas in Nederland.
Het leven wordt steeds zwaarder. Vooral voor de joodse Nederlanders. De Duitsers komen met maatregelen die van de joden aparte mensen maken. Joden mogen niet meer fietsen, mogen niet meer in de tram, mogen niet meer in bepaalde winkels komen. Ook moeten de joden een ster op hun kleding dragen, zodat iedereen kan zien dat ze joods zijn. Maar het wordt nog erger. De Duitsers haten de joden zo, dat ze hen oppakken en wegvoeren.
Er is maar één oplossing : onderduiken, je verbergen. Ook Anne en haar familie duiken onder. Prinsengracht 263. Dit is het kantoor van vader frank. Niemand weet dat aan de achterkant van dit huis nog een huis staat: het Achterhuis. Dit wordt de schuilplaats van de familie. Om er voor te zorgen dat niemand de trap ontdekt die naar het Achterhuis leidt, wordt er een draaibare boekenkast voorgezet. 
Bijna twee jaar zitten Anne en haar familie ondergedoken. Al die tijd mogen ze niet naar buiten. In het Achterhuis schrijft Anne haar dagboek. Na de oorlog wordt het dagboek uitgegeven.
Zelf heeft ze de oorlog niet overleefd. In 1944 worden de onderduikers verraden. De Duitsers pakken ze op, brengen ze naar de gevangenis en dan naar concentratiekampen. Hier wordt Anne ziek en sterft in maart 1945, een paar maanden voor het einde van de oorlog.

Onderduiken

Het is oorlog. De Duitsers zijn de baas in ons land. Op een vroege ochtend vertrekt de familie Frank naar een geheim adres. Waarom?

Waarom?

Heb jij je weleens verstopt in een kast omdat je ruzie had met je broer of zus? Of misschien omdat je iemand wilde laten schrikken? Als je je verstopt moet je heel stil zijn. Anders hebben ze je door. In de Tweede Wereldoorlog moesten Joden zich ook heel goed verstoppen maar om een hele andere reden. Alle Joden waren opgeroepen om in andere landen zoals Duitsland en Polen te komen werken. In werkelijkheid werden ze daar vermoord door de nazi's. Niemand wilde natuurlijk weggevoerd worden. Sommige mensen vonden een plek waar ze konden onderduiken zodat de Duitsers ze niet konden vinden. Als je verstopt zit en je heel stil moest zijn, moet je vooral niet spelen met je knikkers. Die maken natuurlijk veel te veel lawaai. Dit is de knikkerdoos van Anne Frank. Toen zij met haar familie onderdook in het achterhuis moest ze veel spullen achterlaten die teveel geluid maakten. Haar knikkerdoos dus. Ook haar theeservies en haar kat. Ze vroeg haar buurmeisje Toosje deze spullen te bewaren tot ze weer terugkwam. Ruim twee jaar zat de familie Frank ondergedoken totdat ze werden verraden en gedeporteerd. Na de oorlog kwam de vader van Anne langs bij Toosje om te vertellen dat zij de knikkers mocht houden. Anne overleefde de concentratiekampen namelijk niet. Wat zijn jouw lievelingsdingen die je niet zou kunnen doen als je ondergedoken zat?
Als ik ondergedoken zou zitten dan zou ik het heel jammer vinden dat ik niet naar buiten kon om te voetballen of met mijn vrienden afspreken of naar de bioscoop of op mijn playstation Ghost spelen.
Dan zou ik ook niet meer kunnen breakdancen omdat het redelijk wat geluid maakt.
School zou ik wel missen ook al vind ik het soms niet heel erg leuk maar ik zou school wel gaan missen want daar zijn al mijn vriendinnen en zo.
Dan heb je eigenlijk niks om te doen behalve praten of hele stille dingen en ik ben niet zo heel erg stil.

Voorwerpen uit de Tweede Wereldoorlog

Gers Pardoel vertelt verhalen over de Tweede Wereldoorlog, aan de hand van een van de honderd bijzondere voorwerpen uit 25 oorlogs- en verzetsmusea in Nederland. Knikkers zijn voor kinderen een bijzondere schat tijdens de Tweede Wereldoorlog. Toen Anne Frank moest onderduiken in Amsterdam mocht ze haar knikkers niet meenemen naar het Achterhuis: die maakten te veel lawaai. Gelukkig zijn ze wel bewaard gebleven. De knikkers van Anne zijn te zien in het Anne Frank Huis in Amsterdam. ©2019, Fotografie Diederik Schiebergen

De knikkers van Anne Frank

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

Een Joods meisje met een bijzonder verhaal

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.