Hoe ontstaat turbulentie?

Als je vliegtuig begint te schudden betekent dat meestal niet dat je neerstort, maar dat warme en koude lucht met elkaar botsen: turbulentie. Hoe ontstaat turbulentie en hoe gevaarlijk is het?

Turbulentie. Herken je dit? Dan heb jij vast ook wel eens gedacht dat je doodging. En slecht nieuws: volgens Britse onderzoekers gaan we in de toekomt vaker deze doodsangst doorstaan. Kom ik zo op terug. Allereerst: wat is turbulentie eigenlijk? Nee, je komt niet in een soort luchtzak terecht en je valt ook niet tien meter naar beneden. Dat zijn allemaal fabeltjes. En nee, je gaat niet dood. Turbulentie is het resultaat van verschillende luchtstromen die hard tegen elkaar aan bewegen. En vliegtuigen vliegen door die luchtstromen heen. In drie gradaties: lichte, matige en zware turbulentie. En alleen bij die laatste moet je je echt zorgen maken om blauwe plekken. Hoe het ontstaat? Dat kan op meerdere manieren. Natuurlijk Harde wind, laag bij de grond die overal tegenaan botst. Hogerop veroorzaken stevige buien opwaartse en neerwaartse luchtstromen. Dat komt door de warmte die ontstaat door waterdamp die condenseert naar druppels. En die warmte stijgt op. Daar heb je niet veel fantasie voor nodig. Maar wat dacht je van een berg? Harde wind wordt door de berg omhoog geduwd en zo staat er een golfbeweging die op kilometers hoogte en honderden kilometers voorbij de berg kan worden gevoeld. Dan is er nog wake turbulentie, of zog-turbulentie, in de slipstream van een vliegtuig zelf. Vandaar de strenge regels voor de minimale afstand tussen twee vliegtuigen. War bergen liggen weten we ook wel en dankzij de boordradar weet de piloot ook waar de zware onweersbuien heen. Dus daar vliegen we wel omheen. Het wordt pas echt spannend als we het hebben over clear air tubrulence, De naam zegt het al: turbulentie bij een strakblauwe hemel. En daar kan geen radar tegenop. Clear air turbulence komt meestal voor bij jetstreams of straalstromen op 10 km hoogte in de troposfeer, de kruishoogte van grote vliegtuigen. Die jetstreams zijn een soort luchtrivieren van soms wel 200 km per uur of meer. Die ontstaan doordat warme lucht uit de tropen en koude lucht uit de polen elkaar ontmoeten. We gebruiken ze ook om sneller van A naar B te vliegen. Maar die stromen botsen met langzamer bewegende vlucht. Dat noemen we wind sheer of windschering. Dat betekent: turbulentie. En daar gaan we dus meer van zien, zeggen onderzoekers. Dus zet je schrap. Er is ook goed nieuws. Turbulentie lijkt uiteindelijk veel enger dan het werkelijk is. Een vliegtuig zal er niet van neerstorten. Ze zijn zo ontworpen dat ze positieve en negatieve g-krachten kunnen opvangen en ze keren gewoon terug naar hun natuurlijke baan. Maar toch: door vervelende vertragingen en schade kost dat luchtvaartmaatschappijen jaarlijks miljoenen. Ook zijn er door zware turbulentie jaarlijks enkele gewonden en het is gewoon doodeng. Als je zelf in elk geval geen blauwe plekken wil: gordel om.