Ooit was er maar één godsdienst in Nederland: het katholicisme. Maar dan komen er mensen in protest tegen deze godsdienst en ontstaat het protestantisme. In het geheim houden de volgelingen, de protestanten kerkdiensten. ‘Hagenpreken’ worden die ook wel genoemd. In 1566, ‘het wonderjaar’ leidde een van deze hagenpreken tot ‘de beeldenstorm’. Protestanten door het hele land trekken naar de kerken en vernielen katholieke beelden.
Dit lijkt een heel gewoon Amsterdams grachtenpand. Maar diep binnenin het huis ligt een groot geheim verborgen. Een geheim van meer dan 400 jaar oud. Het heeft te maken met een hele heftige ruzie over... het geloof! Daar kan je nu niets meer bij voorstellen, want tegenwoordig mag je geloven wat je wil. Of je nou moslim, christen of jood bent of gewoon helemaal nergens in gelooft. Dat mag allemaal. Zo staat het in de wet. Maar 500 jaar geleden is dat wel even anders. Dan is er namelijk maar één geloof: het katholieke geloof. In die tijd is iedereen katholiek en je moet precies doen wat de katholieke kerk zegt. Dus dat betekent vaak naar de kerk. Tegenwoordig wordt de mis in het Nederlands voorgedragen, maar toen in die tijd werd die er door de priester in het Latijn voorgedragen. Dat is een oude taal waar de meeste mensen niets van begrepen. Maar langzaamaan komt er steeds meer kritiek op de katholieke kerk. Herman Beliën, historicus. Wat gebeurde er? In de 16de eeuw is er een monnik in Duitsland, Maarten Luther, en die denkt gaat het niet goed met die kerk. We moeten die kerk zuiveren, niet met die poppenkast die er is. We moeten precies weten wat God voor ons wil en dat kunnen we weten doordat we de Bijbel, daar spreekt God, in het Nederlands of in het Duits zouden moeten kunnen lezen. Zodat iedereen het begrijpt? Zodat iedereen begrijpt. Wat vonden de mensen eigenlijk van wat Luther allemaal zei? Veel van die mensen geloofden het en die deden dus mee aan het protest. We noemen ze ook protestanten. Daar zat de katholieke kerk zeker niet op te wachten? Die waren daar helemaal niet blij mee. Die hebben dus meteen geprobeerd om dat zo veel mogelijk in te dammen. Mensen worden dan opgepakt, ze moeten naar het gerecht en als het helemaal fout ging, dan kwamen ze op de brandstapel terecht. Dus uitkomen voor je mening kon de doodstraf betekenen. Toen wel ja. Zo lekker de tijd zeg. Nederland zoals wij dat nu kennen bestaat 450 jaar geleden nog helemaal niet. Het zijn allemaal kleine landjes en de baas van al die eilandjes is de Spaanse koning Filips de tweede. Koning Filips tweede is streng katholiek. Hij stuurt zijn zus Margareta van Parma naar de Nederlanden om die voor hem te regeren en hij geeft haar de opdracht mee de protestanten keihard aan te pakken. De Nederlandse edelen Willem van Oranje, graaf Egmont en graaf van Horne zijn het hier totaal niet mee eens. Ze krijgen ruzie met haar, ook omdat ze niet mee mogen regeren. Maar die protestanten gingen gewoon door met gevaar voor eigen leven, ze konden de stad niet in om hun boodschap te verspreiden en daarom moesten ze buiten blijven. En dan gebruikten ze schuren als kerken of ze stonden gewoon in het veld. Dat noemen we hagenpreken. Broeders en zusters. God wil niet dat wij beelden vereren. Toch staan de kerken daar vol mee. En dan barst de bom. Het is augustus 1566. De eerste beeldenstorm is diep in het zuiden en dan komt het naar onze kant toe en dan gaat het van stad naar stad, dus Utrecht, Leiden. Maar ook hier in Amsterdam en hier in Amsterdam is dit belangrijk. Dit is namelijk de Oude Kerk en die was aan de heilige Nicolaas toegewijd. Woedende menigte, arm of rijk, jong en oud, bestormden de kerken en kloosters en vernielden alles. De beelden, de schilderijen, de altaren. Ze sloegen alles stuk. Dat is dus de beeldenstorm. dat is de beeldenstorm. Nou, hier in de oude kerk is inderdaad alles weggehaald, zeg. Het is heel kaal. Nou, wat vond de Spaanse koning Filips de tweede eigenlijk van het vernielen van kerken en kloosters? Hij was natuurlijk woedend. Hij wilde wraak op de ketters en hij dacht ik stuur mijn beste man, de hertog van Alva, een groot generaal, samen met een grote groep soldaten naar de Nederlanden. En Alva is genadeloos. Hij laat duizenden mensen gevangennemen en doden. De graaf Egmont en graaf van Horne worden onthoofd. Protestanten vluchtten naar het buitenland, net als Willem van Oranje. Maar van Oranje laat het er niet bij zitten. Twee jaar later valt hij met zijn leger over aan de opstand tegen de Spanjaarden is nu begonnen. Steeds meer Hollandse steden sluiten zich aan bij de opstand van Willem van Oranje tegen de Spaanse koning. Alleen Amsterdam niet. Dat blijft twaalf jaar lang op zichzelf en sluit zich dan pas aan bij de winnaars. En dan zijn de rollen omgedraaid, want nu zijn de protestanten aan de macht en niet meer de katholieken. En vanaf nu mogen de katholieken niet meer in het openbaar hun erediensten houden. En nu komen we ook bij het geheim van dit grachtenpand. Jan Hartman heeft namelijk in het geheim de bovenste drie verdiepingen van zijn huis laten verbouwen tot een... echte katholieke kerk, een schuilkerk. De Onze Lieve Heer op Zolder. Het is nu een museum. Tweehonderd jaar lang moesten katholieken naar dit soort schuilkerken, want er mochten wel diensten gehouden worden, maar je mocht aan de buitenkant niet zien dat er in de katholieke kerk zat. Pas 200 jaar geleden komt er echte godsdienstvrijheid in ons land. Dus nu mogen we geloven wat we willen. Maar de meeste kerken krijgen de katholieken nooit meer terug. Dus moeten er nieuwe gebouwd worden, zoals deze prachtige kerk. Dit is de Krijtberg. Is ook een schuilkerk geweest. Het lijkt een ongelooflijk verhaal maar het is allemaal echt gebeurd.
