26 graden in april? Tegenwoordig kijken we nergens meer van op. De lente is het seizoen dat in Nederland het meeste is opgewarmd door klimaatverandering. De stijging van de zeespiegel is een groot probleem voor ons land, dat voor een deel onder de zeespiegel ligt. Wat kunnen we doen tegen de gevolgen van klimaatverandering in de lente?
Overstromingen, hittegolven, ziektes: de klimaatcrisis maakt meer en meer slachtoffers. Terwijl het grote uitsterven begonnen is, loopt Nederland onder water. Er zijn opties: zwemlessen voor gevorderden, of we kweken kieuwen. Of we verhuizen massaal naar Duitsland. We verliezen, veel meer dan we beseffen. In Code Rood zien we wat de klimaatcrisis betekent voor Nederland. Samen met experts en wetenschappers onderzoeken we per seizoen de effecten op ons dagelijks leven. En vandaag: de lente.
De afgelopen eeuw is de temperatuur wereldwijd met 1 graad gestegen. Maar in Nederland werd het 2 graden warmer en op de Noordpool zelf 3. Hoe meer je naar het noorden gaat, hoe sneller de opwarming.
Ik ben Appy Sluijs, paleontoloog. Net als die ene uit Friends. Precies dat, maar dan echt. Als wetenschapper onderzoek ik al jaren de relatie tussen CO2 en het klimaat op aarde.
Nou, ik zit heerlijk hier. Bijna niet voor te stellen dat we het gaan hebben over de ondergang van de aarde. We hadden de zonnigste maand april ooit, met temperaturen tot 26 graden. Wordt dit nou het nieuwe normaal qua klimaat? Nou, het wordt zeker warmer, de lente. Sterker nog, de lente is het jaargetijde dat het sterkst is opgewarmd in Nederland. De lente is een heel zonnig seizoen en de lucht is in de afgelopen jaren steeds schoner geworden. Daardoor is er minder vervuiling in de lucht die zonlicht tegenhoudt. Dat is wel een beetje gek, want we hebben de lucht schoner gemaakt maar daardoor hebben we dus extra opwarming in de lente. Als je van zon en warmte houdt is dat goed nieuws want je hebt dus gewoon langer zomer. Als je van zon en warmte houdt is dat goed nieuws want je hebt dus gewoon langer zomer. Het weer en het klimaat kun je vergelijken met dobbelstenen. Ik ga nu heel vaak dobbelstenen gooien. Het gemiddelde van al die worpen is ongeveer 7, dat is het klimaat. Maar elke individuele worp, dat is gewoon een ander getal. Net net zoals dat elke dag een eigen temperatuur heeft. Nou, ik heb 135 keer gegooid met de dobbelstenen. In totaal hebben we 914 gegooid. Dat is gemiddeld een 6,7 dat we hebben gegooid, bijna 7 dus. Maar nu klimaatverandering. Wat er gebeurt..is dat een kant van de dobbelsteen een beetje zwaarder wordt gemaakt...waardoor je veel vaker een 6 gaat gooien, kijk maar. Dat je veel vaker een 6 gaat gooien, kijk maar. Zie je? En daarmee verschuift het gemiddelde een heel klein beetje. Je gaat bijvoorbeeld niet gemiddeld een 7 gooien, maar 7,5. Dat is een kleine verandering. Maar de kans dat je 12 gaat gooien wordt VEEL groter doordat die dobbelsteen de hele tijd op een 6 terechtkomt. De kans op een hele warme zomerse dag neemt heel sterk toe. We zien nu een verdubbeling van het aantal dagen warmer dan 25 graden in de lente. Het wordt steeds warmer en dat heeft het KNMI inzichtelijk gemaakt met deze streepjescode. Begin 1900 was het nog koud en je ziet het steeds roder worden. De meest rode strepen staan hier...en de opwarming is het snelst gegaan in dit stuk. Vanaf ongeveer 1980. Wordt Nederland een tropenland? Lopen we binnen 10 jaar het hele jaar door op Crocs? Ja, die Crocs, dat zou echt rampzalig zijn. Nee, dat gaat niet gebeuren. Je ziet wel dat de klimaatzones langzaam opschuiven. Dat zie je duidelijk in Zuid-Europa. De woestijn in Afrika rukt als het ware op naar landen als Spanje en Portugal. En in de afgelopen 20, 30 jaar is het zuiden van Spanje en Portugal eigenlijk een woestijn geworden. En dat gaat dus heel snel, sneller dan ooit. Biodiversiteit verdwijnt, het wordt warmer, gebieden worden onleefbaar. De natuur kan het allemaal maar nauwelijks bijhouden. Maar voor ons mensen gaat klimaatverandering eigenlijk heel langzaam. Het duurt 15 tot 30 jaar voordat er een merkbaar verschil is. En dat is meteen ook het grootste probleem.
Nederland is een land van tulpen, fietsen, molens, kaas en water. Enorm veel water. We houden de stijging van de zeespiegel nauwlettend in de gaten. Maar we hebben niet door dat de grond onder onze voeten wegzakt. Letterlijk. De klimaatverandering zorgt er bovendien voor dat dat gebeurt met een razende snelheid.
De zeespiegelstijging zet ons straks onder water. Maar terwijl we nadenken over paalwoningen of de transformatie tot zeemeermin is de bodem een veel groter probleem voor Nederland. We zijn een van de laagstgelegen landen ter wereld. En in een laaggelegen land in een tijd waarin de zeespiegel stijgt is bodemdaling het ergste wat je kan overkomen. In een groot deel van Nederland zakt de bodem, door verschillende oorzaken. In Groningen bijvoorbeeld heb je bodemdaling door gaswinning. Andere delen in Nederland zakken omdat daar slappe grond zit. Bijvoorbeeld veengrond, grond die bestaat uit dode plantenresten. Dat is van nature al heel erg slap en om dat te kunnen gebruiken zijn ze duizend jaar geleden die grond gaan ontwateren. Daardoor is die steviger geworden en kunnen we er huizen op bouwen, landbouw op plegen en koeien op laten grazen. Na duizend jaren klooien met het grondwaterpeil zakken we steeds meer. We ontwateren, waardoor het veen uitdroogt en rot. Hoe droger het wordt, hoe sneller we zakken. En niet alleen het platteland, ook stedelijke gebieden zitten in de lift. Naar beneden. Alleen werkt het daar net even anders. In veel steden is er ophoogmateriaal toegevoegd aan het maaiveld dus steeds er wat bovenop gelegd. Puin en later ook zand. En dat gewicht heeft voor daling van de veenlagen daaronder gezorgd. Dus in veel steden is het aanbrengen van gewicht de grootste oorzaak van bodemdaling. En dat is anders dan in landelijk gebied.
Onze huizen en funderingen zinken dan misschien het moeras in, we krijgen er ook wat voor terug. De Franse veldwesp het mediterraan draaigatje, de tijgermug en de walnootboorvlieg hebben zich gesetteld in ons land. En de eikenprocessierups mag niet ontbreken in dat rijtje.
Dankzij de klimaatcrisis en een heleboel eiken kon het harige rupsje enorm succesvol worden in ons land.
Op korte termijn kun je biologische bestrijdingsmiddelen inzetten als er nesten zijn, nesten wegnemen, opzuigen. Dus eigenlijk is dit echt iets voor professionals. Je ziet dat mensen allerlei creatieve middelen verzinnen om toch eikenprocessierupsen te bestrijden. Power to the people, zou Paul McCartney zeggen. In Brabant zie je nu dat mensen folie om stammen heen draaien met het idee dat rupsen er dan niet overheen kunnen lopen. Maar eikenprocessierupsen kunnen prima over plastic lopen. Daar hebben ze geen moeite mee. Het wordt ook vaak gevoed doordat ze denken dat processierupsen van onderaf komen. Dat is niet zo. Er zit iets vervelends op m'n kop.
De klimaatverandering bracht ons vliegschaamte, vleesschaamte... sproeischaamte en sinds vorig jaar is er ook bloemenschaamte. Heb jij enig idee wat de impact van een boeketje op het klimaat is? De kans is groot dat je met je laatste Moederdag-boeket evenveel CO2 hebt uitgestoten als met een autorit van 20 kilometer. Hoe schadelijk is een bosje bloemen? Kunnen we Moederdag nog wel vieren? Van wie hou je het meeste? Van je moeder of van Moeder Aarde?
De ene bloem is de andere niet. Zeker wat CO2-uitstoot betreft. De meeste CO2-uitstoot zijn de bloemen die geimporteerd worden. Rozen, vlinderorchideeen. Die worden ingepakt, in een vliegtuig, in een vrachtwagen naar de veiling, van de veiling, naar onze winkel of de tussenhandel. Zo is een in Nederland gekweekt bosje tulpen een stuk minder vervuilend dan een bos hortensia's.
Vandaag heeft Natasja een stapel zandzakjes op de toog staan. Als klanten kiezen voor een bloem die het klimaat naar de knoppen helpt, krijgen ze zandzakjesmee. *Ik geef je een roos, elke dag* Zo. Hebben jullie een leuk boeketje voor Moederdag. Alsjeblieft. Jullie krijgen er twee zakjes zand bij, omdat deze bloemen milieuvervuilender waren dan andere. Om de dijken te verzwaren in de toekomst. Orchideeen worden gekweekt in een kas. Daarom krijg je een zakje zand mee. U krijgt een zakje zand mee. Om alvast de dijken te verzwaren voor in de toekomst, als we te veel CO2-uitstoot hebben. Oke.
Tot zover de klimaatcrisis onder een lentezonnetje. We verliezen Moederdag, maar in ruil daarvoor krijgen we rode wangen van de bloemenschaamte. Krabben wordt een lentetraditie. Misschien zakt je huis weg, maar wie wil er nog binnen zitten als het zomer is in de lente?
