De herfst begint in Nederland steeds later in het jaar. Dat betekent minder paddenstoelen, en meer tropische diersoorten zoals exotische spinnen en flamingo’s. Is een dijk voor de kust van Nederland misschien de oplossing voor de klimaatcrisis?
Overstromingen, hittegolven, ziektes: de klimaatcrisis maakt meer en meer slachtoffers. Terwijl het grote uitsterven begonnen is, loopt Nederland onder water. Er zijn opties: zwemlessen voor gevorderden, of we kweken kieuwen. Of we verhuizen massaal naar Duitsland. We verliezen, veel meer dan we beseffen. In Code Rood zien we wat de klimaatcrisis betekent voor Nederland. Samen met experts en wetenschappers onderzoeken we per seizoen de effecten op ons dagelijks leven. En vandaag: herfst.
Ik ben Appy Sluijs, paleontoloog. Net als die ene uit Friends. Precies dat, maar dan echt. Als wetenschapper onderzoek ik al jaren de relatie tussen CO2 en het klimaat op aarde. Als de dagen grijzer en korter worden, voelen we dat. Onderzoek wijst uit dat we bij minder zonlicht vatbaarder zijn voor depressie en zelfmoord. Hoera voor de herfst. Klimaatverandering heeft ook een effect op ons gemoed. De voortdurende stroom van beelden over extreem weer triggert ons alarmsysteem. Voor het eerst horen we woorden zoals klimaatdepressie en eco-anxiety. De jonge generatie schreeuwt om actie. Voor sommige mensen is onze planeet een klimatologische panic room geworden. De onzekerheid van de klimaatverandering weegt. Seizoenen zijn wispelturig en we weten niet meer wat we mogen verwachten. En dat geldt ook voor de herfst. Hopelijk kan Willemijn Hoebert wat meer inzicht verschaffen in de herfst. Willemijn is meteoroloog en weervrouw bij het NOS Journaal. We spreken haar, logischerwijs, in een windtunnel.
Ik ben zelf dol op de herfst. Op een gegeven moment kom je uit de zomer, uit die warme dagen. En dan gaan die blaadjes allemaal kleuren. Het is maar de vraag of we zoiets in de toekomst nog wel hebben.
Lekker, haha! Lekker uitwaaien nu. Nog geen storm. Ik loop nu iets langer dan 40 jaar rond op deze aardbol. En in die 40 jaar is de herfst al 1,2 graden opgewarmd. Dat lijkt misschien niet veel. Maar het gaat bizar snel. En we merken zelfs de laatste jaren dat we in november af en toe de 20 graden-grens overschrijden. Sinds de metingen startten in 1901 is dat alleen in 1955 voorgekomen. En daarvoor een hele poos niet, daarna ook niet. En nu merken we in de afgelopen jaren dat we dat wel meten. Neem een dag als vandaag. We zitten half september. En het is 30 graden. Dat zijn unieke waardes die wel vaker voor gaan komen. En vergeet 2006 niet, toen hadden we de zachtste herfst in maar liefst 300 jaar. Dat is echt tekenend dat de aarde aan het opwarmen is. En de herfst als seizoen dus ook.
Ook aan de neerslag in de herfst kun je merken dat het klimaat aan het veranderen is. Die is echt aan het toenemen. Je gaat vaker natte voeten krijgen. Je moet niet gek opkijken als je een dag hebt waarop er aan de kust 150 millimeter valt. 15 emmers per vierkante meter. Dat is een hele hoop regen. De herfst staat in de volksmond bekend als een stormseizoen. Maar dat klopt eigenlijk niet helemaal. De meeste stormen komen namelijk voor in de wintermaanden. Maar de kans dat er in de toekomst afzwaaiende orkanen naar Europa komen die wordt wel groter. De herfst is een seizoen dat goed onderzocht moet worden...want als je kijkt naar de andere seizoenen, dan wordt daar veel meer onderzoek naar gedaan. Daar zitten ook de meeste extremen in. De herfst is in die zin een beetje een ondergeschoven kindje. Maar qua klimaat zien we ook daarin al heel veel dingen veranderen. Dus daar moet absoluut onderzoek naar gedaan worden. Het is nu nog een beetje een black box. Help!
Op 15 september beleefden we de warmste septemberdag ooit: het werd 31,5 graad. In de herfst! Het Nederlandse klimaat krijgt, met dank aan klimaatverandering, een mediterraans tintje. Een Frans temperatuurtje brengt ook tropische soorten mee. De laatste jaren kan je, vanaf oktober, Europese flamingo's spotten op het Grevelingenmeer. Dus voortaan hoef je bij de herfst niet alleen meer te denken aan spinnen, paddenstoelen...schimmels of de start van het jachtseizoen. We krijgen een indian summer met flamingo's. Of zoals we hier zeggen: een oudewijvenzomer.
Je kan ze vinden in je badkamer, op je tenen, onder Sinterklaas...en in het bos. Schimmels. Maar het ziet er niet naar uit dat de schimmels in je badkamer, op je tenen of onder Sinterklaas ook maar iets voelen van de klimaatcrisis. De schimmels in het bos, daarentegen…
Eens kijken of er wat staat. Het is vrij lang droog geweest. Kijk, dennenvlamhoed. Ja, paddenstoelen zijn ontzettend belangrijk. Met name in bossen. Je kan zelfs zeggen dat zonder paddenstoelen een bos niet kan bestaan. Het zijn de recyclers van het bos. Kijk, de viltige maggizwam. Deze ruikt naar... PIEP Vandaar die naam. De fraaie gifgordijnzwam. De kastanjeboleet. Melksteelmycena. Kleverig koraalzwammetje. En, eh, de forse melkzwam. Die paddenstoelen komen pas als het gaat regenen. Het seizoen verplaatst zich steeds meer naar de late herfst. Van oktober tot november, eigenlijk. En vroeger begon het half augustus. En wat we dus helemaal niet weten is wat er onder de grond gebeurt. Onze grote zorg, zijn die droge zomers op een gegeven moment ook niet desastreus voor die ondergrondse schimmels. Die hele bodem, wat erin gebeurt, is grotendeels een black box.
Het mag dan een raadsel zijn wat er precies in de bodem gebeurt, het is overduidelijk dat steeds meer bomen waar al die paddenstoelen en schimmels van afhankelijk zijn het loodje leggen. Door die klimaatsopwarming krijg je massale sterfte van sparren. De sparren begeleiden de paddenstoelen die dus met sparren samenleven. Op enige manier. Ja, die zijn gedoemd om te verdwijnen.
Dit is eigenlijk waar we naartoe gaan als het klimaat blijft veranderen. Steeds hetere zomers en zachtere winters. Een puinhoop, ja, een kerkhof, kan je ook zeggen. Je raakt het kwijt.
Ik heb hier een elastiekje. En het lijkt alsof ik dat eindeloos kan uitrekken. Het gaat heel lang goed...maar er komt een punt dat hij knapt. En da's een tipping point. Zulke kantelpunten zitten ook in het klimaat. Bij elk kantelpunt kan het klimaat drastisch en onomkeerbaar omslaan. En het lullige is, je ziet ze bijna niet aankomen. Smeltende ijskappen zijn zo'n tipping point. En daar houdt 't niet op, want naast de stijging van de zeespiegel krijgen we in de herfst steeds meer regen op ons dak. Wetenschappers zijn heel hard op zoek naar oplossingen maar de lijn tussen creativiteit en waanzin vervaagt.
“Een Nederlandse wetenschapper heeft een bijzonder plan”
Eigenlijk is het misschien wel veel handiger...als we gewoon hier een dijk bouwen vanuit Frankrijk naar Engeland. En van Schotland hier naar Bergen in Noorwegen. En die dijk zou dan al die landen die hier binnen liggen beschermen tegen de stijgende zeespiegel. Een dijk van in totaal meer dan 600 km lang dus. We krijgen iets vergelijkbaars met de Afsluitdijk...alleen waarschijnlijk een stuk hoger. Omdat je rekening wil houden met de zeeniveaustijging van de komende honderden jaren en dat kan mogelijk wel 20 meter zijn. Al met al een duur grapje. Sjoerd berekende dat zijn plannetje zo'n 500 miljard euro gaat kosten. Maar ja, je moet er wat voor over hebben als je heel Europa van de ondergang wil redden. Uiteindelijk is de beste oplossing om klimaatverandering tegen te gaan zodat we die dijk niet hoeven te bouwen. Mocht dat niet lukken, falen we, dan is die dijk waarschijnlijk een van de meest realistische oplossingen.
De klimaatverandering in de herfst trekt bijna onzichtbaar aan ons voorbij. Bitter weinig mensen zullen wakker liggen van hoeveel paddenstoelen in het bos wel of niet groeien. we zitten nog steeds op koers voor een klimaatcatastrofe.
