Name: Wat is ons geld waard?
Uploaded: 2014-03-09T23:00:00+01:00
Duration: 1 min 22 s
Description: Wie heeft bepaald dat dat blauwe briefje in je portemonnee 20 euro waard is? Geld heeft waarde omdat we erop vertrouwen. Dat had Alexander de Grote al door.

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Vroeger, heel vroeger, toen was er nog geen geld. Maar de mensen hadden wel spullen, en dus deden ze maar aan ruilhandel: mijn ei tegen jouw appel. Maar stel dat ik jouw koe wil kopen, dan heeft allereerst mijn kip een hele drukke dag, en zit jij vervolgens met een berg eieren die over datum zijn.
Bepaalde goederen waren wel waardevast, zoals gedroogd vlees en mooie schelpen. Dit wordt ‘goederengeld’ genoemd. Het bekendste goederengeld is goud. Maar dit edelmetaal had ook zijn nadelen: Je moest altijd maar net een weegschaal bij de hand hebben, en er werd ook flink gesjoemeld met het goudgehalte. Daarom was Alexander de Grote de eerste die zo slim was om een stempel op het goud te drukken; een goudeerlijke vent die Alex. Maar al dat goud werd wel een beetje zwaar en daarom zijn de banken gesticht: die bewaarden het goud voor je, en gaven je een bankwissel ter waarde van dat goud. Al snel vertrouwde iedereen dat zaakje wel, en werden de bankwissels het eigenlijke geld: bankbiljetten, flappen, cash, money, doekoe!
Toch kan geld minder waard worden, dat heet inflatie. Zoals in Zimbabwe. Daar kost een krantje inmiddels 3 miljoen Zimbabwaanse dollar. De kleinere bankbiljetten zijn daar minder waard dan wc-papier. En ze absorberen ook minder goed.


NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Je geld wordt elk jaar iets minder waard. Dat betekent dat je minder kunt kopen voor hetzelfde geld. Een beetje inflatie is heel normaal. Hoe dat zit, lees je in de story van NPO Kennis.

Story over hoe geld minder waard wordt

Wat is inflatie?

Oplichters gebruiken steeds vaker WhatsApp om gegevens of geld af te troggelen bij mensen. Hoe werkt dat en hoe bescherm je jezelf tegen WhatsApp-fraude?

Scrollverhaal over online oplichting

Wat is WhatsApp-fraude?

Cryptocurrencies zijn een vorm van digitaal geld. Cryto's worden verhandeld via de blockchain, zonder tussenkomst van banken. Klik op de afbeelding om meer te lezen over de wereld achter crypto's.

Story over digitale valuta

Wat zijn crypto's?

Hoe is het voor mensen in andere landen om buitenstaander te zijn, puber, homo, verslaafd of... ongesteld? Je ziet de overeenkomsten en verschillen tussen culturen in onze steeds kleiner wordende wereld.

Programmaheaders

Programmalogo's

Metropolis in de klas

Alles van Metropolis

Deze keer brengt Metropolis geld in het laatje. Geld in de vorm van een welverdiend salaris. Want dat heb je nodig als je de huur of je Netflix abonnement moet betalen. In deze online story zoeken de correspondenten van Metropolis uit hoe mensen aan hun salaris komen en wat ze ermee doen.

Scrollverhaal over salaris

Money makes the world go 'round

Wat is ons geld waard?

Wie heeft bepaald dat dat blauwe briefje in je portemonnee 20 euro waard is? Geld heeft waarde omdat we erop vertrouwen. Dat had Alexander de Grote al door.

Consument en markt

Bankbiljetten, flappen, cash, money, doekoe!

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Examenvideo's bij economie (havo/vwo) over verschillende marktvormen. Eindtermen: prijsvorming, marktstructuur, welvaart.

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

In de 18e eeuw begint in Europa de Verlichting. Door de ontwikkeling van de wetenschap veranderen onze ideeën over de maatschappij. Weet jij wat de Verlichting precies inhoudt? Test je kennis in de quiz. 

Quiz over denkers en ideeën

Wat weet jij over de Verlichting?

Aardrijkskunde examenquiz

Test of jij goed bent voorbereid op je examen aardrijkskunde! Wat weet je van platentektoniek, de koolstofkringloop en oceanische circulatie? Klik op de afbeelding om te beginnen.

Examenquiz bij aardrijkskunde voor vwo

Wat weet jij over de aarde als natuurlijk systeem?

In de oudheid bestaat geld nog niet. De mensen ruilen goederen met elkaar. Dat is vaak wel behoorlijk lastig. Soms krijgt iemand iets dat moeilijk te bewaren is. Zoals vis. Een levend varken kun je niet in stukjes verdelen. Dus dat is ook niet handig als ruilmiddel. Daarom bedenken mensen andere dingen waarmee ze gemakkelijker kunnen betalen. Een van de eerste betaalmiddelen is zout. Vroeger een kostbaar goed. De Romeinse soldaten uit de tijd van Julius Caesar krijgen hun salaris in zout uitbetaald. Zout is in het Latijn sal. Ons woord salaris is daar van afgeleid. In andere gebieden gebruiken mensen potten, veren, sieraden, dierentanden of schelpen als betaalmiddel. Ongeveer 500 jaar voor Christus worden het gouden en zilveren munten. Bijna 700 jaar lang betalen we in Nederland met de gulden., totdat in 2002 de euro zijn intrede doet. En als je thuis nog guldenbriefjes hebt liggen, tot 2032 kun je ze inwisselen bij de Nederlandse bank. 

Er zijn twee soorten geld: 
Chartaal geld: dat is al het geld dat je kun vasthouden. Dus alle munten en bankbiljetten. 
Giraal: dat is al het geld dat op betaalrekeningen staat bij banken. Je kunt het direct opnemen met je pinpas of er elektronische betalingen mee doen. 

Van de ruim 300 miljard euro die in Nederland in omloop is, is nog mar 15 procent chartaal geld.

De geschiedenis van geld 

Geld gebruiken we om te ruilen voor producten of diensten. Wat werd er gebruikt voordat er geld was? Waar komt het woord ‘salaris’ vandaan? En wat is het verschil tussen chartaal en giraal?

Geld als modern ruilmiddel

EenVandaag in de klas

Internet, maar dan anders. Volgens kenners verandert blockchain de manier waarop we naar netwerken kijken. Je kunt met de nieuwe technologie op een eerlijke manier concertkaartjes kopen, maar ook bijvoorbeeld bankieren.

Wat is blockchain?

Of modeartikelen zoals sportschoenen goed verkopen hangt af van veel factoren. Een factor is smaak, dat is een rationele factor. Die wordt mede bepaald door wat vrienden in dezelfde groep dragen. De prijs is net als je budget een rationele factor. De rationele en irrationele factoren bepalen samen de vraag naar een product.
Wat de klant bereidt is te betalen voor zijn schoenen kunnen we weergeven in een vraaglijn. De vraaglijn geeft weer hoeveel schoenen de consumenten vragen bij een bepaalde prijs.
Een producent zal het liefst met een hoge prijs veel schoenen willen verkopen. Maar dat kan alleen als er veel vraag is. Want hoe meer de vraag, hoe hoger de prijs. Dat is de Wet van vraag en aanbod. Maar als de vraag minder wordt, zal de verkoop dalen. Een prijsdaling kan helpen de verkoop weer omhoog te brengen.

De vraaglijn

Hoeveel willen mensen betalen voor sportschoenen? Waar hangt dat vanaf? Deze clip gaat over vraag en aanbod. Ook wordt uitgelegd hoe de vraaglijn werkt

Hoe werkt het?

Ook een bedrijf als de luchtvaartmaatschappij Airfrance-KLM doet aan ruilen over de tijd alleen noemen ze het niet zo. Peter Slobbe is er verantwoordelijk voor beheer en de aanschaf van de vloot.
KLM is natuurlijk een commercieel bedrijf, we willen winst maken. We investeren in vliegtuigen waarin we geloven dat we daarmee winst kunnen maken. We hebben nu gekozen voor de Boeing 787. Ook bekend als de dreamliner. Een geheel nieuw vliegtuig wat Boeing op de markt heeft gezet. Nieuw materiaal. Vliegtuigen zoals hierachter, dat is allemaal aluminium. De 787 is van een soort plastic en is daardoor veel lichter, verbrandt daardoor ook veel minder brandstof. De oudste vliegtuigen die we hebben zullen binnenkort de operatie verlaten. Daarvoor in de plaats krijgen we dan de 787 binnen. Je moet bij zo'n 787 denken tussen de 100 en 150 miljoen euro voor 1 vliegtuig. Dus dat is een gigantische investering. We zijn van plan de komende paar jaar met 20 - 25 te gaan vliegen dus je praat over miljarden investeringen die je doet. Je moet vooral investeren op het goede moment. Dat is ontzettend moeilijk. Wat is nou een goed moment. We hebben ook een optie genomen op een aantal vliegtuigen dus dat betekent dat we het recht hebben om een aantal van die vliegtuigen te kunnen kopen. Als het op de een of andere manier tegenzit dan kopen we ze niet. We investeren ook veel in opleidingen. Dat doen we voor piloten, dan doen we voor cabinepersoneel, dat doen we voor onderhoudspersoneel. De nieuwe generatie vliegtuigen is een nieuw type, dat betekent dat iedereen die ermee te maken heeft apart moeten omscholen en opleiden om met het nieuwe materiaal te werken.
Schiphol en luchthavens van nationale betekenis zoals Lelystad vallen onder verantwoordelijk van Rijksoverheid. Ook zij investeert en maakt schulden. Jaap Lodders is gedeputeerde van de provincie Flevoland. Hij heeft Lelystad Airport in zijn portefeuille. Schiphol is een belangrijke banenmotor en belangrijk voor de Nederlandse economie. Omdat te houden moet Schiphol eigenlijk uitbreiden. Die ruimte is er op Schiphol niet en vandaar dat er gezegd is dat er een aantal vluchten naar Eindhoven en Lelystad moeten. Dat betekent dat er op vliegveld Lelystad geinvesteerd moet worden de komende jaren.
Ik neem niet voor niks vandaag het besluit over bereikbaarheid. Ik geloof dat die discussie goed zal gaan en het is in ieder geval nodig om er dan van te voren zeker over te zijn dat je er kan komen.
Dat betekent dat het Rijk 50 miljoen gaat investeren en dat de regio, dat is de provincie en gemeente Lelystad, ongeveer 20 miljoen gaat investeren. Je ziet hier de landingsbaan, die is op dit moment 1250 meter en die wordt vooral gebruikt voor klein, zakelijk verkeer en veel lesvliegtuigen. Die wordt in de toekomst verlengd naar 2400 meter. Op de luchthaven zullen zich een aantal bedrijven vestigen: horeca, retail, maar ook bedrijven die vliegtuigen schoonmaken en dat betekent dat er een stuk werkgelegenheid gaat ontstaan op de luchthaven.
De akkers die je hier ziet zullen in de toekomst een groot bedrijventerrein worden waar een aantal bedrijven gevestigd zullen worden. Die zullen ook iets met de luchthaven te maken hebben. We rijden nu de A6 op. Op dit moment is de A6 2 keer tweebaanssnelweg snelweg. Een van de maatregelen die nodig zijn om de luchthaven bereikbaar te maken is dat de weg verbreed gaat worden. In de toekomst zal dit een 2 keer driebaansweg worden. Zodat de mensen vanaf Amsterdam/Almere naar de luchthaven toe moeten heel snel bij de luchthaven kunnen komen. Investeringen in infrastructuur betalen zich nooit direct terug. Daar kun je niet een kosten-baten analyse op los laten. Het betekent wel dat je investeert in infrastructuur dat de economische ontwikkeling plaatsvindt en er een toename van banen en dat er bedrijven in de omgeving gaan vestigen. Dat is de economische winst voor de regio en dat zijn de baten die voor die regio geboeid zijn.

Ruilen over tijd

Bedrijven en de overheid doen grote investeringen om de economie te stimuleren.

Investeren om de economie te stimuleren

Energiebedrijf Nuon verzamelt al het gas dat ze winnen en al het stroom die ze opwekken in Nederland op 1 centrale plek. 
We staan hier op de tradefloor, dat is de afdeling waar echt gas en stroom wordt ingekocht en verkocht. Dat wil zeggen dat we ook de energiecentrales kunnen aan- en uitzetten. We houden hier ook goed in de gaten hoeveel energie er geproduceerd word dus dan wordt het direct verkocht op de internationale energiemarkt.
Bij een energiebedrijf bepaalt de afdeling marketing de strategie voor de concurrentiestrijd tussen de bedrijven onderling.
Op het gebied van marketing werken we eigenlijk niet samen met andere energiebedrijven. Omdat iedereen eigenlijk altijd het onderste uit de kan, of in ieder geval zijn eigen klanten wil binnenhalen of behouden. Zijn eigen strategie heeft en dat is natuurlijk niet de bedoeling dat een andere partij dat zou weten en misschien de wind uit je zeilen kan nemen. In principe werken we niet op dat vlak samen.
Met energie veranderen we donker in licht. Veranderen we stilstand in beweging. Het is natuurlijk best wel een competitieve markt dus je kunt je onderscheiden op basis van prijs, product of dus die service. Als je nou gaat kijken naar product, energie is toch energie. Als je je stekker in het stopcontact steekt is dat niet heel anders bij de ene energieleverancier dan bij de andere. Product wordt een lastige. Naar prijs zou je ook kunnen kijken maar er zijn natuurlijk al heel veel prijsvechters op de markt. Wij hebben er dus echt voor gekozen om die derde aan te pakken en dat is service. Daar kunnen we ook echt onszelf mee onderscheiden. Bestaande klanten zijn voor ons heel belangrijk omdat ze ervoor zorgen dat we bestaansrecht hebben. Wij zijn er door onze klanten. Het is veel beter om een klant te behouden dan een nieuwe klant binnen te halen. Een nieuwe klant binnenhalen kost eigenlijk veel meer dan je huidige klanten tevreden houden.

Marketing

Energiebedrijven zetten marketing in om zich te onderscheiden van de concurrenten.

Onderscheiden van concurrent

In de Middeleeuwen maken goudsmeden in opdracht van de machthebbers gouden en zilveren munten om de ruilhandel te vergemakkelijken. Zij worden experts in het beoordelen van de waarde en gaan het geld opslaan in hun kluizen. De eigenaars krijgen dan een papier waarop de intrinsieke waarde vermeld staat. Omdat het onhandig is een groot gewicht aan edelmetaal te verslepen en link om onder je matras te stoppen, gaan de mensen elkaar betalen met die wisselbrieven. En omdat de goudsmeden met een voorraad edelmetaal blijven zitten in hun kluis, gaan ze dit uitlenen. Hieruit ontstaan de eerste banken. 
Op moment dat je de waarde van het geld helemaal laat los trillen van de oorspronkelijke materiële waarde, dan heb je het over fiduciair geld, dus dat bestaat niet meer. Hè, dus eigenlijk denkbeeldig geld zou je kunnen denken. Het enige wat ons geld waarde geeft is het idee dat we onze Overheid kunnen vertrouwen. Dat die niet veel meer gaat produceren van het geld dan er nodig is, want iedereen met spaargeld, die wordt arm. Nou, dat gevoel, hè, dat is de laatste jaren wel opgekomen, met die rare toestand rond de financiële crisis hè, al die bellen die geblazen zijn door de financiële markten, die ontploft zijn, die geknapt zijn. Die hebben ervoor gezorgd dat mensen minder vertrouwen hebben in het geld van de Overheid, van de banken, en misschien meer vertrouwen krijgen in het geld van onze voorvoorvoorouders, de Middeleeuwers hè, de heksenverbranders. Dat, daar was het toch eigenlijk niet zo’n slecht idee. Dus ik snap wel dat gevoel. Ik denk alleen dat het in de moderne economie al gebaseerd op een gouden standaard, dat dat vragen om problemen is en ook niet nodig. 
Er is kritiek op de rol van de Nederlandse Bank, DNB, want het is haar taak om te zorgen voor financiële stabiliteit en daarmee een bijdrage te leveren aan de welvaart in Nederland. Het toezicht op de banken in Nederland is dan ook in handen van DNB. 
Het kan misgaan wanneer er te riskante kredieten worden verstrekt die vervolgens niet worden terugbetaald. Wij proberen daar op toe te zien, dus wij proberen zo goed mogelijk met de bank mee te kijken om te kijken of zij die risico’s die ze inherent aangaan, want die moeten ze aangaan, kredietverlening is per definitie risicovol, maar dat moet ook, daar is op zich niks mis mee. Wij proberen mee te kijken of ze die risico’s goed kunnen beheersen. Maar wij moeten er in ieder geval op toezien dat de toevertrouwde middelen van het publiek, dus de deposito’s, de spaargelden, dat die veilig zijn en dat die ten allen tijde kunnen worden terugbetaald. Als wij ingrijpen, dan kunnen wij vooral het management van de bank erop aanspreken dat ze een ander beleid moeten voeren. Wij kunnen ze dwingen om extra kapitaal aan te trekken, wij kunnen ze dwingen om de risico’s zo snel mogelijk in een portefeuille af te bouwen. Ja, en als helemaal niets helpt, dan is de ultieme sanctie is dat we de vergunning kunnen intrekken en dat betekent dat we dan tegen die bank zeggen: “u mag geen bank meer zijn en u mag geen middelen meer aantrekken van het publiek”.


Fiduciair geld

Vroeger was de waarde van een muntstuk te relateren aan de hoeveelheid edelmetaal waar het van gemaakt was. Tegenwoordig is de waarde gebaseerd op vertrouwen. We hebben afgesproken dat je met een briefje van 50 daadwerkelijk 50 euro aan goederen of diensten kunt kopen. 

Kopen op basis van vertrouwen

Groei. Dat is waar onze huidige economische systeem op is gebaseerd. Googel je economie, dan is het eerst dat je ziet een stijgende lijn. Een steile beklimming naar een immer hoger wordende top. Want meer groei betekent meer welvaart voor iedereen toch? Nou, dat ligt iets ingewikkelder. Die drang naar groei is niet zo goed voor onze planeet. De grondstoffen die we massaal gebruiken zijn namelijk eindig. Eind aan de groei betekent crisis en dat doet pijn. Kunnen we iets doen aan dit dilemma?
Ja, zegt de Britse econoom Kate Raworth. Zij vindt het tijd voor een nieuw economisch model. Het dominante model stamt immers uit de jaren 50. Dat model zegt: een gezonde economie groeit een paar procent per jaar. Vraag en aanbod raken vanzelf in balans. We nemen deze vuistregels aan als wetmatigheden maar het zijn natuurlijk maar benaderingen. Toch is dat beeld van de immer stijgende lijn in onze geest getatoeëerd. Als niet iedereen profiteert van dit systeem en onze planeet er onder bezwijkt, moeten we economisch succes dan niet helemaal opnieuw definiëren? In plaats van een stijgende lijn zouden we kunnen denken aan een cirkel. Aan een circulair model waarin grondstoffen worden hergebruikt en niemand wordt achtergesteld. Juist, een donut. De binnenrand van de donut is een sociale fundament, gebaseerd op universele mensenrechten. Mensen die in het gat vallen hebben geen toegang tot belangrijke basisbehoeften zoals onderwijs, toegang tot water en voedsel en gezondheidszorg. De buitenrand van de donut, het ecologisch plafond, geeft de grenzen aan van het milieu. Over de rand van het zoete deeg dreigt klimaatverandering luchtvervuiling en afname van biodiversiteit. En dat is precies wat er nu aan de hand is. Miljoenen mensen komen die basisbehoeften tekort en we maken de aarde, nou ja, kapot. Maar zegt Kate Raworth, daartussen zit het deeg, de sweetspot. Daar is het veilig, rechtvaardig en duurzaam. Ze is trouwens niet de eerste econoom die het huidige model bestrijdt. Al sinds de jaren tachtig stellen economen alternatieve modellen voor die meer aansluiten bij de realiteit maar de waarde van het werk van Haworth zit hem niet in vernieuwing of volledigheid. Ze maakt haar ideeën toegankelijk voor een breed publiek en schotelt ons een nieuw beeld voor: geen eeuwig stijgende lijn, gebaseerd op onze verslaving aan groei en fossiele brandstof maar wel een circulaire lekkernij die duurzaam is en eerlijk voor iedereen.

hét nieuwe economische model: de donut

Meer groei betekent meer welvaart voor iedereen, toch? Zo simpel is het niet. De grondstoffen die we gebruiken zijn niet oneindig. En een einde aan groei betekent crisis. Tijd dus voor een nieuw economisch model.

Tegenlicht animaties

Hét nieuwe economische model: de donut

De Rekenkamer in de klas

Vak: economie. In ieder huishouden zijn ze te vinden, batterijen. Batterijen zijn er in verschillende voltages, soorten en maten en ook de prijzen verschillen. De batterijen van een A-merk zijn veel duurder dan een willekeurig huismerk. Maar gaan dure batterijen ook langer mee dan goedkope batterijen? De Rekenkamer zoekt het uit.

Wat kost een batterij?

Dit is een tros druiven. En dit is een pakje gedroogde druiven. Beter bekend als rozijnen. Aan de tros zitten, we hebben ze even voor je geteld, 60 druiven. En in het pakje bijna precies evenveel. Toch is de tros druiven bij de supermarkt 2,21 en het pakje rozijnen maar 15 cent. Zo zijn de druiven wl erg zuur. Vanwaar dat prijsverschil?
Druiven groeien op heel veel plekken, zelfs in Nederland. Maar voor rozijnen moet je een eindje reizen. In Californië groeien speciale rozijnendruiven. ‘Deze druif heet de Thompson seedless. Dit is de meest gebruikte druif om rozijnen van te maken’. Om rozijnen te maken worden de druiven geplukt en een paar weken in de zon gelegd. ‘Hoe komen ze zo bruin?’ ‘Door de zon.’ ‘Ze hebben dus liggen zonnen?’ ‘Ze zijn zongebruind.’ Daarna worden in de fabriek de steeltjes er vanaf gehaald en de rozijnen gewassen. En dan kun je ze in doosjes doen en verkopen. ‘Ieder kind in Nederland eet deze. Ik ben ermee opgegroeid.’ ‘Meen je dat?’ ‘Ja.’
Bij tafeldruiven lijkt het allemaal een stuk simpeler. Je moet de druiven gewoon druiven laten zijn. Maar toch zijn ze 15 keer zo duur. Hoe kan dat? ‘Nou, dat is eigenlijk heel simpel. Een druif die voor consumptie bestemd is, is ingewikkeld om te telen. Dat is uitermate arbeidsintensief.’ Je oogst ze heel netjes.  De tafeldruiven worden zo geteeld dat je mooie, gave trossen krijgt. ‘De consument kijkt heel kritisch, kijk maar naar jezelf als klant in de winkel. Als die druiven er niet top uitzien dan neem je ze niet mee in je mandje.’ Bij rozijnen hoef je daar geen rekening mee te houden. ‘Voor rozijnen plukken we alle druiven. 100% van de oogst is bruikbaar.’ Maar er is nog een reden dat verse druiven duurder zijn. Bij verse druiven heb je te maken met bederf, verlies. Het is heel wat werk om vers fruit te distribueren.’ ‘Plus dat het ook vaak gekoeld transport is. Dat is sowieso alweer een stuk duurder.’ Een soortgelijk prijsverschil zie je trouwens ook bij tomaten en tomatenpuree, spinazie en diepvriesspinazie en appels en appelmoes. Die appels die je voor consumptie gebruikt moeten er perfect uitzien. Maar de appels die in de appelmoes gaan, als die er niet uitzien, ligt daar niemand wakker van. ‘Dat ziet ook niemand.’ Voortaan kun je dus misschien beter rozijnen kopen dan druiven. Dan heb je 15 keer meer druif voor hetzelfde geld.

Waarom zijn rozijnen goedkoper dan druiven? - KVW Kort #23

Een rozijn is gewoon een gedroogde druif. Maar waarom betalen we voor gewone druiven 15 keer zoveel als voor gedroogde druiven? Het telen van perfecte trossen druiven blijkt een stuk ingewikkelder en dus duurder dan de productie van de gedroogde variant.

Meer geld voor de perfecte tros

Waarom zijn rozijnen goedkoper dan druiven?

Deze gong heb je vast wel eens horen luiden. Maar weet je ook waar de klepel hangt? Want waarom gaan bedrijven naar de beurs en hoe werkt dat eigenlijk?
Bij een beursgang verkoopt een bedrijf een stukje van zichzelf aan investeerders. Dat zijn de aandelen. Heb je aandelen in het bedrijf, dan kun je ook een klein deel van de winst krijgen. Dat heet dividend. Hoe meer winst een bedrijf maakt, hoe meer dividend het kan betalen aan jou als aandeelhouder en hoe waardevoller het aandeel is. Waarom zou je als bedrijf die aandelen verkopen? Het grote voordeel: je haalt in één klap heel veel geld op. Geld dat je kan gebruiken om te investeren en verder te groeien. Naast je kapitaal groeit met een beursnotering ook je prestige. Een beursgang kun je ook gebruiken om je persoonlijke kas te spekken. Eigenaren en vroege investeerders die hun aandelen op de beurs verkopen, kunnen namelijk in één klap schatrijk worden. 
Veel oprichters van startups die groot zijn geworden, gebruiken een beursgang dus om te cashen. Zoals de oprichters van Snapchat. 
Die verdienden aan de beursgang allebei 272 miljoen dollar. Er zijn ook nadelen. Na een beursgang moet een bedrijf zich aan allerlei regels houden, zoals het bekendmaken van de winst- en verliescijfers. En daar ben je veel tijd en geld aan kwijt. En als je een beursnotering hebt, sta je onder druk van de aandeelhouders. Want die willen waar voor hun geld. Is er geen geld om dividend uit te betalen, dan kan de beurskoers omlaag gaan. Door die druk kunnen bedrijven zich meer gaan richten op winst op de korte termijn om snel geld te verdienen voor jou als aandeelhouder. En dan houden ze minder geld over voor investeringen voor de lange termijn. Een beursgang heeft nog meer risico's. Als de koers van een aandeel na de beursgang omlaag gaat, dan hebben de investeerders dus eigenlijk te veel betaald voor een aandeel. Dat gebeurde bij Facebook. Als de koers juist hard omhoog schiet na de beursgang dan had het bedrijf dus meer geld voor de aandelen kunnen krijgen. Dat is ook niet echt een lekker gevoel.

Wat is een beursgang?

Als een bedrijf naar de beurs gaat, verkoopt het een stukje van zichzelf aan investeerders. Zij zijn dan aandeelhouders. Hoe werkt een beursgang?

Aandelen, winst en dividend

Contante betalingen worden steeds zeldzamer. De meeste mensen betalen tegenwoordig  grotere aankopen meestal met de pinpas of creditcard en ook voor kleinere bedragen is cashgeld straks niet meer nodig. Sinds 2014 is het bij de ING bank al mogelijk om contactloos  te betalen. Bedragen tot 25 euro kunnen worden afgerekend door de bankpas tegen een scanner te houden. Zonder pincode.

Liever de pinpas dan cash geld

Groep 6/7/8

Monopolie. Wat is dat? Stel, je verkoopt knikkers. Je vraagt lekker veel geld. De klanten komen toch wel naar jou. Want jij hebt het monopolie! Het wat? Nee, niet dat monopolie.
Als je ergens een monopolie op hebt, betekent dat dat jij de enige ben die dat product verkoopt. Voor de klant is dat jammer. 
Want als er concurrentie zou zijn, zorgt die ervoor dat de prijs omlaag gaat. 'Oh lekker goedkoop! Ja, daar moet je wezen!' Of de kwaliteit omhoog. 'Oja, dat wil ik, niet die goedkope troep, kwaliteit!' Maar als je een monopolie hebt is die concurrentie dus niet. 'Yes, ik heb het monopolie! De prijs kan weer omhoog!'
Je kunt een monopolie krijgen doordat je iets hebt uitgevonden en daarop patent hebt aangevraagd. 'Ik heb dus het monopolie'. 
Of doordat je eigenaar bent van een mijn, waar je een zeldzame grondstof uit de bodem haalt. 'Hier dat monopolie!' Als je genoeg geld hebt kun je natuurlijk gewoon de hele markt opkopen. 'Oja tuurlijk. Ik heb het monopolie!'
Werknemers zijn vaak niet blij met een monopolie. Als een werknemer gespecialiseerd is in huiswerkrobots. 'Ja ben ik.' 'Ik ook!' En jij bent de eigenaar van de enige huiswerkrobotfabriek ter wereld, dan kun je ze een piep salaris betalen want ze kunnen nergens anders terecht. Een monopolie is dus leuk voor de grote baas. 'Ikke ikke ikke yes!' Maar verder eigenlijk voor niemand. 'Weg met die chick! Wegwezen jij! Monopolist!'

Wat is monopolie?

Als je melk wilt kopen, kun je in een heleboel verschillende winkels terecht. Maar sommige producten worden door maar één bedrijf verkocht. Die hebben dan het monopolie. Omdat er geen concurrentie is, kunnen ze er een hoge prijs voor vragen.

Als maar één bedrijf een product of dienst verkoopt

Tegenlicht in de klas

Ons huis staat vol met spullen en we kopen dagelijks nieuwe producten erbij. Maar, de  snelheid waarmee we nu producten kopen en weer afdanken zorgt voor een groeiende berg afval.

De wegwerpmaatschappij

In KNOW SHIT vertellen we je elke week hoe je moet omgaan met maatschappelijke shit als pesten, discriminatie, ongelijkheid, vooroordelen en gezondheid. Hoe het echt zit, dus.

Wahine vindt het openbaar vervoer in Nederland veel te duur en vraagt zich af waarom het niet goedkoper kan, of zelfs helemaal gratis. Samen met 3FM-dj Joram stapte ze op het leukste vervoersmiddel dat je ooit hebt gezien en baanden ze zich een weg door de straten van Amersfoort, op zoek naar antwoorden.

Uit onderzoek van Eurostat blijkt dat het ov in Nederland 32 procent duurder is dan het Europese gemiddelde. Bert van Wee is hoogleraar transportbeleid aan de TU Delft en weet heel veel over het openbaar vervoer. "De totale kosten zijn ongeveer vier keer zo hoog als wat de reiziger zelf betaalt. Als je naar de totale kosten kijkt dan betaalt de reiziger ongeveer een kwart en driekwart door de overheid."

"Maar waarom wordt de trein dan steeds duurder?" vraagt Wahine zich af. Bert van Wee legt uit dat reizen met de trein een dienst is, en dienst kan je moeilijk efficiënter maken. 

In sommige landen, zoals Luxemburg, is het ov gratis. Goed idee voor Nederland? Bert: "Mensen denken vaak: als we het ov nou gratis maken, dan stappen meer mensen uit de auto in de trein. Was dat maar zo. Dán was het misschien wel een goed idee. Maar wat blijkt: als je het gratis maakt, gaan er wel veel meer mensen met het ov, maar slechts een klein deel van deze extra reizigers zijn reizigers die ánders met de auto waren gegaan. Daarmee is gratis openbaar vervoer een peperdure maatregel om een heel klein beetje fileleed weg te nemen. En voor het milieu kan het zelfs averechts werken omdat al die extra reizigers ook extra energie kosten."

Bert van Wee vindt het niet terecht dat je het ov voor iedereen gratis maakt, maar geeft aan dat je het wel voor een deel van de bevolking gratis kunt maken. Bijvoorbeeld voor mensen met een bijstandsuitkering. Maar dus niet voor iedereen.

Know Shit

Wahine vindt het openbaar vervoer in Nederland veel te duur en vraagt zich af waarom het niet goedkoper kan, of zelfs helemaal gratis. Samen met Tussenuur host Joram stapte ze op de vierfiets met hoogleraar Transportbeleid Bert van Wee om een antwoord op haar vraag te vinden.

Je kan niet bezuinigen op arbeid

Waarom is het openbaar vervoer in Nederland zo duur?

In Nederland verdienen hoogopgeleiden mensen het meeste geld. Maar dat zou wel eens kunnen gaan veranderen, want er is een schaarste aan loodgieters en technisch installateurs. En die zijn hard nodig in de energietransitie van Nederland.

In Nederland verdienen hoogopgeleide mensen het meeste geld. Maar dat zou wel eens kunnen gaan veranderen, want er is een schaarste aan loodgieters en technisch installateurs. En die zijn hard nodig in de energietransitie van Nederland.

Vakmensen voor de toekomst 

Tegenlicht in de klas 

Arbeid, productie en bedrijf

H/V examenvideo's bij economie over marktvormen.

Economie examen: markt

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.