Name: Wat is hotspotvulkanisme?
Uploaded: 2023-11-01T00:00:00+01:00
Duration: 5 min 28 s
Description: Vulkanen ontstaan niet altijd langs de grenzen van tektonische platen. Dat zijn zogenaamde hotspots. Het zijn geen klassieke vulkanen, maar ze gaan bijna op in het landschap. Als zo’n hotspot uitbarst, komt er vulkanisch gesteente van diep in de aarde naar buiten.

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Kijk, gewone vulkanen, die vind je langs de grenzen van tektonische platen. Maar hotspotvulkanisme kan overal voorkomen. Zoals bijvoorbeeld hier in het verleden is gebeurd. Midden op de Noord-Amerikaanse plaat in het zuiden van Idaho. Ik sta hier in het Hell's Half Acre Lava Field. De naam zegt het al, een enorm woest gebied van gestold magma en barsten en scheuren in de aardkorst. Heel indrukwekkend. Dit hier is een prachtig voorbeeld van hotspotvulkanisme. Dat vind je niet alleen aan de randen van de continentale platen, maar het kan overal plaatsvinden. Ook in het hartje van de Noord-Amerikaanse plaat waar we nu zitten. Zo'n hotspot is eigenlijk een gigantische blob van gesmolten gesteente, van magma in de aardmantel en die stuwt dat magma af en toe omhoog naar het oppervlak. En die plaat met de aardkorst erbovenop, die verplaatst zich langzaam maar zeker door de continentverschuiving. Die hotspot, die blijft op dezelfde plek zitten, de plaat schuift eroverheen en zo krijg je in de loop van de duizenden jaren diezelfde lavauitbarstingen in een lange reeks op het aardoppervlak. En dat is wat hier aan de hand is. De hotspot die hier lang geleden deze ravage aanrichtte, ligt momenteel onder het wereldberoemde natuurpark Yellowstone. Ik heb hier afgesproken met de Nederlandse aardwetenschapper Lennart de Groot. Hij is voor een werkbezoek in de Verenigde Staten. Flinke rivier. Ja, die komt van daar, achter die waterval die je ook hoort en de rivier, die stroomt hier uit in de caldera van de Yellowstonehotspot. Je ziet dat die rivier, nou die gaat hier de bocht om, maar zowel naar links en naar rechts aan onze kant, dat is echt de rand van die caldera van vijftig kilometer in diameter. Lennart heeft het over een caldera-rim. Dat is gewoon de rand van een vulkaankrater. Dus Yellowstone is eigenlijk één grote vulkaan? Ja, Yellowstone is één groot vulkanisch complex, dus niet echt een klassiek idee van een vulkaan zoals je ze uit Japan of Indonesië ze kent. Maar hij is zo groot die eigenlijk weer bijna weer in het landschap verdwijnt waardoor je hem niet meer herkent. Inderdaad, onherkenbaar. Als leek zie ik alleen een bebost heuvellandschap waar een rivier doorheen stroomt. Daarom neemt Lennart me mee verder het park in om te laten zien dat we hier echt in directe verbinding staan met de hete mantel onder onze voeten. Goed, we stonden net hier, bij Gibbon Falls, dan is hier die rim. Dat is die eigenlijk, die hele roze lijn dus een enorm ding. En we zijn nu onderweg. We rijden zo langs het meer naar West Thumb en in West Thumb kun je de warmwaterbronnen en die kunnen we daar heel goed...Mooi, zin in. Dan gaan we op pad. De laatste grote uitbarsting van de Yellowstonevulkaan was zo'n 650.000 jaar geleden. West Thumb is een plek aan de rand van Yellowstone Lake die nog altijd nagloeit van deze eruptie. Dus nu staan we eigenlijk middenin die caldera? Ja, we zijn nu middenin de caldera terecht gekomen en je ziet hier echt dat het nog echt een vulkanisch gebied is. Er zit hier nog zoveel warmte in de grond van die oude uitbarsting van 650.000 jaar geleden dat je het water dus kokend, bubbelend omhoog ziet komen. Dus al die vulkanische activiteit is allemaal afkomstig van één hotspot? Ja. Dit is wel echt mijn favoriete soort landschap. Geweldig! Overal in het noordwesten van de Verenigde Staten zijn de littekens van deze hotspot te vinden. En hij is nog lang niet uitgewerkt, begrijp ik van Lennart. Eigenlijk begint ie al helemaal in Oregon, bij de westkust, 16,5 miljoen jaar geleden. En dan zijn er een aantal uitbarstingen, discrete uitbarstingen, totdat je nu hier bent en het continent zal verderschuiven. Dus een mogelijk volgende grote uitbarsting over honderdduizenden jaren zal voor ons gevoel wat verder naar het oosten zijn. Het hotspotvulkanisme, daar komen echt de grote volumes vulkanisch gesteente, die komen uit die diepe aarde. Sommige komen echt van de kern-mantelgrens en die nemen dus materiaal van die diepte langzaam maar zeker mee naar het aardoppervlakte. Dus daaronder, wat daar onder komt in de kern. Daar kunnen we echt niet bij. Maar wat er van door die mantelpluimen naar het aardoppervlak getransporteerd wordt, die geeft informatie echt over de hele diepe aarde. Ja, indrukwekkend. Dus elke paar honderdduizend jaar brengt deze hotspot materiaal aan het oppervlak dat afkomstig is van dichtbij de kern.

De aarde is geen grote versteende planeet. In de aardkern is het heel erg heet en de aardkorst drijft op magma in de langzaam stromende aardmantel. De aardkorst is wel hard, maar bestaat uit platen die voortdurend in beweging zijn en naar elkaar toe drijven (convergentie) of van elkaar af drijven (divergentie). Bij de breuken tussen de aardplaten komen vaak aardbevingen voor en vind je vulkanen. Bekijk deze interactieve schoolplaat over de opbouw van de aarde. Zoom in en bekijk de verschillende video's!

Interactieve schoolplaat over aardlagen

Opbouw van de aarde

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Je merkt er misschien niets van, maar elke dag vinden er wereldwijd duizenden aardbevingen plaats. De ene aardbeving is heftiger dan de andere. Klik op de afbeelding om te lezen hoe aardbevingen ontstaan.

Scrollverhaal over bewegende aardplaten

Wat is een aardbeving?

Aardrijkskunde examenquiz

Test of jij goed bent voorbereid op je examen aardrijkskunde! Wat weet je van platentektoniek, de koolstofkringloop en oceanische circulatie? Klik op de afbeelding om te beginnen.

Examenquiz bij aardrijkskunde voor vwo

Wat weet jij over de aarde als natuurlijk systeem?

Wat is hotspotvulkanisme?

Hoe is de aarde ontstaan? Hoe werken plaattektoniek, continentverschuiving, gebergtevorming en vulkanisme? Govert Schilling gaat op zoek naar antwoorden.

Govert naar de kern van de aarde header

Govert naar de kern van de aarde in de klas

Ga naar NPO Kennis

Vulkanen ontstaan niet altijd langs de grenzen van tektonische platen. Dat zijn zogenaamde hotspots. Het zijn geen klassieke vulkanen, maar ze gaan bijna op in het landschap. Als zo’n hotspot uitbarst, komt er vulkanisch gesteente van diep in de aarde naar buiten.

Aarde, zon en maan

Vulkanen die zich niets aantrekken van plaattektoniek

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Het schooljaar gaat weer beginnen. Wij zijn er klaar voor.

Kinderboekenweek header

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.