Wat hebben vier helikopters...
...Kaapverdië en Slayer met een strijkkwartet te maken?
Een strijkkwartet...
...is een muziekstuk, een compositie voor, je raadt
het nooit vier strijkinstrumenten.
De gebruikelijke bezetting is twee violen,
een altviool en een cello.
Naast de naam van zo'n compositie
is een strijkkwartet ook de...
...term voor het muziekgezelschap
dat zo'n muziekstuk uitvoert.
Je denkt misschien: vergeleken
met zo'n huge symfonieorkest...
...is schrijven voor vier strijkerseasy peasy.
Nou, juist niet.
Nee, want veel componisten zien kwartetschrijverij...
...als meesterproef en spreken zelfs van een heilig genre.
Want...
aldus dirigent Jeffery Tate.
De oorsprong van het strijkkwartet ligt in de barokperiode,
zeventiende en achttiende eeuw.
Niet dat de zaak toen al heel verfijnd was, want het was
vooral de eerste violist die met de eer mocht strijken.
De rest zorgde voor de vulling.
Ja, de cellist, die kreeg ook
nog eens een stel geheimzinnige codes bij zijn partij.
Die nummers sloegen niet op de coördinaten van
de vijand, maar op een continuopartij.
Een bepaald verloop van noten
en harmonieën waar cellisten...
...en ook klavecimbalisten vaak mee werden geconfronteerd.
En hun nageslacht is tegenwoordig werkzaam in de ICT.
Je snapt dat de rest van het kwartet die
voorkeursbehandeling van de eerste viool
moeilijk trok.
Werk aan de winkel.
Componisten zorgden voor een
gelijkwaardiger behandeling van de vier stemmen.
De Italianen Scarlatti, Galuppi
en Sammartini...
...bedanken we voor hun verdiensten op dat vlak.
Maar ook KrautKwartetters
zoals Telemann, Graun en Fasch stuwden de ontwikkeling.
Waarbij de cellist pas als laatste in
de achttiende eeuw een zelfstandige partij kreeg.
Dus hulde voor alle cellisten die het
tot die tijd netjes volhielden.
Maar goed, vanaf dat moment, individuele behandeling van
de vier stemmen,
spreken we van het moderne strijkkwartet.
Het genre werd een absolute
hit met Joseph Haydn als veelschrijvende vader van het
strijkkwartet.
Collega's Mozart en Beethoven werden ook getrokken
door het genre.
Zelfs toen ie al stokdoof was, had
Beethoven nog oren naar een kwartet.
Die laatste kwartetten zijn ware monumenten.
Je hoort nergens dat Beethoven niet meer kon horen.
Nou ja, op één deel na.
De Grosse Fuge.
Dat is tegenwoordig
een hoofdpijndossier voor kwartetten en musicologen.
Maar goed, de opzet van het moderne strijkkwartet...
...is in grote lijnen gelijk aan die van een symfonie.
Vier delen deel een snel, deel twee langzaam...
...deel drie menuet of scherzo en deel vier weer snel.
Gemiddelde duur zo'n 20 tot 35 minuten.
En tuurlijk zijn er ook weer uitzonderingen.
Morton Feldman was
zo lekker op dreef dat ie pas een eindstreep noteerde
toen zijn tweede strijkkwartet zo'n 6,5 uur lang was.
6,5 uur!
In die tijd vlieg je naar Kaapverdië of Dubai.
Of je rijdt van Goes naar Groningen en weer terug
met een stevig moppie Feldman uit de speakers.
Een andere componist
die grote hoogten bereikte was Karl Heinz Stockhausen.
Hij kwam met een stuk voor vier
strijkers in vier verschillende vliegende helikopters.
Hij noemde dit stuk het Helikopter Kwartet.
Nou, beluister het maar eens.
Ik raakte flink doorgedraaid.
Onder de conventionele kwartetten kan
je je lol op met:
Dan kun je ook nog kiezen uit talloze uitvoeringen
door het:
En veel van
deze grote clubs zijn al heel lang bij elkaar.
Langer dan Toto of ABBA.
En je raakt dan met elkaar vergroeid.
En dat klinkt fantastisch.
Trouwens, net zoals bij...
...ABBA zijn er ook zat strijkkwartetromances.
Het Nederlandse Matangi Quartet vormt een
goed huwelijk, althans voor de helft van de club.
Maria-Paula en Karsten.
Ja, die hebben thuis inmiddels ook een eigen kwartet.
Maar goed, als de klassieke scene.
Luister je principieel alleen popmuziek.
Dan is er het Vitamin String Quartet.
Vier aardige Amerikanen die alles kreukvrij strijken.
Van Coldplay tot
The Killers en van Slayer tot de Smashing Pumpkins.
En als je het Hollands wilt houden, nou neem
dan de kwartetten van Badings, Röntgen en Pijper.
Of het kwartet van Jurriaan Andriessen met verreweg
de leukste...
...titel: Cumulus Humulus Fumulus.
En voor de stevige trek niet één, maar vier strijkkwartetten
tegelijk in het Allegro voor vier strijkkwartetten
van Johannes van Bree.
Er wordt dus ook in Nederland heel wat afgekwartet.
Het spelletje schijnt zelfs een
Nederlandse oorsprong te hebben.
Mag ik van jou van de strijkinstrumenten?
Uhm, het stoomstrijkijzer?
Mag ik ook?
Uh, de strijkplank?
