Name: Wat is een ecosysteem?
Uploaded: 2024-03-12T13:05:00+01:00
Duration: 1 min 35 s
Description: Op de hele wereld en overal om je heen zijn ecosystemen. Van een tropisch regenwoud tot aan de schimmels en bacterieën in je doucheputje. In een ecosysteem leven verschillende organismen, zoals planten, dieren en micro-organismen samen. Maar ze zijn ook afhankelijk van elkaar.

Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Ecosystemen schoolplaat

Vroege Vogels (BNNVARA) is hét programma over natuur, milieu, klimaat en duurzaamheid in Nederland. Presentatie: Menno Bentveld

Vroege vogels in de klas header

Programmalogo's

Vroege Vogels in de klas

Naar de website van Vroege Vogels

Aan de hand van het gebied de Veluwe leer je hoe ecosystemen functioneren en welke verschillende ecosystemen er te vinden zijn. De Veluwe is één van de grootste natuurgebieden in Nederland. Verken de heide, het bos en de beek. Ontdek welke invloed dieren onderling op elkaar hebben door middel van voedselwebben. Leer wat het belang is van een dood dier voor de natuur en wat de terugkeer van de wolf betekent voor de Veluwe. 

Klik op de afbeelding om te beginnen.

Interactieve schoolplaat over de Veluwe

Ecosystemen

Wat is een ecosysteem?

Op de hele wereld en overal om je heen zijn ecosystemen. Van een tropisch regenwoud tot aan de schimmels en bacterieën in je doucheputje. In een ecosysteem leven verschillende organismen, zoals planten, dieren en micro-organismen samen. Maar ze zijn ook afhankelijk van elkaar.

Natuurlijke omgeving

De aarde zelf is ook een ecosysteem

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Klas 4/5/6

Examenvideo's bij biologie voor het vmbo over planten en dieren en hun samenhang: de eigen omgeving verkend. Eindtermen: bestuiving, bevruchting, ecosysteem.

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

In de 18e eeuw begint in Europa de Verlichting. Door de ontwikkeling van de wetenschap veranderen onze ideeën over de maatschappij. Weet jij wat de Verlichting precies inhoudt? Test je kennis in de quiz. 

Quiz over denkers en ideeën

Wat weet jij over de Verlichting?

Aardrijkskunde examenquiz

Test of jij goed bent voorbereid op je examen aardrijkskunde! Wat weet je van platentektoniek, de koolstofkringloop en oceanische circulatie? Klik op de afbeelding om te beginnen.

Examenquiz bij aardrijkskunde voor vwo

Wat weet jij over de aarde als natuurlijk systeem?

Bijen

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Bijen zijn misschien wel de belangrijkste insecten van de wereld. Als zij uitsterven, krijgen heel veel planten het moeilijk. Meer weten over het belang van de bij? Klik op de afbeelding om de hele story te lezen op NPO Kennis.

Story over waarom we bijen nodig hebben

Waarom zijn bijen belangrijk?

Gras kan het, wilgen kunnen het, zelfs waterplanten. Alleen wij kunnen het niet, maar we willen het wel: brandstof maken door fotosynthese. Aan de UvA wordt aan een ambitieus project gewerkt. Chemicus Joost Reek en zijn groep willen kunstmatige bladeren maken. Maar wat is er zo mooi aan een blad? Vroeger zak ik blaadjes als voer voor rupsen en slakken, maar als je leert hoe zo’n blad precies werkt is het eigenlijk een heel vernuftige chemische fabriek en de energiebron voor de aarde kun je zeggen. Uit water en licht, en kooldioxide maken blaadjes zuurstof en suiker en dat doen ze al miljoenen jaren en nog efficiënt ook. Dat willen wij ook. Maar voorlopig zijn we nog amateurs, in de leer bij de natuur. Zo’n blad is ingewikkelder dan je zou denken. Kort college van de complexiteit van een blad? We starten met een bladgroenkorrel. In een blad zitten er miljoenen. Zo’n korrel is om te beginnen geen simpel ding. Hier wordt licht opgevangen en omgezet in zuurstof en er komt energie uit. Tot zover goed te volgen. Daar wordt de energie gebruikt om va CO2 en water suiker te maken. Dit begrjip ik ook nog. Maar dan zoomen we in. Een bladgroenkorrel bevat antennesystemen. Dan zie je hier alle antennesystemen en die vangen het licht op. Die energie uit het licht kan getransporteerd worden. Die gaat naar het synthetisch reactiecentrum en daar wordt die energie gebruikt om chemische reacties mee te doen. Synthetisch reactiecentrum. En hoeveel zitten er in van die dingen? Heel veel. En als ik dacht dat dat reactiecentrum alles was… Dan zie je hier eigenlijk hoe die verschillende eenheden georganiseerd zijn in een celmembraam. Dit zijn de energiebronnen die de natuur kan gebruiken om verder chemische processen te doen. Die ATP en die NHDPH worden gebruikt in de donkercyclus, de Calvin-cyclus. En als je dan verder inzoomt.. De fotosynthese die ik zelf heb geleerd is wel een heel eenvoudige voorstelling van zaken. Zo’n simpel ogend blaadje is een heel complexe chemische fabriek. Delen van die fantastische fabriek worden hier nagebootst, om uiteindelijk schone brandstof te maken uit water en licht. Uiteindelijk moet alles op een blaadje. En wanneer zijn we zover Het zou fantastisch zijn als we in 2050 volledig op zonnebrandstof zouden rijden. Dat denk je? Ik denk dat dat mogelijk is ja.

Fotosynthese als inspiratie voor de wetenschap

In de bladeren van bomen en struiken vindt een vernuftig chemisch proces plaats. Van zonlicht, koolstofdioxide en water maakt de plant met behulp van bladgroenkorrels energie en zuurstof: fotosynthese. Wetenschappers kijken goed naar de werking van een blad om deze techniek na te maken.

Bladeren zijn vernuftige chemische fabriekjes

Al het leven op onze mooie aarde wordt mede mogelijk gemaakt door de groene vingers van onze planten en bomen. Dat noemen we fotosynthese. 

Zo’n plant is eigenlijk een klein groen fabriekje. Er komt water binnen uit de grond en koolstofdioxide in de mond. De mond? Ja, de kleine huidmondjes waar de bladeren van de plant mee bedekt zijn. Water en koolstofdioxide willen wel wat met elkaar doen, maar daar hebben ze wel energie voor nodig. En omdat planten (nog) niet aan het elektriciteitsnet zijn gekoppeld, kiezen ze voor zonne-energie. Lekker groen.

Het zonlicht wordt opgevangen door de blaadjes van de plant, en wel door de bladgroenkorrels. Dat zijn trouwens ook de korrels die het blad groen maken. Ja, hè hè! Als de energievoorziening geregeld is, dan kan het fabriekje gaan draaien. Het water en de koolstofdioxide worden omgezet in glucose en zuurstof. Dit zijn voedingsstoffen waar de plant van smult! En een deel van de zuurstof wordt ook nog eens via de huidmondjes teruggeven aan de lucht. Die zuurstof komt uiteindelijk weer terecht in jouw mooie mondje en het mondje van je hondje. Bello blij, wij blij, plant bijzonder blij! Wat is het leven toch mooi.


Clipphanger

Planten zijn niet alleen mooi, maar ook een soort kleine fabriekjes. Ze zetten zonlicht, koolstofdioxide en water om in zuurstof en suiker. Daarmee kunnen ze zichzelf van voedsel voorzien. Eet smakelijk!

Wat is fotosynthese?

Als het gaat over zwavelhoudende verbindingen, dan denken de mensen vaak aan brandend zwavelzuur of vieze eierluchtjes, vulkanische gassen, de geur van de hel. Maar je hebt zwavelhoudende verbindingen ook nodig als voedsel voor planten om ze gezond te houden. En hoe je dat het beste doet, dat onderzoeken ze hier aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Nou, hier staan een aantal planten. Oke. Ze zijn heel verschillend. Dit zijn boterbloemen en deze die hebben zwavel gehad en deze hebben geen zwavel gehad. Ik denk dat je wel verschil ziet. Dus het verschil dat ik zie komt zuiver omdat die bezwaveld zijn? Ja, klopt ja. En dan kan je dus echt zien dat de planten zonder zwavel, die zijn veel kleiner. Ze zijn ook geler en ze groeien dus eigenlijk veel slechter als de plant geen zwavel heeft. Dus een plant heeft zwavel echt nodig om goed te groeien. Nou, ik ga hier voedingsoplossing maken. En dit is dus demi-water. Dat is veel zuiverder H2O dan dat wij het uit de kraan krijgen. Ja, hier zit in principe niets in. En we kunnen hier nu de verschillende voedingsstoffen die de plant nodig heeft aan toevoegen. En die staan in de kast. Ik weet niet of jij ze zou kunnen pakken voor mij? Ik sta volledig ter dienst van de wetenschap, vandaag uiteraard. Die kast? Ja, inderdaad. Deze? Ja. Zien dat ik niks laat vallen, want dan is dat een enorm...Dan brandt er een gat in de vloer tot in Australië. Prachtige kookshow dit. Het is een beetje chemisch koken ja. In deze oplossing voegen we ook zwavel toe in de vorm van magnesiumsulfaat, want we gaan onze planten namelijk zwavel geven. Die mogen we hier dan ook bij in doen. Nou, in deze ton zie je een aantal plantjes. Die zitten nu in de wateroplossing die we gemaakt hebben daarnet? Ze zitten in het water. Zo krijgen ze dan die die zwavel binnen. Ja. En ik weet niet of je ook nog iets ruikt? Eitjes! Gekookte eitjes. Wat we gaan doen is nu de voedingsoplossing in deze bak doen. De zwavellimonade. Yes. En mooi met bubbeltjes, dus het is limonade met prik ook. Inderdaad, er zit zuurstof in. Onderzoeken jullie nu eigenlijk hoe schadelijk zwavel is voor de plant of hoe nuttig zwavel is voor de plant? Nou, dit systeem is van origine gebouwd om inderdaad de effecten van zwavel luchtvervuiling te bestuderen. Dus zeg maar, in de jaren 70, 80 had je natuurlijk heel veel zure regen wat veroorzaakt werd door zwavelgas he. De zure regen, ik herinner het mij nog. "In Nederland is bijvoorbeeld op dit moment al een vijfde deel van het bos zonder meer ziek te noemen en die moet je eigenlijk al beschouwen als uiteindelijk niet meer te redden." Dat lijkt wel weg te zijn. Klopt dus, aan het einde van de jaren tachtig is er heel veel milieuwetgeving aangenomen om die zure regen te beperken waardoor het wegviel. Maar wat toen interessant was is dat allerlei planten in de landbouw, zagen ze ineens van dat ie veel minder goed begonnen te groeien. En dat zag je met name als eerste in koolsoorten. Dus denk aan je bloemkolen en koolzaad en dat soort planten. Dus planten gaan minder goed groeien omdat de luchtvervuiling verdwijnt. Sommige dan? Ja, die planten namen al die tijd zwavel met name op uit de lucht, dus het resulteerde in een soort zwavelgebrek toen de zure regen wegviel. We willen nu weten hoe een plant, ja zwavel verkrijgt nu dus via de wortels want het zit niet meer in de lucht, nauwelijks. Hoe het dan in de plant wordt getransporteerd. In welke molecule het dan komt, functies van die moleculen en ook eigenlijk hoe een plant ja kan weten hoeveel zwavel die nodig heeft, dus hoeveel die moet opnemen. We mogen deze planten nu gewoon in de voedingsoplossing hangen. Daar gaan ze dan. Hebben ze nu alles wat ze nodig hebben? Nee, nu moet het gas nog aan zodat de planten ook H2S in de lucht krijgen. En daarvoor moeten we daarnaartoe. In deze kast staan de gasflessen. Oke. In deze fles zit het HTS-gas en hier zit een hele hoge concentratie in. En als we dat zeg maar naar de planten zouden leiden, zo'n hoge concentraties zouden geven aan de planten, dan gaan ze dood en wij ook. Dus toch maar niet. Dus we moeten deze concentratie verlagen. Oke. Dan gaat het, komt het hier naartoe et behulp van deze installatie kunnen we vervolgens de concentratie van het gas bijstellen naar de gewenste concentratie. Als ik deze erop klik gaat het gas naar de plantjes toe. Wat ons uiteindelijke doel is is enerzijds begrijpen hoeveel zwavel je een plant moet aan bij aanbieden in de mest want we willen die zure regen natuurlijk niet weer terughalen en ook anderzijds. Kijk, als wij heel goed weten hoe een plant omgaat met zwavel, wat er in zo'n plant gebeurt kan je die kennis ook inzetten om planten te veredelen die bijvoorbeeld zuiniger omgaan met zwavel. Dus bij een lagere hoeveelheid al kunnen groeien. Dus om een efficiëntere landbouw te krijgen dan uiteindelijk. Ja, inderdaad. Of alleen nog maar landbouwgebieden aan de voet van vulkanen waar het zwavelgas van zelf naar beneden stroomt. Ik denk niet dat dat een haalbare situatie voor Nederland is. Helaas.

Waarom hebben sommige planten zwavel nodig?

De zure regen van de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw is verdwenen door strengere wetgeving voor luchtvervuiling. Daardoor verdween ook de zwavel die planten nodig hebben om te groeien. Bij de Rijksuniversiteit Groningen onderzoeken ze hoe je zwavel het beste kunt toedienen aan planten.

Planten groeien beter op zwavellimonade

De Kennis van Nu in de klas

Een boomstam is eigenlijk een gigantische waterleiding. Via MRI-scans kunnen we in een boom kijken: waar zit het water en wat gebeurt er bij droogte?

Bomen en droogte

Alg of wier is een soort plant. Maar dan zonder wortels, stengels, bladeren en bloemen. Het is een van de oudste organismen op aarde.

Algen in Zeeland

Vroege Vogels in de klas 

De met uitsterven bedreigde bij kan in Nederland wel wat hulp gebruiken. Gelukkig kun je bij het tuincentrum terecht voor bijvriendelijke planten. Doen we de bij hier wel een plezier mee?

Keuringsdienst van waarde in de klas

Bijvriendelijke planten

Keuringsdienst van waarde in de klas 

De rode Amerikaanse rivierkreeft is bezig met een razendsnelle opmars in ons land. De kreeft gedijt goed in de Nederlandse sloten en vijvers en domineert daar steeds meer het onderwaterleven. De kreeft plant zich snel voort en graaft daartoe holen in oevers en kwetsbare dijken.

De rode Amerikaanse rivierkreeft

Als we willen blijven genieten van kersen en frambozen, paprika's en courgettes, dan hebben we de bij hard nodig, want de bij die zorgt voor de bestuiving van zo'n 80 procent van alle eetbare gewassen en 90 procent van alle wilde planten. Maar er zijn er steeds minder van. Al vind je ze soms op onverwachte plekken. Goeiemorgen Koos. Hee, hallo. Ik dacht wij gaan het over wilde bijen hebben, wij gaan afspreken in een natuurgebied. Maar je hebt me meegenomen naar een industrieterrein. Ja ja, en dat is voor heel veel bijen een van de weinige plekken waar ze nog goed kunnen leven. Want we hebben in Nederland heel weinig natuur. Dertien procent of zo. Vaak ook nog van slechte kwaliteit en het gebied daartussenin, grotendeels landbouw, ja, da's een soort woestijn. Daar is niks te vinden. Oke, maar als ik een wilde bij zou zijn, dan zou ik toch als ik kan kiezen tussen een rustig stil natuurgebied met beekjes en bomen, dan zou ik eerder dat kiezen dan een industrieterrein hier. Een bij, is gewoon, die leeft en die zoekt voedsel en een nestplek, moet zorgen dat ze niet opgegeten wordt. Dus je moet overleven en je voortplanten. Dat is het. Of dat nou natuur is of niet maakt ze helemaal niet uit. Oke. Maar je moet wel de randvoorwaarden hebben om dat allemaal te kunnen doen. En wat zijn die? Dat gaat natuurlijk om een gezonde omgeving. Dus geen gif en geen dat soort dingen. Diversiteit van bloemen. En een nestplek. En dat is bijvoorbeeld kale grond. Dus die kale grond zoals hier, die is vrij zeldzaam. Dus nestplek is best moeilijk te vinden in veel gebieden. Dit soort industrieterreinen vormen voor bijen een hub om van de ene naar het andere natuurgebied te komen. Dit terrein in Oegstgeest is een tussenstop om bij natuurgebied Klinkenbergerplas te komen. De plas ligt helemaal ingeklemd tussen steden en landbouwgebied. Dit soort plekken zijn wel heel hard nodig om dus die stap te maken tussen het ene natuurgebied en het andere. En daar kunnen dit soort plekken heel erg bij helpen. Ook de wegbermen. Ja, van die linten. Ja, dat je eigenlijk een soort goed groene route krijgt. Ook al is ie dan een beetje zo slordig zoals hier. Zeker. Koos neemt Elizabeth mee naar Naturalis. Daar liggen zo'n achthonderdduizend tot één miljoen bijen in het depot. Heb je hier ook soorten die bijvoorbeeld zijn verdwenen in Nederland? Ja, die hebben we wel. Absoluut. Dit is een hele mooie grote hommel. Die heet de grote gele hommel, de grote gele hommel. Ja, hij is niet meer zo geel als ie in het wild is. Die is in Nederland voor het laatst gezien in 1984 in Staphorst. Oh. Vroeger kwam die overal in Nederland eigenlijk wel voor. In 1950 ook in hier in de regio Leiden. Als ik hem nu wil zien moet ik naar Noord-Schotland, naar de Hebriden. Daar heb je ze nog. Daar heb je ze nog. En deze hommel heeft een hele lange tong en is afhankelijk van klaver, van klavervelden. En die hadden we vroeger heel veel, toen we paarden hadden in plaats van auto's. Toen werd de klaver verbouwd als paardenvoer. Voedsel voor de paarden. En nu hebben dat niet meer. Nu hebben allemaal intensieve landbouw. Oke. Maar in Noord-Schotland op de Hebriden heb je nog een heel groot systeem met allemaal bloemen waar die hommel het nog goed doet. Wat is er nou nodig om die bijenstand te herstellen? Nou, eigenlijk een systeemverandering. Da's tuurlijk heel moeilijk, want je kan niet een stukje veranderen, maar je kan ook als burger best wel veel doen, want je bent een stemmer. Je bent een consument, je hebt een tuin of je kan iets aanleggen. Dus planten aanleggen. Bijenhotels helpt ook een beetje. Maar denk wel aan het grote plaatje. Ja. Achter het industrieterrein bij Oegstgeest is daar alvast een begin mee gemaakt. En meteen blijkt: het werkt. Zal ik die hommel vangen? Ja leuk! Oh, heb je hem? Ja, wat is het voor een? Ja, dan moet ik even kijken. Oh nee. Ja is een hommel. Heb je niet voor niks je potje meegenomen, Koos. Zeker. Wil jij hem erin doen? Da's goed. En dan zit ie. En dan ga je nu het deksel d'rover schuiven zodat die hommel erin blijft. Ja, wacht even, m'n dekseltje viel. Ja, de eerste keer is dat eh... Dat vindt ie niet leuk hoor. Dat komt goed. Goed volk. Nou zo doe je dat he. Zo simpel is het. Wat een mooie. Mooi he. Kun je nu zien wat voor soort precies? Ja, dat weet ik wel. Dit is een steenhommel. Een steenhommel. Ja. En die ga ik niet pakken, want dit is een koningin steenhommel, die zou me steken. Oh echt? Goed dat ik dat nu pas weet. Precies. He en hierachter hebben jullie dus iets gecreëerd, een soort bijenparadijs. Ja. Zal ik hem weer loslaten? Zullen we dat dan daar doen? Op de mooie plek? Is goed, gaan we hem naar het paradijs brengen. Oke, goed. Kijk, dan gaan we van dit terrein. Oh wauw. Oh wat een mooi plekje. Nou, we zijn nu in het bijenparadijs. Dan mag ze weer los he. Da's goed. Het is een koningin dus die moet weer terug naar de troep. Ja. Nou die gaat wel vliegen. Even meedraaien. Daar gaat ze. Nou moet ze even opwarmen. 't Is een beetje koud. En wat is hier nou actief gedaan om het aantrekkelijker te maken voor wilde bijen? Bramen zijn supergoed voor bijen. Ja, braamstruiken zijn goed. Er zitten welhonderd soorten bijen en zweefvliegen op bramen. Dus die dat zijn bloemen met heel veel nectar. Nou ja, da's hartstikke goed voor bijen. Hier komen de margrieten. Ja, die vinden ook bijen en zweefvliegen hartstikke leuk. Ja grote bloemen. Ik zou het nog wel leuk vinden als we nog een zeldzame bij vandaag zien. Ja, nou heb ik in deze kou al een hommel voor je gevangen en wil je nog meer? Ja. Maar helaas. Alleen wespvliegen, pyjamavliegen en andere bijenlook-a-likes in het net. 360 bij soorten hadden we in Nederland. De helft daarvan is bedreigd. Denk jij dat met dit soort initiatieven die bij weer, ja die bijenstand weer hersteld kan worden? Nou, met dit soort initiatieven brengen wij, zeg maar de basiskwaliteit van de natuur omhoog. Wat ik al zei we, hebben heel weinig natuur en heel veel landbouw en bewoond gebied. Als we daar de kwaliteit omhoog brengen hebben die soorten die van natuurgebieden afhankelijk zijn het ook beter. Maar redden we het met alleen maar de goodwill van de mensen die plantjes op hun balkon zetten? Nee. No way. Nee, want waarom zijn die bijen bedreigd? Landbouwgif. Weinig gebied. Intensieve landbouw. Veel stikstof. Dat soort dingen. Dus we moeten echt die landbouw omgooien. Zodat wij hier in gewoon in zo'n stukje van driehonderd meter weer gewoon drieëntwintig soorten vangen in plaats van geen. Precies. Ja, inderdaad.

Wat doen wilde bijen op een industrieterrein?

Het gaat niet goed met de bij in Nederland. Dat komt onder andere door intensieve landbouw en stikstof. Hoe kunnen we de natuur helpen zodat de bijenstand weer omhoog gaat?

Hulp voor de bij

Dieren en planten

Vmbo examenvideo's bij biologie over planten en dieren en hun samenhang.

Biologie examen: planten en dieren en hun samenhang

Herfstbladeren

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.