Name: Sleutelmomenten van 1948 tot nu
Uploaded: 2024-09-02T16:13:38+02:00
Duration: 11 min 23 s
Description: Israël en Iran zijn al jarenlang aartsvijanden. Ook andere partijen in het Midden-Oosten en ver daarbuiten worden daarin meegezogen. NOS op 3 neemt je mee langs sleutelmomenten in de geschiedenis. Veel gebeurtenissen en verhoudingen worden in deze video in korte versie verteld, maar worden uitgebreider belicht in andere video’s van NOS op 3.

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Deze video gaat over aartsvijanden Israël en Iran. 
Wat ik zeg. Aartsvijanden. Waarbij ook andere partijen in het Midden-Oosten en ver daarbuiten worden meegezogen. Dit is waarom Iran en Israël elkaar haten. 

Om die haat vast te illustreren: kijk deze fabriek waar elke maand duizenden Israëlische vlaggen worden gezeefdrukt. Dit is niet in Israël en die vlaggen zijn ook niet om te hijsen. Deze fabriek staat in Iran om iets heel anders mee te doen. Iran noemt Israël een kankergezwel. 
Andersom is volgens Israël Iran juist het grootste kwaad. 
Iran is virtually beyond all the terrorism, all the turmoil. All the chaos, all the killing. So when Israel fights Hamas, we are fighting Iran. When we fight Hezbollah, we're fighting Iran. When we fight the Houthis, we're fighting Iran. 
Voordat ik verder ga, een kleine waarschuwing. Het Midden-Oosten is veel. Er spelen veel belangen, er zijn veel partijen en er is al veel gebeurd. Want wie steunt nou wie? Grofweg kun je zeggen dat Israël wordt gebackt door het Westen. Met de VS voorop. 
The US stands with the people of Israel. 
Maar ook Iran heeft bondgenoten en via allerlei partijen een flinke vinger in de pap in het Midden-Oosten. 
Hezbollah, Hamas, Houthi rebellen. 
En dus is er veel gaande. Strijdgroepen worden bewapend, Houthi's vallen geregeld schepen aan die volgens hen connecties hebben met Israël. Iran steunt ook Hamas in Gaza. Er zijn cyberaanvallen, liquidaties op militairen en wetenschappers. 
En Israël vindt het vrij spannend dat Iran aan een nucleair programma werkt. 
En ondanks dat Israël een soortgelijk traject volgt in de jaren vijftig zelf ook illegaal nucleaire wapens ontwikkelden, leidt dat natuurlijk in Tel Aviv wel voor de nodige zorgen. 
Maar het is altijd een soort schaduwoorlog. Ze houden elkaar in een ja houdgreep. Pak jij mij? Dan pak ik jou. Want Iran en Israël vallen elkaar nooit direct aan. Het is een al jarenlang fragiel evenwicht dat op dit moment zijn balans verliest. 
Het is veel. 
Eigenlijk te veel om in één video te vangen. Maar op deze tijdlijn neem ik je mee langs een paar sleutelmomenten om beter te begrijpen hoe we zijn gekomen waar we nu staan. 

Goed, een tijdlijn dus. Die we beginnen in 1948 met de stichting van de staat Israël. Na de door Israël gewonnen Arabisch-Israëlische oorlog en de Nakba, catastrofe in het Arabisch, waarbij grote aantallen Palestijnen die toen in dat gebied woonden, werden verjaagd. Veel islamitische landen in de regio zijn niet blij met die plotselinge joodse, vrij westerse staat op de kaart van het Midden-Oosten. 
De gedelegeerden der Arabische landen verlaten uit protest de zaal. 
Maar in 1950 is het juist Iran dat als een van de eerste islamitische landen Israël erkent. Nu misschien moeilijk voor te stellen, maar Iran en Israël waren niet altijd vijanden. Ze werkten zelfs samen. Kijk deze pijpleiding door Israël, daar liep Iraanse olie doorheen dat via zee door Israël naar Europa ging. Dat was niet het Iran van nu. Het had nog een Perzische koning, de sjah, met uitstekende relaties met het Westen. 
In 1953 kwam hij via een staatsgreep aan de macht in Iran. Met hulp van de Amerikaanse CIA werd de democratisch gekozen Iraanse leider Mosaddegh afgezet in ruil voor Iraanse olie. 
Korte versie. De sjah is corrupt en gedraagt zich steeds meer als een dictator. Het volk haat hem. Ze merken weinig van die lucratieve olie-industrie, leven in armoede en zijn de westerse koers van het land zat. De voedingsbodem voor een volksopstand. In 1979 ontploft dat tijdens de Iraanse revolutie. De sjah verdwijnt van het toneel en geestelijk leider ayatollah Khomeini neemt het over. Iran is vanaf nu een islamitische shariastaat. De leiders voelen zich solidair met de Palestijnen en zien Israël als onrechtmatige staat en een westerse bezettingsmacht. Een van de kernpunten van dit nieuwe Iran:
Dat nieuwe islamitische regime in Iran laat zich voorstaan op de verdediging van de onderdrukten. Door het hele Midden-Oosten heen. En de onderdrukten zijn natuurlijk ook inclusief de Palestijnen. 
Iran en Israël verbreken vanaf dan de diplomatieke banden, maar ze kunnen nog prima low key door één deur en de olie blijft nog wel even stromen, maar de relatie verzuurt. 

En kort na de Iraanse revolutie gebeurt nog iets belangrijks. Nog geen jaar later ziet Iran's buurland Irak door alle onrust zijn kans schoon om Iran binnen te vallen en alle belangrijke olievelden in te nemen onder leiding van dictator Saddam Hoessein. Op dat moment een gezamenlijke vijand van Iran en Israël, een vernietigende oorlog die acht jaar duurt. Daarop besluit Iran nooit meer zo'n situatie te laten ontstaan en een bescherming om zichzelf heen te bouwen. Ze zoeken steun in de regio en vinden die ook. In 1982 wordt Hezbollah in Libanon een belangrijke bondgenoot, voortgekomen uit Libanese verzetsgroepen tegen Israël en opgericht met hulp van de Revolutionaire Garde. Dat is het Iraanse eliteleger. En Hezbollah is sjiitisch, net als Iran. En in 1987 ontstaat Hamas, dat sinds die tijd in door Israël bezet Palestijns gebied tegen Israël vecht. Ook zij vinden in Iran een vriend. Door de jaren heen vindt Iran op deze manier in meer strijdgroepen bondgenoten. Denk ook aan milities in Irak en Syrië en de Houthi's in Jemen. Deze groepen krijgen steun, geld en training van Iran. Nog even de kaart terug van het begin. Ziet er dus zo uit, met hier Iran en om Israël heen al deze groepen die op de steun van Iran kunnen rekenen en waarmee Iran ook zichzelf beschermt. Iran noemt het de 'As van Verzet'. Op die manier oefent Iran dus indirect invloed uit op de regio, zonder zelf direct met Israël te hoeven vechten. Maar door de bril van Israël vechten zij wel direct met Iran. Weet je nog? 
"When Israel fights Hamas, wil are fighting Iran." 
En in die strijd met Iran vindt Israël dus in het Westen en vooral in de Verenigde Staten z'n bondgenoot. Die band met de VS wordt in de loop van de tijd alleen maar sterker. 
"I have personally followed and supported Israel's heroic struggle for survival ever since the founding of the state of Israel thirty four years ago." "The bond between our two countries is unbreakable." "We stand with Israel." 
De Amerikanen sponsoren Israël jaarlijks met miljarden en met militaire steun. Sinds Gaza alleen maar meer. En ook Iran zocht en vond steun buiten de regio. En daarvoor kijken zij juist de andere kant op in hun zogeheten 'Look to the East'-policy, naar China en Rusland. 

Onlangs sloot Iran zich nog aan bij BRICS. Dat is een samenwerkingsverband tussen deze landen als antwoord op het westerse G7-machtsblok. Om maar aan te geven hoe de vijandigheid tussen deze twee landen zich manifesteert op zowel dit piepkleine stukje land waar nu al maanden zo'n gruwelijke oorlog woedt als op het niveau van twee grote machtsblokken op het wereldtoneel. Goed, jarenlang was het dus een schaduwoorlog tussen Iran en Israël door die houdgreep. Pak jij mij, dan pak ik jou, weet je nog? Maar het kwam dus nooit tot een directe confrontatie. Maar nu staan de vizieren wel rechtstreeks op elkaar gericht en de boel escaleert volledig. En als dat gebeurt, sleuren ze dus de hele regio mee. Met als sleutelmoment natuurlijk de terreuraanslagen van 7 oktober, het bloedbad dat Hamas aanrichtte onder Israëlische burgers. En de al maanden durende daaropvolgende oorlog in Gaza, waarin Israël zweert Hamas te zullen uitschakelen en daarbij tienduizenden burgers doodt. 
"The number of Palestinians killed by the Israeli offensive has passed 40.000." 
Maar weet je nog? 
"So when Israel fights Hamas, we're fighting Iran." 
En zo zijn deze twee in de afgelopen maanden in een soort wraakcyclus terechtgekomen van actie-reactie. Hou je vast. 

Op 1 april verwoest Israël het Iraanse consulaat in Damascus, de hoofdstad van Syrië. Doelwit: een commandant van de Iraanse Revolutionaire Garde. Die wordt vermoord. Iran slaat terug in de nacht van dertien op 14 april. 
"Iran heeft drones gelanceerd vanaf eigen grondgebied naar het grondgebied van Israël." 
300 drones en raketten onderweg naar Israël. Het is de eerste keer dat Iran Israël direct onder vuur neemt. Israël slaat de raketten af. Een paar dagen later valt Israël Iran direct aan en treft een militaire installatie. Op 30 juli doodt Israël de tweede man van Hezbollah in Libanon. En dan 31 juli. 
"Breaking news a major development in the Middle East. Hamas says the political leader of the organization has been killed in Teheran." 
Een bondgenoot van Iran, vermoord op Iraanse grond. Heel pijnlijk voor Iran. Iran zweert wraak. Alleen een staakt-het-vuren in Gaza kan ze weerhouden van een tegenaanval, zeggen ze. Maar premier Netanyahu lijkt juist dat niet te willen. 
Wil deze premier eigenlijk wel een deal? Zijn rechtse coalitiepartners die zeggen als je te veel toegeeft aan Hamas, dan stappen we uit de regering. 
Een einde aan de oorlog in Gaza zal waarschijnlijk ook zijn politieke einde betekenen. 
Je ziet nu recentelijk dat Israël toch wel pogingen doet om dat conflict te laten escaleren. Een poging, denk ik, vooral van Israël om Iran tot een reactie uit te nodigen die ervoor kan zorgen dat het frame van het conflict verschuift van Gaza naar een soort van strijd tussen het kwade Iran en het goede Israël. 
Had ik al gezegd dat er veel speelt? Hoe dan ook, er staat nog wel iets te gebeuren. Een uitweg uit die wraakspiraal is duidelijk ver te zoeken.

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

In Gaza is de Islamitische Palestijnse beweging Hamas aan de macht. Internationaal wordt Hamas als terreurorganisatie beschouwd. Wat is het doel van Hamas? En waarom laait het geweld tussen Hamas en Israël weer op? Klik op de foto op naar de story te gaan. 

Story over de Palestijnse beweging

Wat is Hamas?

Machtsstrijd in het Midden-Oosten

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

Programmalogo's

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

De geopolitieke relaties in het Midden-Oosten zijn complex. Al is het maar omdat onderlinge verhoudingen vele honderden jaren terug gaan. Kennis over de koloniale geschiedenis, religie en verschillen tussen etnische groepen geeft meer duidelijkheid. Klik op de afbeelding om het scrollverhaal te lezen.

Scrollverhaal over de landen en partijen in het conflict

Groep 6/7/8

Israël bestaat pas sinds 1948 en staat bekend als 'het land van melk en honing'. Hoeveel weet jij over dit Midden-Oosterse land? Test je kennis in de quiz!

Quiz over het land van melk en honing

Wat weet jij over Israël?

Wat is de Gaza strook?

Gaza is een smalle kuststrook in het Midden-Oosten. Er wonen 2 miljoen Palestijnen die het gebied niet uit kunnen, want de grenzen worden streng bewaakt. In Gaza is de militante Islamitische beweging Hamas aan de macht. Wat is de Gazastrook voor gebied? Lees er alles over in de story op NPO Kennis.

Story over de kuststrook Gaza

Wat is de Gazastrook?

Waarom Iran en Israël elkaar haten

Israël en Iran zijn al jarenlang aartsvijanden. Ook andere partijen in het Midden-Oosten en ver daarbuiten worden daarin meegezogen. NOS op 3 neemt je mee langs sleutelmomenten in de geschiedenis. Veel gebeurtenissen en verhoudingen worden in deze video in korte versie verteld, maar worden uitgebreider belicht in andere video’s van NOS op 3.

Landen en grenzen

Organisatie en bestuur

Sleutelmomenten van 1948 tot nu

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Het schooljaar gaat weer beginnen. Wij zijn er klaar voor.

Header kapstok

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.