Name: Topstukken van het Rijksmuseum
Uploaded: 2017-01-23T17:00:00+01:00
Duration: 4 min
Description: Op het schilderij De bedreigde Zwaan van Jan Asselijn is veel meer te zien dan een boze zwaan die met zijn vleugels slaat. Eigenlijk gaat het over een politiek conflict dat Nederland in de Gouden Eeuw verdeelde: Johan de Witt tegen de Oranjes.

Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

We kijken naar een ontzettend bijzonder schilderij. Het is geschilderd halverwege de Gouden Eeuw, in 1650, door de schilder Jan Asselijn. We zien een grote boze zwaan. Kijk maar eens goed naar zijn houding. Zijn vleugels zijn opengeslagen, luid klapperend en sissend probeert hij de hond weg te jagen die over het water komt aanzwemmen. Veren vliegen in het rond, landen op het water en met zijn lichaam probeert ie zijn nest met eieren te beschermen. Kijk eens hoe mooi de losse veertjes zijn geschilderd. En hoe het licht op en door de vleugels valt. De waterdruppels op de zwemvliezen en zelfs de poep glinstert.  Dit is niet een geposeerde zwaan zoals op een stilleven, maar vol in actie. Indrukwekkend. 
We kennen wel schilderen met vogels uit de Gouden Eeuw, dood of levend, maar een schilderij waar  een zwaan centraal staat, komen we zelden tegen. Jan Asselijn schildert hier een verhaal van een boze zwaan en een hond. Later is daar een politiek verhaal aan vastgekoppeld. Dat kunnen we zien aan de woorden in het schilderij. Als we goed kijken, lezen we boven de hond ‘de vijand van de staat’. Onder de zwaan ‘de raadspensionaris’ en hier in het nest met eieren kunnen we het woord ‘Holland’ ontdekken. Maar wat betekent dat nou? Deze tekst slaat vermoedelijk op het verhaal van Johan de Witt. Maar wie is Johan de Witt? Hij is 19 jaar lang raadpensionaris van Holland, de belangrijkste politieke leider van ons land. Maar er waren ook militaire leiders in ons land. En deze komen uit de nu nog bekende Oranje-families. En in de Gouden Eeuw noemen we die stadhouders. Maar wanneer Stadhouder Willem II sterft en er geen opvolger is, ontstaat er een situatie waarin Nederland geen militaire leider heeft. Voor de regenten en rijke burgers is dit de uitgelezen kans om zich te ontdoen van de stadhouders. Ze willen eigenlijk geen oranje stadhouder meer. En Johan de Witt zou dit wel eens gaan regelen. En zo ontstonden er twee kampen. Een kamp met voor Johan de Witt en een kamp voor de Oranjes. De gehele Gouden Eeuw blijft hier gedonder over. Met Johan de Witt loopt het niet goed af. Hier hangt hij, samen met zijn broer. Op gruwelijke wijze vermoord. Slachtoffers van het conflict. De strijd tussen De Witt en Oranje. Dat gedoe tussen die twee partijen blijft nog wel een tijdje doorgaan. Maar uiteindelijk wordt de republiek ingeruild voor het koningshuis. Maar of de Witt daar nou zo blij mee was? Nu kunnen we het schilderij beter snappen. De raadspensionair is Johan de Witt en hij beschermt het nest met eieren, Holland, zijn eigen land, tegen de vijand van de staat. Zo is het onbedoeld een soort zeventiende-eeuwse politieke cartoon geworden, iets wat we nog dagelijks in de krant kunnen zien. In elk geval hangt dit schilderij van de bedreigde zwaan hier nu als een eerbetoon aan een zeventiende-eeuws staatsman.

In de tijd van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden viert de Hollandse schilderkunst haar hoogtijdagen. Meesterschilders als Johannes Vermeer en Frans Hals zijn succesvol. Maar de bekendste meester uit die periode is toch wel Rembrandt van Rijn. Zijn werken hangen tentoongesteld over de hele wereld en zijn beroemdste schilderij is de Nachtwacht. 

Quiz over een Hollandse meester

Wat weet jij over Rembrandt?

In deze interactieve schoolplaat ontdek je meer over het kleurgebruik van Rembrandt, de emoties die dit grote schilderij oproept en vrouwen in de schilderkunst. Klik op de paletten om de video’s met de vragen te bekijken. Achter de andere knoppen vind je meer informatie, handig bij het achterhalen van de antwoorden. Zo ontdek je allerlei geheimen van dit beroemde schilderij.

Interactieve schoolplaat over de geheimen van dit grote schilderij van Rembrandt

Achter de Nachtwacht

Er zijn van die schilderijen die je gewoon moet kennen. De Nachtwacht en de Mona Lisa bijvoorbeeld. Maar weet je ook wie ze gemaakt heeft? Kies bij elke afbeelding de juiste kunstenaar of bekijk de video voor het antwoord!

Quiz over kunstwerken en hun makers

Herken het schilderij

Groep 3/4/5

Elke aflevering bestaat uit vier clips over ons dagelijks leven met bijbehorende woorden en uitdrukkingen.

Programmaheaders

Taal met Timo en Finne

Finne maakt een schilderij. Wat zou het worden? Start de quiz, bekijk de fragmenten en kies bij elke vraag het juiste antwoord.

Quiz over kunstschilder Finne

Timo en Finne: een kunstwerk maken

Topstukken van het Rijksmuseum

Naar de interactieve videotour

In het Rijksmuseum in Amsterdam vind je belangrijke kunstwerken uit de Gouden Eeuw. Wat is het verhaal achter topstukken zoals De Nachtwacht van Rembrandt, Het Melkmeisje van Vermeer en andere kunstwerken?

Rijksmuseum header

Zoom in op het Rijksmuseum

Op het schilderij De bedreigde Zwaan van Jan Asselijn is veel meer te zien dan een boze zwaan die met zijn vleugels slaat. Eigenlijk gaat het over een politiek conflict dat Nederland in de Gouden Eeuw verdeelde: Johan de Witt tegen de Oranjes.

Regenten en vorsten

Beeldend en bouwkunst

De bedreigde zwaan van Jan Asselijn

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.