Ze rijden inmiddels in elf Nederlandse steden rond en maken daar zo'n 250.000 foto's per auto per dag. We hebben het over scanauto's. Kenteken fotograferen, dan checken of er is betaald en de boete komt vanzelf. Leuk is anders, maar goed. Het is wel zo eerlijk. Maar toch is er meer aan de hand. Want die scanauto's kunnen dus steeds meer. Bijvoorbeeld: Waar zien we ineens graffiti? Waar zien we verwarde personen, waar staat ongeoorloofd vuilnis op straat. Dat type toepassing. Maar wacht even. Dit was toch bedoeld voor parkeerboetes? Mag dat dan zomaar worden uitgebreid en is dat wel verstandig? Daar gaan we het over hebben. Maar eerst even terug naar begin.
De scanauto's werden gekocht om de ouderwetse parkeerwachter te vervangen. Want met zo'n scanauto kun je zo'n 1200 kentekens per uur controleren. En dat is natuurlijk veel efficiënter dan een wandelende parkeerwachter. Maar hoe ziet dat er nou achter de schermen uit? We reden mee met Olaf Leblanc.
Ik zet nu de systemen op. Eigenlijk maakt hij een kort filmpje. Er zitten zoveel beeldjes achter elkaar en er zitten zes camera's erop, dus ook al staan ze heel strak op elkaar, dan kan hij alsnog de kentekens zien. En ziet hij hem achter niet, dan kan hij hem alsnog aan de voorkant zien.
Wat is er nou te zien door die camera's? Hij maakt beeld van de omgeving. Het is ongeveer een 360 graden-beeld. Hij kan heel veel zien? Ja, je kan echt heel veel zien. Maar je kan dus ook veel meer zien dan alleen de kentekens. Klopt.
Utrecht was de eerste stad die met scanauto's ging werken, in 2009 al. En het heeft effect, blijkt uit onderzoek, want steeds meer mensen zijn een parkeerkaartje gaan kopen. Bovendien zijn de parkeerinkomsten in grote steden de afgelopen jaren flink gestegen en dat wordt voor een groot deel toegeschreven aan deze nieuwe manier van controleren. In Utrecht worden die auto's dus gebruikt om het parkeerbeleid te handhaven. Maar in Amsterdam gaan ze al een stap verder.
Het leuke van het digitaal parkeren is dat je met dat instrument ook nog een aantal andere dingen kunt doen. Onder andere het opsporen van gestolen voertuigen. Met die scanbeelden, die zestig miljoen beelden, kunnen we ook zien bij de Rijksdienst voor het Wegverkeer of een auto gestolen is.
Maar we zien ook dat deze auto's veel meer zien dan alleen kentekens. Ze maken eigenlijk een volledig beeld van de straat waar ze in rijden. Ik kan me voorstellen dat het materiaal dat uit die scanauto's komt het waarnemingsvermogen enorm vergroot heeft van de politieorganisatie. Ze zien daardoor veel meer dan dat individuele agenten op straat nu zien met hun open ogen en oren. Het interessante aan die scanauto's is ook dat ze in principe een vaste route rijden, dus dat het ook mogelijk wordt om verschillen te zien.
Maar moet je alles wat technisch kan ook wel willen? Want wat ooit begon als het controleren of je je parkeergeld wel betaalt, kan dus een systeem worden waarbij de overheid de hele dag rondrijdt en kijkt wat er gebeurt. Big Brother is watching you in realtime en 360 graden. Moeten we het daar niet eerst even met elkaar over hebben?
Bas Filippini is voorzitter van de stichting Privacy First. Hij was al tegen het inzetten van de scanauto om parkeren te handhaven en vindt dat het nu veel te ver gaat.
We hadden scanauto's voor het doel kentekenparkeren en nu zie je een verschuiving naar nieuwe doelen. Nu is maar de vraag of de oude richtlijnen om zo'n doel in te zetten, of die nog wel gelden. Niemand hoeft te weten waar ik ben en waar ik parkeer en waar ik rijd. Dan krijg je dus een Chinese situatie waarin je met gezichtsherkenning mensen continu, permanent gaat volgen op straat om te kijken of er iets mis is. Dat past niet in een vrije democratische samenleving.
De beelden van die scanauto's mogen niet zomaar voor vanalles en nog wat worden gebruikt. Er zijn strikte afspraken over gemaakt wat wel en wat niet mag. Voor Amsterdam is dat vastgelegd in een convenant. Het convenant wat is getekend om de gestolen auto's van de straat te halen die we in Amsterdam aantreffen, daar zijn we drie jaar mee bezig geweest om het helemaal uit te werken. Daarbij hebben we nauwgezet geluisterd naar de adviezen van onze onafhankelijke privacycommissie.
Voor de duidelijkheid: nog niet al deze nieuwe mogelijkheden zijn nu in gebruik. En zoals net werd aangegeven, het kost veel tijd om daarover afspraken te maken. Dus of en wanneer jouw gezicht op straat geregistreerd gaat worden is nog even afwachten.
