Dit is de bevrijding zoals we die kennen. Vrolijke soldaten die snoep uitdelen en de meisjes het hoofd op hol brengen. Blanke, witte, soldaten. Maar er waren dus ook één miljoen zwarte soldaten, negers in de taal van toen. Ze vochten, al in de Amerikaanse Burgeroorlog van de negentiende eeuw. Ze vochten al in de Eerste Wereldoorlog, dus hoe kan het dat ze in de tweede zo onzichtbaar bleven? In de Verenigde Staten van de jaren dertig is de segregatie overal zichtbaar, maar in het leger levert de rassenscheiding geen enkel probleem op.
Amerika, die ontbindt het leger grotendeels, heeft dus in de jaren twintig en dertig een heel klein leger. En zeg maar, dat rassenvraagstuk dat speelt er eigenlijk helemaal niet. En in 1940/1941, wanneer Amerika in de oorlog komt en eigenlijk in heel snel tempo weer een miljoenen leger uit de grond moet stampen, want dat is wat ze moeten doen. Ja, dan komt dat vraagstuk van: wat doen wij met een zwarte militair? Hoe gaan wij de zwarte militairen behandelen? Dat wordt weer heel urgent.
7 december 1941. Ik was m’n verjaardag aan het vieren met twee van m’n vrienden. Je had toen nog niet overal televisie. We hadden de radio aanstaan, terwijl we naar jazz op de jukebox luisterden. We hoorden steeds weer dat Pearl Harbor gebombardeerd was.
We onderbreken de uitzending voor een extra journaal. Japan heeft Pearl Harbor vanuit de lucht aangevallen, aldus president Roosevelt. De aanval was gericht tegen de marine en het leger op het grootste eiland, Oahu.
Het uitbreken van de oorlog stelt de Amerikaanse overheid voor een ingrijpende keuze. Laten we de zwarte en blanke militairen samen in een eenheid vechten? Of houden we ze gescheiden?
Men heeft toen het principiële besluit genomen van: we handhaven die segregatie, we handhaven die rassenscheiding. Omdat, juist nu we dat leger zo snel uit de grond moeten stampen, het onverantwoord is om daarmee, bij wijze van spreken, te gaan experimenteren; om dat als een sociaal experiment te zien.
Ik werd in augustus 1943 opgeroepen voor het leger. In de eerste oproep die ze stuurden, stond: ‘Gegroet, u bent uitverkoren om Uncle Sam te dienen.’ Ik stuurde hem terug met de boodschap: ‘Ik heb geen ome Sam. Mijn ooms heten Henry, John en William.’ Toen stuurden ze nog een oproep. Mijn moeder zei tegen mijn vader: ‘Je kan die jongen maar beter het leger in laten gaan.’ Ze droegen me op om me aan de regels te houden en thuis te komen met een eervol ontslag. Als we aanleiding gaven tot een oneervol ontslag uit militaire dienst, zouden we de kansen niet krijgen die alle anderen kregen.
Mannen, namens het Amerikaanse leger en het ontvangstcentrum van dit kamp, verwelkomen we jullie vandaag bij het Amerikaanse leger. Het doet ons goed om jullie lachende gezichten te zien.
Ons trainingskamp was vlakbij Richmond, Virginia. We werden op basis van was gescheiden. We leerden discipline, we leerden schieten, we leerden vechten.
Zwarte militairen die bijvoorbeeld uit Boston kwamen en daar niks meer met rassenscheiding te maken hadden, die werden opgeroepen voor hun dienst. En die moesten naar een opleidingskamp in het zuiden van de Verenigde Staten. Terug naar, zeg maar, een gebied waar rassenscheiding heerste.
Ik had mijn Amerikaanse uniform aan. Als ik in de bus stapte en een blanke burger in zijn burgerpak in dezelfde bus stapte en mij zag zitten, ging hij naar de buschauffeur om te zeggen dat ik achterin moest zitten.
Ook al dien je in uniform en dien je je vaderland, wat toch in Amerika wat zegt, je was nog steeds tweederangsburger. En je werd, nog belangrijker, ook zo gezien door de gemeenschap en de blanke gemeenschap.
Dus ik moet in Europa mijn leven geven, zodat hij mij in de bus kan koeioneren? Rot op, zeg.
Een half miljoen soldaten verbruikten de voorraden. Ze stonden te popelen om meer.
Ik werd uitgekozen voor de 308 Kwartiermakers (Quartermasters). Het was onze taak om de gevechtssoldaten te voorzien van voedsel, munitie en andere benodigdheden zoals kleding.
Er bestond een sterk raciaal vooroordeel in die tijd nog, dat zwarte militairen eigenlijk karakterologisch niet heel geschikt waren om echt als vechtsoldaat te dienen. Ze zouden te emotioneel zijn, ze zouden ook niet moedig genoeg zijn. Allemaal nogmaals de vooroordelen van die tijd.
De invasie vond plaats op 6 juni. Maar wij gingen er pas 6 dagen later heen, op 12 juni.
De geallieerde legers doen er van de stranden van Normandië tot de heuvels van Maastricht niet veel langer over dan drie maanden. In het kielzog van de blanke frontsoldaten komen de aan- en afvoertroepen Maastricht binnen. Onder hen ook zwarte soldaten.
In december 1944 barst op één uur rijden van Maastricht het laatste grote Duitse offensief los: De Slag om de Ardennen. Timuel Black zit er met zijn kwartiermakers Unit middenin. Om hem heen sneuvelen zijn kameraden.
We hebben daar veel van onze mannen verloren. Ik herinner me dat ze naar Nederland gebracht werden.
Het is een reusachtig kerkhof dat in die laatste maanden van 1944 in Margraten wordt aangelegd. Bij de gevechten in de Ardennen en in Duitsland komen meer dan 100.000 Amerikanen om en de Amerikaanse legerleiding wil niet dat zij op Duits grondgebied worden begraven. Margraten ligt strategisch. Meer dan 19.000 Amerikaanse gesneuvelden worden hier, al dan niet tijdelijk, begraven.
Er komen blanke eenheid, ongeveer een 125 man, die in Margraten zelf wonen en verblijven bij de mensen thuis. En in hun kielzog nemen zij mee een zwarte eenheid die verantwoordelijk zijn voor het delven van de graven. En dat waren een 250 zwarte soldaten om daar dat gruwelijke werk te doen. Ik denk dat het enorm moeilijk werk was. Zeer zeker voor de zwarte soldaten, die in principe wel goed genoeg gevonden werden om hun blanke collega's te begraven, maar niet om hun blanke collega's te helpen in de strijd.
We zijn hier op de Amerikaanse begraafplaats in Margraten, waar 8301 soldaten begraven liggen. Milton Fletcher is een van hen en zoals je niet kunt zien aan de grafsteen, is dat het een zwarte soldaat was. En zoals je kunt zien, heeft hij gewerkt bij de Quartermasters. En deze zijn de “Laundryjongens”, die deden eigenlijk de was en het waren voornamelijk zwarte jongens die zich daarmee moesten bezighouden. Om één Amerikaanse soldaat aan het vechten te houden, had je negen anderen nodig die hem in alles moesten voorzien.
We zijn per schip teruggekeerd naar huis. We werden gescheiden van onze blanke mede-soldaten. Nog strenger gescheiden dan de Duitse krijgsgevangenen die naar de VS werden overgebracht. Ik kwam thuis met het vaste voornemen om de rest van mijn leven te wijden aan het creëren van een betere wereld. Te beginnen met Amerika.
