Dikke kans dat in jouw smartphone een stukje zit uit dit land. De Democratische Republiek Congo zou het rijkste land op aarde kunnen zijn. Want Congo heeft het allemaal. Het gebied is rijk aan kostbare grondstoffen. Goud- en kobaltmijnen. Het zit propvol goud, kobalt, lithium, diamanten. Maar het is een van de armste landen en het toneel van het dodelijkste conflict sinds de Tweede Wereldoorlog. De situatie in het oosten van Congo verslechtert met de dag. Een snel ontwikkelende crisis. Voor de zoveelste keer is het spullen pakken en vertrekken. En terwijl in het land de strijd weer oplaait, wordt het voor de zoveelste keer volledig leeggezogen. In deze video leg ik je uit hoe Congo een plek van plundering werd. Dit is het geweld in Congo uitgelegd. De Democratische Republiek Congo is enorm. Het ligt midden in Afrika en kijk, zo ziet het eruit als je het op Europa zou leggen. Er wonen meer dan 200 etnische groepen. En dat land is werkelijk waar een geologische freak of nature. Het is een vruchtbaar en bosrijk land. Maar vooral wat onder het oppervlak zit, is ongekend. Die kostbare grondstoffen dus. Van koper tot goud tot kobalt. En nog veel meer. Zet je die grondstoffen om in cash, dan zou het een slordige 24 biljoen dollar waard zijn. Dat is een 24 met 12 nullen. Maar Die minerale rijkdom speelt een hoofdrol in een ongelooflijk dodelijk conflict. Want iedereen wil die rijkdom in handen krijgen. Leiders, buitenlandse bedrijven, legers, buurlanden. Ondanks de grondstoffen is Congo wanhopig arm. 1 op de 12 kinderen haalt de 12e verjaardag niet. 26 miljoen Congolezen zijn afhankelijk van humanitaire hulp. Komt onder meer door de vele gewapende milities in het land die met elkaar in strijd zijn. Met verschillende motieven. Vaak ooit begonnen uit zelfverdediging maar nu ook vaak uit op macht en geld. Macht betekent bijvoorbeeld dat je belasting kan innen. En ook vruchtbare grond is een moneymaker. Voor sommige groepen spelen ook jihadistische motieven een rol. Het resultaat is een cyclus van geweld. De bevolking is de dupe. Zij worden geterroriseerd. 6 miljoen Congolezen stierven de afgelopen 25 jaar als gevolg van conflict. Het Congolese leger is slecht uitgerust en kan geen bescherming bieden. En daar komt bij: sommige bewapende groepen krijgen hulp uit het buitenland waar ze ook uit zijn op de rijkdom in de grond. Eén zeer goed georganiseerde groep springt eruit. Kom ik zo op. Maar eerst, hoe kan een land met zo veel potentie zo'n zooitje zijn. Om dat te begrijpen, zoomen we in op drie belangrijke periodes uit de Congolese geschiedenis. De koloniale tijd, de dictatuur en de chaos daarna. Te beginnen met de uitbuiting door deze man, Koning Leopold II van België. Koloniale geschiedenis op z'n lelijkst. Hij heeft Congo als privébezit. Hij maakt de bevolking tot slaaf om een specifieke grondstof te winnen. Rubber. Booming business in die tijd, vooral voor auto- en fietsbanden. En half Congo bestond uit rubberbomen. Leopolds soldaten behandelen de Congolezen onmenselijk wreed. Wie niet levert wacht een lot van marteling of verkrachting soms hele dorpen tegelijk. Dat het afhakken van ledematen nog een 'milde straf' was, zegt genoeg. Miljoenen mensen vinden de dood onder Leopolds regime. Na Leopold wordt Congo een kolonie van de staat België tot de onafhankelijkheid in 1960. Dan de tweede invloedrijke periode, de dictatuur. Maar daar gaat eerst iets anders aan vooraf. Als de nieuwe premier Lumumba het voor het zeggen krijgt Hij wil de bevolking laten profiteren van de grondstoffen Hij vraagt daarvoor de Sovjet-Unie om hulp. Ten tijde van de Koude Oorlog als het Westen en de Sovjet-Unie in een wapenwedloop zijn verwikkeld. Het Westen wil niet dat de Sovjets voet aan de grond krijgen in Afrika en zo bij hun uranium en hun koper kunnen. Want daar kun je namelijk wapens van maken. Met hulp van het Westen komt Lumumba ten val en de Westersgezinde dictator Mobutu komt aan de macht. Hij geeft het land een nieuwe naam: Zaïre. Mobutu is een van de meest corrupte dictators die het Afrikaanse continent ooit gekend heeft. Hij verkoopt voor een spotprijs onder meer Congo's koper verder aan het westen. En met zijn verdeel-en-heerspolitiek vergroot hij zijn macht, speelt hij bevolkingsgroepen tegen elkaar uit, verzwakt hij het leger uit en legt hij zo de voedingsbodem voor onderling geweld. Dat maakt de weg vrij voor rebellengroepen. Intussen trekken buitenlandse mijnbouwbedrijven het land genadeloos leeg. Kijk, dit zegt de directeur van zo'n bedrijf Maar als begin jaren 90 de Koude Oorlog voorbij is is ook Mobutu's rol uitgespeeld. Hij wordt afgezet. Maar Congo wordt er niet per se beter van. Heeft alles te maken met buurland Rwanda. En wat daar in de jaren 90 aan de hand is. Het startpunt van de derde periode in dit verhaal. De twee grote bevolkingsgroepen in Rwanda - de Hutu's en de Tutsi's - zijn al lange tijd met elkaar in conflict. In 1994 loopt het zelfs uit op genocide. Zeker 800-duizend Tutsi's, en tienduizenden gematigde Hutu's worden in een paar maanden door extremistische Hutu's vermoord. Gewapende Tutsi's vechten terug, nemen wraak op Hutu's en grijpen uiteindelijk de macht in Rwanda. Veel Rwandezen vluchten naar Congo. Weg van het geweld dat in Rwanda geen rem meer kent. Zo'n 250-duizend Rwandezen zijn de afgelopen dagen de grens over gevlucht. Tussen die vluchtelingen zitten ook Hutu-extremisten. Zij vormen daar een nieuwe gewapende groep die we nu kennen als de FDLR. Een bedreiging voor de Tutsi's in Congo, zegt de nieuwe Tutsi-machthebber in Rwanda. Die Rwandese oorlog gaat dus de grens met Congo over. En alsof het niet ingewikkeld genoeg is, spelen er in die tijd op dezelfde plek ook de eerste en tweede Congo-oorlog Te veel om hier tot in detail uit te leggen, maar dat is dus allemaal tegelijk aan de hand. In de loop van de afgelopen 25 jaar opereren er zeker 200 verschillende gewapende groepen in Congo, dat van het ene in het andere gewapende conflict terechtkomt. Met sindsdien dus zeker 6 miljoen doden. En dan die ene groep waar ik het net over had die heet M23. Een overwegend uit Tutsi's bestaande rebellengroep. Goed georganiseerd en volgens de VN gefinancierd en geleid door de machthebbers in Rwanda. M23 zegt zelf de Tutsi-bevolking in Oost-Congo te willen beschermen tegen extremistische Hutu's. Maar da's zeker niet het hele verhaal. De groep is ook uit op wraak, macht en invloed in de regio. Sinds 2022 rukt M23 op in Congo met grof geweld. En Rwanda profiteert. Niet van rubber zoals in de tijden van Leopold of uranium in de Koude oorlog Nee, tegenwoordig gaat het over het zeldzame mineraal coltan. Zit in zo'n beetje al je apparaten. De wereldwijde vraag neemt momenteel en komende jaren toe. 60 tot 80 procent van alle coltan op aarde komt uit Congo. Waar mensen onder erbarmelijke omstandigheden dat spul uit de grond halen. Niet een staatsbedrijf met goede omstandigheden, maar geïmproviseerde, gevaarlijke mijnen. Wel een belangrijke inkomstenbron voor veel arme mensen die dan in ieder geval iets van inkomen hebben. Volwassenen en kinderen graven hier met hun handen. Loodzwaar en levensgevaarlijk werk. Niemand houdt toezicht. En voor vrouwen en kinderen extra kwetsbaar. En M23 heeft sinds vorig jaar de grootste coltanmijn ter wereld in handen. Hoewel Congo de grootste coltan-voorraden ter wereld heeft is Rwanda de grootste coltan-exporteur. Uit VN-documenten blijkt dat meerdere keren per week konvooien met kostbare grondstoffen van Congo naar Rwanda vertrekken die ze daar mixen met eigen mineralen. Die vervolgens bij ons terecht komen. En met dat geld financiert Rwanda M23 weer. I know, het is echt een clusterfuck van belangen, geschiedenis, corruptie, uitbuiting en geweld die elkaar allemaal in een houdgreep houden. En het is niet alleen coltan. De bevolking profiteert er niet of nauwelijks van dat buitenlandse bedrijven ook kostbare lithium, koper en kobalt uit de grond halen En dat gaat weer in onze windmolens elektrische auto's en zonnepanelen. Door de energietransitie neemt ook de vraag naar die grondstoffen de komende jaren waarschijnlijk alleen maar toe. Het is de paradox van Congo: hun rijkdom, is ook hun vloek. En dat brengt ons bij het nu. Miljoenenstad Goma kan ieder moment in handen vallen van de rebellen van M23. Het is inmiddels een enorme vluchtelingenstroom geworden. Wie achterblijft weet niet waar ie aan toe is. Er worden plunderingen gemeld. Dit is een oorlogsverklaring, dit is een invasie. Wat dat betreft, is er dus niets veranderd. Congo wordt leeggeplunderd en de bevolking betaalt de prijs. Ja, het is geen opbeurende video. Maar misschien wel goed om te weten. Thanks voor het kijken.
