Name: Jan Peter Balkenende
Uploaded: 2022-10-05T11:30:00+02:00
Duration: 11 min 4 s
Description: Elke premier heeft ze: grote uitdagingen en onoplosbare problemen. Jan Peter Balkenende (CDA) wordt premier na de brute moord op Pim Fortuyn (2002). Hij kan niet om de LPF, de partij van Fortuyn, heen. Zijn kabinet telt daardoor veel onervaren politici en populisten. Hoe gaat hij daarmee om?

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

De uitvaart van Pim Fortuyn door Rotterdam was de allerlaatste kans om nog een glimp van hem op te vangen. Bijna een week na de moord, zijn er nog steeds veel emoties. Wat Pim Fortuyn met Jan Peter Balkenende te maken heeft, vertel ik je zo. Maar eerst even dit. Op 2 augustus 2022 is Mark Rutte de langstzittende minister-president van Nederland. Dan zit hij twaalf jaar in het Torentje. Langer dan wie ook bepaalt hij de koers. En je kan het je haast niet meer voorstellen. Maar er waren nog premiers voor hem. En elke minister-president heeft ze: grote uitdagingen, ingewikkelde kwesties en onoplosbare problemen. In deze video zie je het hoofdpijndossier van Jan-Peter Balkenende, acht jaar lang de premier van Nederland. In Museum Bredius, recht tegenover het Torentje, leggen we dit dossier voor aan Hanneke van der Werf, Kamerlid voor D66. Wie weet wordt zij ooit de minister-president. Wat zou zij doen als ze in de schoenen van premier Balkenende zou staan? Ok, Jan-Peter Balkenende dus. Hoe zat het ook alweer? Een week voor de verkiezingen van 2002 wordt Pim Fortuyn vermoord. Fortuyn, een echte dandy, is razendsnel uitgegroeid tot de populairste lijsttrekker van t land. Na zijn dood wordt de LPF, de Lijst Pim Fortuyn de tweede partij en gaat regeren samen met de VVD en het CDA van Jan Peter Balkenende. Hij is in zijn uitstraling precies het tegenovergestelde van Fortuyn. Op het partijbureau van het CDA heeft hij jarenlang nagedacht over een visie, maar dit nooit in de praktijk gebracht. En dan moet hij ineens met allemaal onervaren politieke talenten een land leiden. Als dat maar goed gaat. De mensen hadden behoefte aan stabiliteit en rust. En dat waren precies de termen die Jan-Peter Balkenende, gesouffleerd door Jack de Vries, naar voren bracht. Ik vind in algemene zin dat na wat we mee hebben gemaakt vorige week, gepaard gaan met veel emotie. Dat er nadrukkelijk moet worden geïnvesteerd in een vertrouwenwekkend optreden. En ik heb de woorden gebruikt rust, stabiliteit en verantwoordelijkheidsbesef. Nou, als ik kijk naar de premiers die ik als kind en volwassene heb meegemaakt zijn dat altijd eigenlijk altijd een beetje degelijke, saaie mensen. Maar ik kan me wel voorstellen dat na Fortuyn, wat natuurlijk een hele bijzondere man was... een beetje een pauw, iemand die met zijn persoonlijkheid al nieuws maakte. Daar hoefde niet een verhaal aan te pas te komen. Dat een stem op Balkenende ook een stem op zekerheid kon zijn. Kan je de populistische partij negeren? Nou ik weet niet of je niet om hun heen kan. Kijk, als je als partijen van tevoren weet dat je op fundamentele punten heel anders in de wedstrijd zit om het zo maar te zeggen, ja dan zou ik daar denk ik voor de verkiezingen al duidelijk over zijn als partij. De reden dat ik er op voorhand niet zo enthousiast over ben is omdat nou ja, in ieder geval ik sinds ik de politiek volg wel heb gezien zowel bij de LPF, maar later ook met de gedoogconstructie met de PVV... Waar dat toe leidt. Een partij die vaak heel veel proteststemmen vangt met een hele stevige probleemanalyse. Vervolgens tekortschieten als het om op de oplossingen draait. En ik zou me daar dan als grootste partij niet aan willen verbinden. De premier Balkenende. Ja, hij had dus weinig ervaring, dus t was voor hem ook veel uitvinden. Hij kon wel wat stijf zijn, ietwat naïef. En dat ja dat deed t eigenlijk best wel goed in die Nederlandse politieke cultuur. Al na zeven uur wordt premier Balkenende op de proef gesteld. De eerste staatssecretaris stapt op. Philomena Bijlhout had na de Decembermoorden legerleider Desi Bouterse nog gesteund. Dat had ze misschien even moeten melden. Ik heb daarom besloten mijn ontslag aan te bieden aan Hare Majesteit de Koningin. Nou, ik zou vooral denken dit had van tevoren uitgezocht moeten worden. Ja, ik denk niet dat je daar dan nog dagen over moet gaan vergaderen. Maar je kan t probleem dan niet meer echt anders oplossen denk ik. Het snelste aftreden ooit van de bewindspersoon, was een nogal ja matig begin van het kabinet Balkenende 1. We hebben allemaal verrassingen. Dus dat is gewoon erg leuk. Niemand verwacht die wie wij op Economische Zaken hebben, maar wel een jonge zakenman die echt uitstraling heeft en die weet wat ondernemen is. En dat is miljonair en voormalig platenbaas Herman Heinsbroek. In eigen kring ben ik toch ook wel politiek geëngageerd en heb ik daar aardig wat teksten over meestal. En toen dacht ik van ja als ik gevraagd word en ik word nog een keer gevraagd en nog een keer gevraagd, dan moet ik ook maar eens doen. Het wordt een boeiende en leuke tijd. Heinsbroek runde z'n eigen toko en die deed dat zoals die normaal gesproken z'n toko runde. Veel risico's nemen. Overmoedig gedrag tonen en dan kom je in het bedrijfsleven heel ver. De Haagse politiek werkt anders dan je eigen onderneming. De econoom Eduard Bomhoff krijgt volksgezondheid en wordt vicepremier. Ik heb de heer Balkenende begrip gevraagd voor het feit dat ik heel weinig kennis heb met Haagse rituelen. Bomhoff hadden we ook, die stond juist bekend als een gerenommeerd econoom, dus daarvan vonden de mensen t ook wel opmerkelijk dat hij plaatsnam in dat kabinet en voor de LPF. En hij kwam daar ook al wel snel achter dat ie dat misschien beter niet had kunnen doen, want het was vanaf het eerste moment ruzie. Vooral Heinsbroek en Bomhoff tegenover elkaar. Dat was constante strijd. De sfeer was gespannen. Ja. Ik zei tegen de secretaresse zei ik het is best wel lastig, want het zijn allemaal hele, hele nadrukkelijk mensen. En Hogendijk met die snerpende stem en Herman Heinsbroek was ook niet iemand die zei van mag ik even t woord hebben en dan de vinger ofzo. Dat deden ze gewoon. Zo, zei ze, ik heb hier nog wel een bel, misschien dat dat helpt. Dat is zo'n belletje wat vroeger op de lessenaar van de juffrouw stond toen we nog in de kleuterklas zaten op de nonnenschool of op de lagere school. En dan ging ie met zo'n belletje. Ik viel van mijn stoel zeg. Het was echt een bont gezelschap. Pim Fortuyn had al wel voor zijn overlijden gezegd: ik wil geen rotzooi in m'n partij. Er moeten fatsoenlijke figuren om mij heen komen, want anders redden we het niet als LPF. Nou, niets was minder waar, want het waren voornamelijk paljassen. Nou ik zou wel denk ik me stiekem verheugen op de kopspijkersuitzending zaterdagavond. Ik wil deze wereld verbeteren. Echt waar? Haha, daar had ik je te pakken hè? Nederland betaalt jou niet om je collega te gaan staan afzeiken voor een een of andere journalist. En als je na een paar weken denkt: ja dit gaat niet meer gebeuren, dan ga je denk ik in je hoofd in scenario's denken hoe gaan we dit oplossen en wat is de escalatie ladder? Dat is een kaart van de Trêveszaal en het antwoord luidt aldus Geachte voorzitter, in antwoord op de mondelinge vragen van de geachte afgevaardigde Rosenmöller en anderen groeten wij u in gezamenlijkheid en eenheid vanuit de ministerraad. En deze brief is ondertekend door alle aanwezige ministers. Grappig bedoeld? Ja, voor zover je waarde kunt hechten aan de humor van Jan Peter Balkenende. Maar er ging dus een ansichtkaart vanuit de ministerraad naar de Tweede Kamer waarin stond van: wij zijn als ministerraad nu in eenheid en gezamenlijkheid bijeen. Ja, vaak als je dat soort boodschappen zo exclusief expliciet gaat afgeven, ja, dan weet je al dat het tegenovergestelde vaak aan de hand was. En dat was in dit geval ook zo. En niet alleen in t kabinet is het onrustig. Ook bij de LPF is het onrustig. Mat Herben wordt de spanning te veel en stapt op als fractievoorzitter. Harry Wijnschenk volgt hem op en die valt niet bij iedereen in de smaak. Het was ook zo'n man die rondliep met drie mobiele telefoons tegelijk. Ik zei Joh, Harry, wordt dus nooit wat met drie mobiele telefoons. Want je wordt gewoon knettergek. En dan probeer in je auto te rijden en dan tegelijk die drie telefoons te bedienen. En er was er weer een fractielid op tilt geslagen en die moest dan uit de fractie worden gegooid en in de eeuwige duisternis. Nou, dat drie telefoons is een feit. En dat kwam ook met name omdat hij en zijn vrienden Maes en consorten mij constant bestookten met allerlei belangetjes. En als ze dat wat minder hadden gedaan en ook gewoon aan t werk waren gegaan, dan had er al één telefoon zo weg gekund. Dat was de telefoon namelijk waar de ministers op belden. Dus dat had een stuk gescheeld. Nou, t is natuurlijk een beetje lastig omdat ik denk dat het niet heel kies is om je continu met een andere partij te gaan bemoeien en zeker niet de fractie, terwijl je zelf wel met mensen van die partij in een kabinet zit. Dus daar ga je dan eerder over. Maar ik zou misschien wel eens een keer een kopje koffie gaan drinken met die fractievoorzitter en zeggen van joh, heb je hier wel eens aan gedacht? En hoe uh denk je hier over? Maar ik denk dat het met veel meer dan de vorm kan je je ook niet bemoeien want daar ga je ook niet over. Dames en heren, Goedenavond. Prins Claus is overleden. Wij berichten hierover in de extra uitzendingen op de drie publieke netten en via de Wereldomroep. Dat was net de periode dat de ruzies in het kabinet Balkenende een apotheose bereikten. Dat ging maar door en dat ging maar door. En het was zo erg dat zelfs tijdens die herdenkingsbijeenkomst, die begrafenis van Claus, dat het nog steeds doorging, die ruzies op de telefoontjes. Sommige hadden de drie, sommige hadden slechts één telefoontje. Maar ze bleven sms'en na elkaar. Balkenende toch een fatsoenlijk figuur, kon dit ook moeilijk verkroppen. Ja, dat was gewoon ontzettend ironisch dat tijdens zo'n bijeenkomst het maar door bleef gaan met het gekonkel. En dat heeft uiteindelijk ook ja, uitgemond in het einde van het kabinet. Meneer Heinsbroek heeft uw mededeling te doen. Ja, absoluut heren, ik ben nog absoluut minister en ik ga nu lekker naar de ministerraad. Heeft u nog steeds ruzie met Bomhoff? En ik heb met de rest van de bewindslieden gesproken en ik ga het nu eerst hebben... Wat je nu aan t doen ben is het kabinet aan t opblazen. Jullie zijn ongelooflijke stomme zakken. Ik heb ze. Ik ben ontzettend boos geweest daar. En ik zei jullie zijn niet goed wijs. Je bent echt allemaal werkloos want er komt een nieuwe verkiezing en dat wouden ze niet geloven. Blijft dat kabinet zitten, denkt u? Dat is zeker de insteek. Ook alle ministers die er nu ook zijn? Dat is nog niet gezegd, dat is een van de onderhandelingsopties. Ik geef het woord aan de minister-president. Op grond daarvan ben ik voornemens om Hare Majesteit de Koningin het ontslag aan te bieden van alle, na het vertrek van de ministers VWS en in EZ, resterende ministers en staatssecretarissen. Zou dit kabinet t in deze tijd volhouden? Nee, als Herman Heinsbroek en meneer met het belletje zelf een account hadden gehad en daar video's op gingen posten over elkaar dan ja, dan denk ik dat mensen daar misschien veel plezier aan beleefden, maar ook dat t niet een heel lang leven beschoren was. Ik weet niet of we nu die 87 dagen gehaald hadden.

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Elke vier jaar zijn er in Nederland verkiezingen voor de Tweede Kamer. Maar de minister-president wordt niet gekozen door het volk. Waarom eigenlijk niet? NPO Kennis legt het uit in dit scrollverhaal.

Scrollverhaal over de minister-president

Waarom kiezen we de premier niet rechtstreeks?

Adolf Hitler ontketent in 1939 de Tweede Wereldoorlog en is verantwoordelijk voor de dood van miljoenen mensen. Hoe kwam de nazileider aan de macht in democratisch Duitsland? Bekijk het in dit beeldverhaal van NPO Kennis.

Scrollverhaal over de opkomst van Adolf Hitler

Hoe kwam Hitler aan de macht?

Iedere vier jaar is het weer de vraag welke (nieuwe) president er gekozen wordt in de Verenigde Staten. Eerder zijn het onder andere Barack Obama en George W. Bush die president zijn van dit enorme land. Hoeveel weet jij over deze grootse verkiezingen?


Quiz over de verkiezingen in de Verenigde Staten

Wat weet jij over de Amerikaanse presidentsverkiezingen?

De termen links en rechts worden vaak gebruikt om politieke ideeën en groepen in te delen. Maar wat betekenen die termen eigenlijk en zijn ze nog wel van deze tijd? Klik op de afbeelding om de story te lezen.

Story over progressief en conservatief

Wat is politiek links en rechts?

Jan Peter Balkenende

Oorlogen, bewegingen en opstanden. Belangrijke gebeurtenissen uit de hedendaagse geschiedenis bewerkt uit Andere Tijden (NTR), speciaal voor gebruik in de klas.

Programmaheaders

Programmalogo's

Andere Tijden in de klas

Andere Tijden

Elke premier heeft ze: grote uitdagingen en onoplosbare problemen. Jan Peter Balkenende (CDA) wordt premier na de brute moord op Pim Fortuyn (2002). Hij kan niet om de LPF, de partij van Fortuyn, heen. Zijn kabinet telt daardoor veel onervaren politici en populisten. Hoe gaat hij daarmee om?

Organisatie en bestuur

Regeren met populisten

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Mark Rutte is de langstzittende premier van Nederland. Je kunt het je bijna niet meer voorstellen, maar ook vóór hem waren er al premiers. En elke premier heeft ze: grote uitdagingen en onoplosbare problemen. 

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

Waar je ook woont in Nederland, elke gemeente heeft een gemeenteraad. In deze raad zitten mensen die door de inwoners gekozen worden. Dat gebeurt elke vier jaar bij de gemeenteraadsverkiezingen. Weet jij hoe de gemeenteraad werkt? Klik op de afbeelding en test je kennis in de quiz!

Quiz over het bestuur van de gemeente

Wat weet jij over de gemeenteraad?

Goeiemorgen. Wat we allemaal willen weten is of het verhaal in de Volkskrant klopt, koninklijke hoogheid. Even afscheid nemen van de burgemeester. Tot ziens. Bedankt en tot ziens. Wat de toenmalige kroonprins te maken heeft met premier Kok, vertel ik je zo. Maar eerst even dit. Op 2 augustus 2022 is Mark Rutte de langstzittende minister-president van Nederland. Dan zit hij twaalf jaar in het Torentje. Langer dan wie ook bepaalt hij de koers. En je kan het je haast niet meer voorstellen. Maar er waren nog premiers voor hem. En elke minister-president heeft ze: grote uitdagingen, ingewikkelde kwesties en onoplosbare problemen. In deze video zie je het hoofdpijndossier van Wim Kok. Acht jaar lang was hij de premier van Nederland. In Museum Bredius, recht tegenover het Torentje, leggen we dit dossier voor aan Tom Scheepstra, voorzitter van de jongeren van het CDA. Wie weet wordt hij ooit de minister-president. Wat zou hij doen als hij in de schoenen van premier Kok zou staan? Ok, het hoofdpijndossier van Wim Kok dus. Hoe zat het ook alweer? Tegen het einde van periode Kok wordt kroonprins Willem-Alexander verliefd op een vrouw uit Argentinië. Haar vader was staatssecretaris van Landbouw geweest. Geen probleem, zou je zeggen. Maar hij was dat in het omstreden regime van dictator Videla. Als minister-president is Wim Kok verantwoordelijk voor het koningshuis. Hoe gaat ie dit varkentje wassen? Heel Nederland is heel blij. Dus mag ik dit u namens het Nederlandse volk aanbieden alstublieft? Ik ga niks zeggen. Er is in Nederland heel veel commotie over het feit dat uw vader in het regime van... minister is geweest van Videla. Er zijn heel veel moorden gepleegd toen. Neemt u afstand van het verleden van uw vader? Wim Kok was iemand die alles heel goed kon overwegen. Dus hij verzamelde alle geluiden vanuit de samenleving, vanuit de verschillende ministers. Dat verzamelde die, ging die lang op broeden en vervolgens kwam die tot een vlijmscherpe analyse. Hij was een goed onderhandelaar, ook bij de vakbonden. Die stijl nam die ook mee in zijn premierschap. Dus als hij om tafel zat met een minister of met andere politici en het duurde te lang, dan ging hij op de tafel kloppen en dan wisten de anderen: we moeten opschieten. Hier, als u nou dit even vasthoudt, zal ik de koffers erin doen. Nee, dank u wel. Wilt u de bloemen niet? Nou dat vinden wij heel onvriendelijk hoor. Nou ok, ik laat het hierbij. Ja, ik wens u veel geluk. En u bent wel een mooie vrouw zeg. Je hebt een jonge prins die verliefd is, die wil je dat ook niet ontnemen. Maar je wil wel iets arrangeren waar de rest van de samenleving en ook de politiek de kamer mee kan leven. Een huwelijk van de kroonprins, dat wordt het belangrijkste nieuws van t hele jaar. Die urgentie, die moet je wel hebben als premier. Nou dan kun je misschien eens gaan vragen van nou ja, in welke richting moet we denken? Uit welk land? Wat is globaal de achtergrond? Wim Kok was een man van lang overwegen. Hier was hij er al wel vrij snel uit. Het besluit was: de vader van Máxima is niet welkom op het huwelijk als dat wordt voltrokken. Ja, dat was een bittere pil natuurlijk voor Willem-Alexander en Máxima om te horen. En als je dan merkt en als de prins ook zegt: Ja, we zijn hartstikke verliefd. Dan misschien al wat eerder dat onderzoek gaan oprichten. Alleen dat heeft maanden, maanden geduurd. Het had... Ja, dat snap ik gewoon echt niet. Meteen moeten alarmbellen. Want nu ook in deze tijd... social media. Iedereen die gaat op onderzoek. Dus dit had nu gewoon niet meer kunnen gebeuren. Wim Kok dacht ik moet hier de regie over houden. Hij voerde gesprekken met Willem-Alexander en Máxima. Hij stuurde verkenners naar New York, Sao Paulo... om af te tasten hoe de vork daar in de steel zat. Maar dat kwam verder niets over naar buiten. In de kamer was daar wel gemor over. Mensen vroeger wel van neem ons mee. Maar dat kon niet. Het laatste wat ik kon gebruiken was een publiek debat hierover, want in een publiek debat raak je de regie kwijt. Ik heb de schrijvende pers net verwezen naar een ingezonden brief in een Argentijnse krant waar tegengesproken wordt waar nu commotie over is. Dat is een open bron waar iedereen naar kan de teruggrijpen. En ik wou gewoon de Nederlandse schrijvende pers er even op wijzen dat die open bron aanwezig is. Helaas voor de kroonprins blijkt deze ingezonden brief geschreven door oud-dictator Videla zelf. Ik heb er verder helemaal niks mee te maken. Ik wijs gewoon op een open bron en ik hoop dat daar gewoon ook gebruik van gemaakt wordt omdat er gewoon zoveel mogelijk bronnen geraadpleegd moeten worden om hun een zo juist mogelijk beeld te geven van iets. Hier zitten wel echt wel typische Wim Kok elementen in. Bij belangrijke zaken de regie naar je toetrekken. En als iets gebeurt wat hem niet zint kan die mensen ook enorm uit de pan vegen. Daar had ie wel gewoonte van. Hij kon echt nukkig zijn, kon enorm boos zijn. Andere ministers waren zelfs een beetje bang voor hem. En ja, als andere mensen met non-argumenten aankwamen, dan maakt ie daar gehakt van. Willem-Alexander. Het gedrag van Willem-Alexander valt een beetje in dat straatje van ja, daar kon die totaal niks mee. Wie gaat er nou een brief van Videla aanhalen om de zaak Zorreguieta te bepleiten? Direct opbellen. Ja, want dit kan niet. Ja of het nou goed bedoeld was of niet. Informeren, dat is ook zo'n karaktertrek van mij. Ik kan heel veel dingen toestaan. Ik vind dingen echt niet zo moeilijk vaak. Als je maar even op de hoogte brengt. Ik wil graag dat de heer Zorreguieta zelf tot het inzicht komt. Dat omdat hij naar ik aanneem het beste voor heeft met zijn dochter en daarmee ook met haar toekomstige rol. Dat hij van zijn aanwezigheid afziet. Uiteindelijk moest Zorreguieta zelf over de brug komen door zelf te zeggen: ik zie ervanaf. Anders geef je ook een verkeerd signaal af als als Den Haag. Dat je te veel druk hebt gezet. Tuurlijk is er druk gezet. Die druk wordt uitgeoefend door oud-minister en top diplomaat Max van der Stoel. Kok werd op een gegeven moment gebeld door Max van der Stoel en die zei hem van ja, het is gelukt. En Kok heeft daar ook wel over gezegd van nou, als Max van der Stoel zegt dat dat gelukt is, dan is het gelukt. Dus dat was een enorme opluchting voor Kok. Persoonlijk is dit natuurlijk heel moeilijk, want je gunt iedere dochter zijn vader of of haar vader op op je huwelijk. Als je als premier dat besluit neemt omdat je denkt daarmee kunnen we het huwelijk redden. En dan kan ik dat het best begrijpen. Maar dan moet je achter dat besluit staan. Dan moet je ook zeggen: wij als regering denken het huwelijk kan doorgaan. Maar we zien ook de gevoeligheden en de vader kan er niet bij zijn. En dan moet je niet via een omweg dat de vader laten zeggen. Er zijn dus meerdere gesprekken tussen hen geweest. Beatrix zat er ook een enkele keer bij. Nou, die was dus op de hand van Kok. Dat was fijn. Maar daar zijn harde woorden gevloeid. En ja, daar heeft ook Willem-Alexander wel gedreigd met het opgeven van de troon. Ja, dan is de monarchie in gevaar. Dan is er dus wel echt wat aan de hand. Hoe reageer jij als de kroonprins dreigt op te stappen? Dingen niet zijn beloop laten gaan, dus direct gewoon alle betrokkenen bij elkaar brengen. Koppen op één lijn. Iedereen moet van alles uitspreken als er emoties of of andere dingen zijn. Zodater niks achter mensen z'n rug om kan gebeuren. Je weet dit is een plan. Nou en dan moet je gezamenlijk optrekken. Hierbij stel ik u allen vol trots mijn lieve verloofde Máxima voor. Een vraag aan de kroonprins. Heeft u zelf druk op uw toekomstige schoonvader uitgeoefend om niet bij het huwelijk aanwezig te zijn? Of heeft u dat aan de politiek overgelaten? Er heeft helemaal niemand druk op mijn aanstaande schoonvader gezet om niet aanwezig te zijn. Het is zijn eigen beslissing geweest, naar aanleiding van gesprekken met Van der Stoel. In New York en Sao Paulo is hij tot die conclusie gekomen. Natuurlijk ontken ik niet dat wij het vaak met hem erover gehad hebben, maar het is zijn zelfstandige beslissing geweest. U heeft in New York een brief van Videla aangehaald in een interview. Premier Kok zei dat had u beter niet kunnen doen. Hoe kijkt u daar zelf op terug? Op dat incident? Dat had ik beter niet kunnen doen. Dat zegt u juist. Nee, dat was stom. Je was een beetje dom.Je was een beetje dom. Ja, als je t zo ziet is het een best goed duo. Het verweer van Willem-Alexander is hier best wel sterk. Hij weet de vraag goed te pareren. Ok, daar gaat veel voorbereiding aan vooraf. En vervolgens is Máxima degene die het ijs breekt. Ja, en daarna is t eind goed al goed en is het ook heel snel in Nederland vergeven, vergeten en we gaan weer door en we maken er een feestje van. En iedereen omarmde het paar en het werd een groots huwelijk. Hoe bereid jij die persconferentie voor? Nou ja, dat moet natuurlijk een mooi moment worden. Weet niet of stil zitten in een zaal, of dat over dertig jaar.. of dat nog een goeie manier is. We werden verrast van oh Maxima spreekt zo goed Nederlands. Kijk, nu zou je natuurlijk denken social media, achter de schermen. De prinses gaat naar taalles. Dat je al veel meer meeneemt in dat proces. Maar ja, Kok kon eigenlijk niks anders en ik weet zeker dat Máxima dat ergens ook wel doorhad. Rondom het huwelijk was natuurlijk voor mij vooral voldoening en dankbaarheid. En nog steeds. Zo ben ik dan ook wel weer. Toch het knagende bijgevoel op dat moment. Bijna calvinistisch schuldgevoel naar Maxima. Ja, je bent toch uiteindelijk de verantwoordelijke voor het feit dat je vader hier niet is.

Wim Kok

Elke premier heeft ze: grote uitdagingen en onoplosbare problemen. Als Wim Kok (PvdA) premier is, maakt de kroonprins bekend dat hij wil gaan trouwen. Heugelijk nieuws natuurlijk, maar ook een omstreden schoonvader. Hoe lost Kok de kwestie op?

Wel of geen vader van Maxima op het huwelijk?

Tegenwoordig vergeten mensen hoe belangrijk de Koude Oorlog was omdat er echt de mogelijkheid bestond van nucleair armageddon. Dat vergeten mensen. 20.000 kernwapens aan beide kanten. Kernwapens plaatsen ja of nee? Het dilemma van premier Lubbers. Maar eerst even dit. Op 2 augustus 2022 is Mark Rutte de langst zittende minister-president van Nederland. Dan zit hij twaalf jaar in het Torentje. Langer dan wie ook bepaalt hij de koers. En je kan het je haast niet meer voorstellen. Maar er waren nog premiers voor hem. En elke minister-president heeft ze: grote uitdagingen, ingewikkelde kwesties en onoplosbare problemen. In deze video zie je het hoofdpijndossier van Ruud Lubbers. Tot Rutte is hij de langstzittende premier van Nederland. In Museum Bredius, recht tegenover het Torentje, leggen we dit dossier voor aan Don Ceder, Kamerlid voor de ChristenUnie. Wie weet wordt hij ooit de minister-president. Wat zou hij doen als hij in de schoenen van premier Lubbers zou staan? Oké, Ruud Lubbers dus. Hoe zat het ook alweer? Hij is de eerste die besluit om kantoor te houden in het Torentje. Het zijn de jaren tachtig en de Koude Oorlog komt tot een hoogtepunt. Heel Nederland is bang dat de bom valt. De NAVO wil 48 kruisraketten plaatsen in Woensdrecht en voert druk uit op de minister-president. Aan de andere kant is de Nederlandse bevolking massaal tegen plaatsing. Plaatsen of niet. That's the question. Onze bondgenoten in Europa accepteren de raketten, maar de Nederlandse regering doet moeilijk omdat mensen de raketten niet willen. Het besluit moet worden genomen door het Nederlandse kabinet en het parlement. En ze hebben over die kwestie nog geen besluit genomen. Ronald Reagan, ja die zet echt druk op Nederland van jullie moeten nu echt gaan plaatsen. En hij stond er ook wel om bekend dat het echt een Russenvreter was. En Ruud Lubbers was dan wel in 1983 ook wel daar op bezoek geweest en die had daar binnenskamers toch ook wel vernomen dat het toch wel wat genuanceerder lag en dat Reagan ook echt wel constructief was om uiteindelijk tot een oplossing te komen. Dat heeft Ruud Lubbers natuurlijk wel in z'n achterover gestopt en daar ook wel rekening mee gehouden in het blijven uitstellen van dat besluit. Ja, misschien op geven moment valt het dan wel de goede kant op. De internationale druk neemt toe. Ja, dat voel ik ook. Als je dat zo ziet. Als de Amerikaanse President zegt het parlement is aan zet. Nou, dan kan ik me voorstellen dat je als Kamerlid of als premier ook zegt van nou wat gaan wij dan doen? In de politiek merk je soms ook dat tijd soms ook zaken oplost voor zichzelf. En dat is soms ook een hele belangrijke factor om mee te nemen. Het kabinet is verdeeld. Minister van Buitenlandse Zaken Van den Broek is voor plaatsing van de raketten en wil zich houden aan het NAVO besluit. Minister De Ruiter van Defensie is tegen plaatsing. Beiden zijn net als Lubbers van het CDA. Lubbers had voor zichzelf een taak gesteld. Enerzijds zorgen dat het CDA bij elkaar bleef en dat was knap ingewikkeld met zo'n tien dissidenten daar. Ook weer in allerlei soorten en maten. En tegelijkertijd moest ie met de VVD eruit komen en moest hij er met de NAVO uit komen. Dus Lubbers had niet altijd behoefte om al zijn ideeën met iedereen te overleggen Lastig, ik denk dat je inderdaad de verantwoordelijkheid hebt om ervoor te zorgen dat je in ieder geval de boel bij elkaar houdt. Want als het kabinet valt, dan ben je misschien nog verder van huis. Ik zou met de ieder individueel of zij die aangeven dat ze hier moeite mee hebben, zou ik de tijd nemen om echt te kijken: waar zit het hem in? Bedoel je zegt ik ben er tegen of ik wil vrede. Ok prima, maar wat is het onderliggende belang wat jou drijft. Maar ik denk in dit geval dat je ook niet alles voor de schermen en in het openbaar zou moeten uitspelen. Ik heb vaak heel hard gewerkt. Rennen, rennen, rennen, praten, praten, praten. Maar paar dingen die ik nou goed gedaan heb zijn vaak gebeurd in een moment van rust. Dan moet je even afstand nemen. Als ik daar op Margraten zit is de jaarlijkse herdenking. De geallieerden. En ik tijd heb. En dat was daar het geval toen dat idee kreeg. Het idee van Lubbers is Nederland, plaats nu geen kruisraketten. Maar als de Sovjet-Unie over 1,5 jaar het aantal kernwapens niet heeft verminderd, gaat Nederland alsnog over tot plaatsing. Hij legt dus de druk bij de Russen. En ineens, toen ik die ingeving kreeg, toen dacht ik zo gaan we het doen. Dat is geen kwestie meer van overleg geweest. Dus dat was een beetje bot. Ik werd in Washington gebeld waarin mij werd gezegd dat er een ministerraad zou plaatsvinden. De volgende dag geloof ik al. Over de vraag of. Nou en dan komt dat voorstel. Dat was voor mij allemaal nieuw. En ik ben toen direct op een vliegtuig gestapt en die hebben me direct naar Nederland teruggevlogen. En toen heb ik dus de ministerraad kunnen bijwonen waarin dit voorstel van 1,5 jaar et cetera werd besproken. Ik was niet zo snel naar Den Haag teruggekeerd als ik niet het gevoel had gehad dat daar dingen zouden worden beslist zonder dat ik daar aanwezig was. Dit is interessant. Je hebt natuurlijk wel een minister van Buitenlandse Zaken die in principe de verantwoordelijke is. En je hebt een premier die met een nou volgens mij een goeie ingeving komt. Achteraf gezien. Als ik nou naar mezelf kijk zou ik toch geprobeerd hebben van tevoren om ook de minister van BuZa mee te krijgen. Nou als ik dit briljant plan heb, nog even een lijntje uitzetten en dan denk ik dat je in de ministerraad, ja ook gewoon veel sterker staat en ook weet dit gaat m gewoon worden. Lubbers vond zichzelf ook... Hij noemde zichzelf achteraf ook echt een schaker die op allerlei borden tegelijk moest spelen. Ja, en hij zat met alle groten der aarde... heeft ie gesproken en daarin toonde hij zich ook wel een echte regeringsleider die zich kon meten met de top van de rest van de wereld. Hoewel Lubbers tijd heeft gekocht, is de komst van kernwapens naar Nederland nog steeds reëel. De onrust houdt aan. En komt tot een hoogtepunt tijdens een grote demonstratie in de Houtrusthallen in Den Haag. Langzamerhand stroomt die Houtrusthal ook steeds voller. Met name de mensen die hebben meegedaan aan een demonstratie die u hier ziet bij de Amerikaanse ambassade. Wat doe je dan? Ga je wel of ga je niet? Lubbers was daarin heel vastberaden. Hij dacht van als ik nu niet ga, ja dan toon ik m'n zwakte. Dat moet ik niet doen. Ik moet met die tegenstanders in gesprek blijven. Dus ik ga hierheen, ik ga een hele goeie speech schrijven en uiteindelijk ja, heeft hij daar de pot mee gewonnen. Draai Lubbers massaal de rug toe. Een premier die tegen ruggepraat en dan in feite achteraan staat. Mensen kijken duidelijk een andere kant op. Hoe diepgaand de betrokkenheid bij dit immense vraagstuk, dat ons alle raakt. Aan ons vreet. Ook is. Op 1 november aanstaande zal de balans worden opgemaakt. Ja, wat je al meteen ziet is hij komt die zaal binnen en hij heeft eigenlijk geen beveiliging bij zich. Er is geen politie in de buurt. Dat signaal wilde hij ook niet afgeven. Het was Ruud Lubbers die ook als mens en natuurlijk als premier daarheen kwam om de zaal toe te spreken. Hij heeft hiermee echt ja, het verzet heeft ie doen verstillen. Lubbers had al vrij snel in de gaten dat dit een belangrijk moment was en dat ie hier z'n voordeel al uit kon slaan. Wat doe jij als mensen hun rug naar je toedraaien? Ja, ik kan me geen situatie bedenken dat ik op een gegeven moment zeggen jongens doei. Dus ik denk dat je volgens mij juist ook kracht uitstraalt door te laten zien ik sta er, ik ben er. Dit is een boodschap die misschien minder fijn overkomt. Maar het feit dat ik de tijd neem om hier te staan. En dat ik de tijd neem om te luisteren. Het feit dat ik ondanks dat er gejoeld wordt, de rug toegekeerd wordt... en toch ben ik en blijf ik de minister-president ook van jullie en zal ik ook mijn best blijven doen om in gesprek te blijven. Nou voor mij is dat de enige uitweg of de enige weg voorwaarts denk ik. Ja en ik hoop dat ik in zijn schoenen dat ook had gedaan. Ik hoop het wel. Ik denk het ook wel, maar ja, je moet het toch maar doen dan. Lubbers maakt vijf dagen na de demonstratie het officiele regeringsbesluit bekend. Nederland gaat over tot plaatsing. Vandaag 1 november de balans opgemaakt voor wat betreft het vraagstuk van de kruisvluchtwapens... Ben ik erg in geholpen door Gorbatsjov, want die liet mij weten ik ga je in het publiek verrot schelden dat je dat gaat doen. Maar jij moet weten dat ik de kans niet uitsluit dat met een jaar we tot een akkoord gaan komen. Dus ga niet tevoren in de rij zitten, dan hoef je misschien nooit ter plaatse. Dat is natuurlijk ongelooflijk zeg dat zo iemand dat zegt. En zo is het ook gegaan. De schaker Lubbers heeft lang genoeg tijdgerekt. Nog voor de kernwapens in Nederland gestationeerd worden, tekenen Reken en Gorbatsjov de vrede. De Koude Oorlog is ten einde en de oplossing van Lubbers heeft gewerkt.

Ruud Lubbers

Elke premier heeft ze: grote uitdagingen en onoplosbare problemen. Ruud Lubbers (CDA) is premier in de jaren tachtig. De NAVO wil kruisraketten plaatsen in Nederland. Maar steeds meer Nederlanders protesteren daartegen. Kernwapens ja of nee? Wat is de oplossing van Lubbers?

Kernwapens plaatsen: ja of nee?

Wat deze carnavalskraker te maken heeft met een premier, vertel ik je zo. Maar eerst even dit. Op 2 augustus 2022 is Mark Rutte de langstzittende minister-president van Nederland. Dan zit hij twaalf jaar in het Torentje. Langer dan wie ook bepaalt hij de koers. En je kan het je haast niet meer voorstellen. Maar er waren nog premiers voor hem. En elke minister-president heeft ze: grote uitdagingen, ingewikkelde kwesties en onoplosbare problemen. In deze video zie je het hoofdpijndossier van Joop den Uyl. De meest linkse premier die we ooit hebben gehad. In Museum Bredius, recht tegenover het Torentje, leggen we dit dossier voor aan Daphne Lodder, voorzitter van de jongeren van de VVD. Wie weet wordt zij ooit de minister-president. Wat zou zij doen als ze in de schoenen van premier Den Uyl zou staan? Ok, Joop den Uyl dus. Hoe zat het ook alweer? Het is 1973. De PvdA'er Joop den Uyl vormt het meest progressieve kabinet dat Nederland ooit had. Het motto is spreiding van kennis, macht en inkomen. In het Midden-Oosten is er oorlog en ons land steunt Israël. Het leidt tot een olieboycot uit de Arabische landen. Den Uyl moet reageren. Hij besluit tot een autoloze zondag en spreekt het volk toe in een sobere, maar iconische speech. En dat zorgt voor discussie en satire. Boer Koekoek en Vader Abraham zingen: Den Uyl is in den olie. Waar Joop den Uyl ook was, er moest altijd gediscussieerd worden. Dus dat zal hij ook zeker bij de kinderen hebben gestimuleerd. En vader ook en dat betekent gewoon dat ie zulke zinnen maakt, dat ie uren gebruikt om alles heel duidelijk en heel netjes... Daar heb ik niets mee te maken. En als een politicus een onduidelijk verhaal vertelt... Dan is er niemand die erin gelooft. Joop den Uyl, het praatbarok. Daar hadden alle politici hadden in die tijd er wel een beetje last van. Ik ben ook wel vrij lang van stof als het gaat om het om het uitleggen van bepaalde dingen. Dus ik denk dat ik mezelf daar ook schuldig aan zou maken. En dan waren we s morgens om tien uur begonnen. Korte middagpauze met een broodje met kaas. Weet je wel. Stijl van toen. En dan avonds mochten we wat langer van honk, maar toch weer op tijd terug zijn. Acht uur uiterlijk en dan ging dat maar door de hele avond tot twee uur, drie uur, vier uur. Voorbij vier uur, en dan werd er wel eens geroepen van Joop, stel maar wat voor. We zijn het er wel mee eens, want we willen naar huis. Maar Joop den Uyl die kon dat wel trekken want die bleef zijn glaasje melk drinken. De rest zat dan bij wijze van al aan de borrel. Ja, en dan was het 2.00u s nachts en er moesten besloten worden en dan wist Den Uyl alsnog z'n zinnen door te drukken. Ja, dat heb ik trouwens laatst ook gehad. Inderdaad wel een discussie met het bestuur en toen heb ik zo lang lopen discussiëren dat iedereen zei laat maar. Maar toen liep ik niet met het beste gevoel de discussie uit. Dus ik weet ook niet of je dan het meest productieve resultaat uiteindelijk hebt bewerkstelligd. Tot en met voetballen in de tuin. Dat is ook nogal gebeurd. Bij het krieken van de dag, het opgaan van de zon, ging het kabinet tijdens een schorsing eens even een balletje trappen in de achtertuin. Typisch Joop den Uyl, zoals die op het voetbalveldje in de tuin van het Catshuis, maar zeker ook in het uh, in het kabinet dan beet hij zich als een terriër vast in bepaalde onderwerpen. Ja, en dan liet hij niet snel los. Nou, ik denk dat koken juist ook wel wel leuk is voor het bijeenbrengen van mensen. Dan denk ik ook San heb je pizza of Indonesisch of weet ik wat. Maar als je zegt van nou jullie doen het voorgerecht en jullie het dessert en jullie doen dit. Als je echt lang gaat tafelen dan. Dan denk ik dat het ook veel leuker is om mensen bij elkaar te brengen. Het kabinet, mijnheer de voorzitter, wilde zich in zijn beleid laten leiden door het streven naar opheffing van ongelijkheid en achterstelling in inkomen, bezit, macht en kennis. Het was ook een een man van grote woorden, een man van grote idealen en smalle marges zou je wel kunnen zeggen. De PvdA wilde de hele samenleving op de schop nemen, want de politiek kwam tot leven in de jaren zeventig. De verbeelding was aan de macht en dat is precies hoe Den Uyl het wilde. Want als je dat deed, dan zou de burger ook betrokken raken. Maar zij kwamen er ook al wel vrij snel achter dat de politieke realiteit toch wel heel weerbarstig is en dat de marges van die politiek dus heel smal zijn. Dat was ook een term van Joop den Uyl, dus daar zitten eigenlijk al meteen die tegenstellingen. Wanneer de inkt van de regeringsverklaring nog nat is, dient de eerste crisis zich aan. De Arabische landen leveren geen olie meer aan Nederland. Om olie te besparen, verbiedt het kabinet Den Uyl auto rijden op zondag. Tien zondagen achter elkaar. En dat ja, die beelden die we net hebben gezien, ja, die, die bereikten ook het Midden-Oosten. Dat is natuurlijk een heel krachtig signaal als je dat met z'n allen als land kan opbrengen. Dat dat maakt wel indruk. Ook in het Midden-Oosten. Zou jij als premier een autoloze zondag instellen? Is natuurlijk niet zo liberaal hè? Ik denk ook dat dat soort verboden ook niet zo heel goed werken. Waar je denk ik dan eerder op zou moeten inzetten is met mensen stimuleren om goed gedrag... gewenst gedrag in dit geval te vertonen. Als de olie in deze staat op dreigt te raken, wat zou jij dan doen? Nog steeds denk ik meer inzetten op innovatie. Dus we moeten ook van het olie af want kijk naar klimaatverandering en dus er moet gewoon echt veel meer ingezet worden op alternatieve energiebronnen. En denk dan aan kernenergie waar veel meer of veel sneller in in ontwikkeld mag worden. Maar ook het stimuleren van elektrisch rijden, gebruik van het openbaar vervoer. Noem maar op. Dus blijven innoveren wat dat betreft. Gisteren heeft de regering besloten dat vanaf 7 januari benzine alleen nog op de bon te krijgen zal zijn. Dat betekent dat voor het eerst sinds de oorlog een jonge generatie zal kennismaken met distributie en schaarste. We zaten al enige tijd in de oliecrisis. En het moment was gekomen volgens Den Uyl om het land toe te spreken en om de mensen er echt nog een keer van te doordringen dat het echt menens was. Wat wel opvalt in dit filmpje is de sobere setting. Dit doet natuurlijk heel erg denken aan de televisie toespraak van Mark Rutte tijdens de Coronacrisis. Toen had hij er allemaal heel goed over nagedacht. Wat zet ik achter me neer? Dus een portret van Thorbecke en een boek van de bekende filosoof waar ik mij mee wil associëren. Hier zie je alleen maar grijze gordijnen. Het moest soberheid uitstralen. We moesten nou eenmaal met minder energie doen, dus dat vroeg om een andere tijd. Dus daar was duidelijk over nagedacht. Het was de juiste toon die hij vond en dat maakte indruk op de mensen. En als ik tegen die tijd een gezin zou hebben, dan denk ik dat dat wel mooi is om dat ook ergens op dat op de achtergrond hebben of zo. Dat maakt je wat menselijker misschien. En ik denk dat dat ook wel iets is dat kan bijdragen aan een ja, aan het vertellen van je verhaal. De energiecrisis waarmee we van doen hebben is wereldwijd. In een bijna 20 minuten durende speech, legt de premier uit hoe het olietekort is ontstaan en welke reserves het land nog heeft. Ik mis een beetje de infographics ofzo. De powerpointslide die er dan even voor komt. Waar je dan nog even de ja, wat cijfers en getallen op kan zien en die de ernst van de situatie aangeven. Mensen die luisteren niet alleen met hun oren, maar ook met hun ogen. Nu moet blijken wat de Europese Gemeenschap waard is. Blijf jij Israel steunen of geef je toe aan de druk? Goed om bij je idealen te blijven dus wel Israel te te blijven steunen dan wat dat betreft, maar dan te kijken waar je wel de olie vandaan kan halen. Dus Venezuela bijvoorbeeld. Als er dan niet een dictator zit op dat moment. En dan ook kijken met met partnerlanden wat er wat er gedaan zou kunnen worden. En wat als we nou Saoudi-Arabië even vervangen door Rusland? Ja dan denk ik ook dat sancties opleggen echt van ja hele belangrijke aard zijn en dat er uiteindelijk ja en dat is altijd natuurlijk het geval... zal er gekeken moeten worden naar een diplomatieke oplossing. Maar de dader in dit geval vind ik wel dat hij echt gestraft mag worden. Intussen bereidt de regering een pakket van maatregelen voor dat er vooral op gericht is om de werkgelegenheid zo goed mogelijk in stand te houden en de lasten waar we nu mee te maken hebben eerlijk te verdelen. Dus zwaarste lasten op de sterkste schouders. In die regeringsverklaring. Die spreiding van kennis, macht en inkomen zie je nu ook weer in dit verhaal terugkeren. Dus daar heeft ie ja in die zin slim over nagedacht. Dat hij er dus dus ook de boodschap aan heeft verbonden van er is minder energie, maar dat betekent dan ook dat de sterkste schouders moeten daarin de zwaarste lasten gaan dragen. Die medewerking is ook nodig om... als we morgen of overmorgen niet meer met de auto kunnen, het samen te vinden in volle bussen, trams en treinen. Maar als we daartoe bereid zijn, dan wordt het geen koude winter. Al vriest het nog zo hard. Zo mooi dat er waarschijnlijk op zijn op zo'n papiertje ergens staat neem bril af en dan... Op het laatste nog zo'n warme uitspraak doet richting de mensen. Heel grappig hoe je dat geënsceneerd ziet zijn. Je voelt aan alles: hier spreekt een serieuze man, een wijze ietwat ouwe man, die weet waar hij het over heeft. Het komt mediageniek over, zeker.

Joop den Uyl

Elke premier heeft ze: grote uitdagingen en onoplosbare problemen. Het is 1973 en Nederland steunt Israël in de oorlog in het Midden-Oosten. De Arabische landen stellen een olieboycot in: Nederland krijgt geen olie meer. Joop den Uyl (PvdA) is dan premier en hij kondigt een autoloze zondag aan. Maar is dat wel de juiste oplossing?

De premier die een uitweg zocht in de oliecrisis

Televisie en computer

Premiersportretten

Op dit moment ervaren wij problemen met de site, waaronder de zoekfunctie. Er wordt aan gewerkt, hopelijk snel opgelost. red. Schooltv.nl

Schaatsende kinderen

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.