Nederland staat in de top 5 van Europese landen die bijdragen aan ontbossing. Die oplossing is nodig voor de sojateelt. Daarvan is Nederland grootverbruiker want soja wordt verwerkt in veevoer. En al dat vlees en zuivel is niet alleen voor onze eigen consumptie. We produceren veel vlees voor de export. En dat draagt ook bij aan die grote voetafdruk. De Europese Unie wil dat er een einde komt aan de ontbossing. En als het aan het Wereld Natuur Fonds ligt, mogen er geen producten meer worden geïmporteerd... waarvoor bos is verdwenen. Dan zou Nederland een groot probleem hebben. Zou je dat probleem kunnen oplossen door in Nederland soja te telen? Dat zocht Diederik Jekel al eerder uit.
Bij een van de eerste sojaboeren in het land. Het lijkt een soort buitenboordmotortje. Ja, die zitten er ook op. Kijk eens aan de zijkant. Hier gaan de sojabonen in. Ja, in de achterste bak. Alstublieft. Oké. Dan is de kunst om op te letten dat er geen papier mede machine ingaat.
Dit zijn best behoorlijk grote sojabonen, toch? Dit zijn de sojabonen. Hoeveel wordt er nu verbouwd? We zitten in Nederland afgelopen jaar op zo'n 500 hectare, ruim. En maïs, hoeveel is dat ongeveer? Bij maïs praat je over duizenden hectares. Dat is eigenlijk niet in verhouding. Het is wel leuk dat je het vergelijkt met snijmaïs. Als we kijken in de jaren vijftig, zestig, toen kwam snijmaïs deze kant op. Dat was een subtropische plant, net als net als soja, als het gaat om klimaat waar 'ie vandaan komt. Maïs hoorde hier eigenlijk helemaal? We denken: het is supernederlands, maar... Maïs is ook door de veredeling zover gekomen als waar het nu is. Ditzelfde verwachten wij met soja.
Als die plant zo op het land staat, pak je die boon aan... Hoor je dat, dat het rammelt? Ja, het is echt los. Op dat moment zit de boon dus los in de peul en dan kan de combine, dat kan iedere combine, waar je ook gewoon granen mee dorst, die kan dit dorsen. Dit is weer diezelfde boon. En dan zal je zien dat er drie, en het liefst hebben we er vier of vijf, peultjes in zitten. Die is iets kleiner dan wat je daar had. Is dit allemaal hetzelfde, deze sojabonen? In principe wel. Ze zitten zo in de peul, als ze zo groen zijn, zie je ook echt een boon zoals je ook een bruine boon kent, de ovale vorm. Op een gegeven moment, als hij gaat indrogen, die sojaboon, dan wordt 'ie rond. Dan wordt het eigenlijk een groot uitgevallen erwt. Wereldwijd zijn er duizenden rassen, maar niet alle rassen zijn geschikt om in Nederland te telen. Hou je van sojabonen? Nee, dankjewel. Ik hou niet van sojabonen. Ik ben meer een vleeseter. Maar een deel van de vraag komt natuurlijk wel voort uit het idee dat vlees wel moeilijker te handhaven blijft in de wereld, met al die miljarden mensen. Ja, precies. Juist omdat die vraag zich voordoet, en dat deed zich een aantal jaren terug al, hebben we gezegd: misschien is dat wel iets om op een andere manier eiwitten te gaan telen. Maar moet je dan zelf ook niet een keer aan de sojaburger? Ik geef je gelijk, dankje. Ja, ook de boer moet eraan geloven. Is nedersoja de oplossing? Dat bespreek ik met Ruud Timmer, onderzoeker eiwitgewassen bij Wageningen Research. Jij hebt er ook een zak meegenomen. Lust jij ze wel trouwens? De verse sojaboontjes vind ik erg lekker. Maar deze variant niet. Is dit wel iets wat je in Nederland groot zou kunnen verbouwen? We kunnen het verbouwen technisch gezien. Zag je in het filmpje ook. Dit is ook het bewijs. Dit is soja die we vorig jaar in Nederland hebben laten groeien. Dus het is mogelijk, we hebben rassen gevonden die het doen onder Nederlandse klimatologische omstandigheden. Ze groeien, we hebben er een opbrengst van. Alleen is die opbrengst per hectare nog te laag. Dus het is voor Nederlandse boeren nog niet economisch interessant om soja te telen. En is er genoeg plek voor. Even rekenen, want we hebben hiervoor ons een cirkeldiagram. Waardoor jij kunt uitrekenen of het mogelijk zou zijn. Precies. We kunnen in Nederland 3 ton per hectare halen en we hebben een behoefte van 7 miljoen ton. Dus deze hele taart houdt in 7 miljoen ton import. Dat komt overeen met 2 miljoen hectare. Dus als we de totale soja-import in Nederland willen verbouwen hebben we 2 miljoen hectare nodig. En het totale landbouwareaal in Nederland is ongeveer 1 miljoen. Oke. Dus we hebben twee keer Nederland nodig en die moeten we allebei helemaal vol zitten met soja. Is geen optie. Nee. Hoe is het vandaag, hoeveel van die cirkel wordt nu gebruikt? Een optie is als de opbrengst omhoog gaat, de prijs omhoog gaat en het economisch interessant wordt voor een boer, dan is 50.000 hectare misschien haalbaar. 50.000 hectare is deze taartpunt. Dat is 2% van de totale import. Ja, en wat er nu wordt gebruikt is nog kleiner. Op dit moment doen we 1000 hectare aan eiwitgewassen, inclusief soja. Dat is ongeveer dit streepje. Heel weinig dus. Echt heel weinig. Zullen we opschalen naar Europees niveau. Is het dan mogelijk? Daar liggen veel meer kansen. We hebben voor Europa voor de totale import 10 miljoen hectare nodig. Is die er? Ja, maar welke gewassen ga je dan niet telen. Want er ligt niet ergens een hoekje van 10 miljoen nog braak voor soja. Dus het komt in de plaats van iets anders. Ja, en dan zijn eigenlijk granen en maïs de gewassen die voor een boer het minste opbrengen. Die komen dan het meest in aanmerking om te vervangen door soja. Maar dan hebben we weer geen mais en tarwe. En dan moeten we misschien weer mais en tarwe gaan importeren. Dus eigenlijk ook geen optie. Nee, het biedt wel mogelijkheden. Dus geen nedersoja, maar misschien een beetje Euro-soja. Maar tegelijkertijd nog steeds die enorme honger naar wat er in die sojabonen zit, namelijk het eiwit. Hoe kun je dan die honger stillen? Ik denk dat we ons niet alleen op soja moeten richten. Er zijn nog meer eiwitgewassen naast soja. We hebben ook veldbonen, erwten, lupine. Lupine? Ja, dat is ook een vlinderbloemige, een peulvrucht. Die kan ook in Europa groeien. Maar feitelijk gaat het allemaal om eiwit. Het is eigenlijk eiwitimport, dus we moeten proberen om de zelfvoorzieningsgraad van eiwit in Europa te verhogen. Dan zijn we ook minder afhankelijk van importen. Dat is niet alleen een kwestie van sojatelen of andere eiwitgewassen. Maar er zijn ook andere technieken om bijvoorbeeld eiwit te halen uit insecten, uit zeewier, uit algen, uit reststromen. Als we zo die zelfvoorzieningsgraad van eiwit in Europa kunnen verhogen zijn we ook minder afhankelijk van importen. Het gaat allemaal om veevoer, he. We kunnen ook misschien gewoon minder varkensvlees eten. Is dat nog een optie? Ja, maar je hoorde die boer al zeggen: Ik ben eigenlijk een vleeseter, terwijl hij soja teelt. Maar dat is zeker een optie. Er gaat heel veel van de wereldproductie aan soja uiteindelijk naar het veevoer.
