Name: De vaccinatiegraad daalt
Uploaded: 2024-04-24T12:05:51+02:00
Duration: 13 min 7 s
Description: Levensgevaarlijke ziektes als mazelen en kinkhoest komen weer terug. Dat heeft alles te maken met de discussie over wel of niet inenten. Mensen wantrouwen de autoriteiten en de vaccins, weten niet meer hoe erg de ziektes kunnen zijn en er is desinformatie op social media.

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Wel of niet vaccineren? Een verhit onderwerp. 
‘Get ready with me.’ ‘Nu hebben we toch besloten dat we hem helemaal niet gaan vaccineren.’ ‘Ziekte wordt in het Westen gezien als iets slechts.’ ‘Ziektes waartegen gevaccineerd wordt komen bijna niet meer voor in Nederland.’ ‘Voor iedereen met kinderen …kinderen vaccineren? Dat is voor jou.’ 
Niet alleen nu, dat is het al meer dan 200 jaar. Dit is primair noodzakelijk. Het inenten is het enige werkelijk goede dat we kunnen doen. Elkaar proberen te overtuigen wel of niet te laten vaccineren. Mensen moeten zich realiseren dat het een serieuze ziekte is waarvan het echt heel verstandig is dat we alle kinderen gewoon vaccineren. Bijna zestig jaar geleden doet ene Dick de Graaf hier ook aan mee. Demonstrant in rolstoel staat er in grote letters in de krant, met een foto van Dick erbij. Op het bordje dat hij vasthoudt: ik smeek u: doe dit uw kind niet aan. Dick is dan 31 en zit dan al tien jaar in een rolstoel. Hij is verlamd geraakt door polio. Hij is in Elspeet, een dorp in de Biblebelt om ouders ervan te overtuigen hun kinderen te vaccineren tegen die ziekte. In het jaar dat Dick verlamd raakt, is er in Nederland een polio-epidemie. Meer dan 2000 mensen krijgen het. Voor wie niet weet wat het is, polio is een infectie van het poliovirus. Als je geluk hebt, kom je er vanaf met een griepje. Maar wie pech heeft, kan een ontsteking krijgen van je ruggenmerg of hersenstam. En dan kun je dus verlamd raken, zoals Dick. 

Jaarlijks overlijden er mensen aan polio. Tot 1957, als er een vaccin komt. In ijlings ingerichte noodklinieken kan de bevolking een vaccin krijgen dat via de mond kan worden ingenomen. Dat je het behalve van naam niet echt kent, is dus niet zo gek. De ziekte is al een hele tijd verdwenen. Sterker nog: wereldwijd is polio zo goed als uitgeroeid. Maar nu zijn er grote zorgen dat-ie terugkomt. En niet alleen polio. De laatste tijd zien de artsen steeds meer ernstig zieke kinderen die niet zijn ingeënt. Het begon in de Biblebelt, maar inmiddels is een stijging in het hele land zichtbaar. Deze video gaat over verdwenen ziektes... En hun comeback. 

Difterie, tetanus, polio, kinkhoest... Geef even het script. ...haemophilus influenzae, zeg ik dat zo? Type b, hepatitis B pneumokokken, bof, mazelen, rodehond, meningokokken ACWY, het rotavirus en HPV. Het is nogal een mond vol maar dat zijn alle ziektes waar kinderen tot 14 jaar in Nederland voor inge-ent kunnen worden. Een hoop ken je waarschijnlijk niet eens, want verdwenen. Daarvoor moeten we toch weer even de geschiedenis in en dat deed ik samen met gezondheidswetenschapper Charifa. We gingen naar het Stadsarchief in Amsterdam. Vroeger hielden ze dus bij hoeveel ziektegevallen er waren en ook hoeveel sterfgevallen er waren. Wat het Stadsarchief Amsterdam ons heel mooi heeft aangeleverd is een overzicht van het aantal gevallen van difterie en polio. Net voor de Eerste Wereldoorlog stierven er elke maand honderd kinderen in Amsterdam aan de kinkhoest. Zo. Flinke cijfers. Ja, dat zijn cijfers en beelden die wij dus zijn vergeten, helaas. Het klinkt heel cliché, maar de geschiedenis herhaalt zich altijd. Door die ziektes die ik net noemde gingen vroeger dus veel kinderen dood. Of ze raakten bijvoorbeeld verlamd, zoals Dick. Die ziektes hebben een ding met elkaar gemeen: ze zijn onwijs besmettelijk. Mensen krijgen vaak allerlei griepklachten. Hoesten, of... En daarmee slinger je allerlei kleine druppels de lucht in en die kunnen een bacterie of virus overdragen. En als je die dan inademt, ben jij ook aan de beurt. Het virus dringt je lichaam binnen, past je lichaamscellen aan en die gaan dan ook zelf viruseiwitten aanmaken. En dus word je ziek. 
Niet iedereen komt er vanaf met een griepje. Voor sommigen kan het levensgevaarlijk zijn. Vooral voor jonge baby's. Die kunnen aan de mazelen bijvoorbeeld overlijden. En kinkhoest kan zulke extreme hoestbuien veroorzaken dat baby's geen lucht meer kunnen krijgen. Met de dood als gevolg. Of wat denk je van de bof. Tot 1987 kreeg ongeveer 85 procent van de kinderen die ziekte. Dat leidde ook nog eens jaarlijks in 300 tot 800 gevallen tot hersenvliesontsteking. Het woordgrapje laat ik even achterwege maar vorig jaar kregen in heel Nederland nog maar 91 mensen de bof. Hoe dat komt? Volgende hoofdstuk. Sinds 1952 hebben we in Nederland het Rijksvaccinatieprogramma. Vanaf dat moment kunnen kinderen gratis worden ingeënt tegen allerlei infectieziekten. Over de jaren zijn er steeds nieuwe vaccins ontwikkeld en bijgekomen. Baby's in Nederland krijgen een inentingsboekje waarin al hun vaccinaties geregistreerd worden. 

De allereerste vaccins zijn al eeuwen oud. Het woord 'vaccin' komt van het Latijnse 'vacca'. En dat betekent koe. Ik ga je vertellen waarom. Dit is de Britse arts Edward Jenner. Hij smeert in 1796 vocht uit een koeienpok in een wondje op de arm van een achtjarig jongetje. Omdat...? Jenner had gehoord dat melkmeisjes die koepokken hebben gehad, de pokken daarna niet meer krijgen. Dat jochie - het zoontje van zijn tuinman - wordt een beetje ziek, maar knapt snel weer op en krijgt dus nooit de pokken, waar op dat moment nog duizenden mensen aan doodgaan. Jenner is trouwens niet de eerste die hiermee experimenteert. In andere landen gebeurt dit ook. Zoals in Turkije, toen nog het Ottomaanse Rijk. Maar of het nou in Engeland of in Turkije is, vaccins roepen weerstand op... Zoals ik al zei, dat is van alle tijden. 
Check deze prent. Hierop zie je Jenner die, zoals we ze nu noemen, 'antivaxxers' ervan probeert te overtuigen het vaccin te nemen. Vervolgens werden er ook spookverhalen en complottheorieën over hem verspreid. Dat hij mensen probeerde om te toveren tot koeien. Sommige dingen veranderen dus nooit, maar natuurlijk is er in 200 jaar wel veel veranderd. Want inmiddels krijg je geen vocht meer in een wond gesmeerd, maar wordt er een stukje van het virus of bacterie ingespoten. Dat stukje is vaak verzwakt, zodat je er niet heel ziek van wordt maar zodat je lichaam wel leert om het te bestrijden. Je immuunsysteem herkent het deeltje als lichaamsvreemd en maakt antistoffen aan. Die worden opgeslagen zodat als je echt in aanraking komt met het virus of de bacterie je lichaam weet wat het moet doen. En die vaccins hebben effect. Weet je nog, polio? Dit gebeurt er met die ziekte nadat in 1957 het poliovaccin op de markt komt. En dit met de mazelen, nadat er in 1976 ook daar een vaccin voor is. En het aantal doden? Die zijn er bijna niet meer. 

Nu weet je dus waardoor veel ziektes haast niet meer voorkomen in Nederland. Is niet alleen door het vaccin op zich. Het is vooral doordat genoeg kinderen de afgelopen jaren het vaccin in Nederland hebben gekregen. Ik heb het over de vaccinatiegraad. Dat is het aandeel - in dit geval kinderen - dat de prikken heeft gehad. Volgens het RIVM moet de vaccinatiegraad minimaal 95 procent zijn om uitbraken te voorkomen. Werkt zo. Stel dat je een groep hebt van 100 kinderen en daarvan zijn er 5 ongevaccineerd dan is de kans op besmetting niet zo groot. Maar hoe groter die groep ongevaccineerde kinderen wordt, hoe groter de kans op verspreiding. Met het woord zijn we tijdens de coronacrisis doodgegooid maar dat noemen we dus groepsimmuniteit. Groepsimmuniteit. Betekent in het kort: als steeds meer mensen beschermd zijn tegen een ziekte kan die ziekte zich steeds minder goed verspreiden. En uiteindelijk kan die zelfs helemaal verdwijnen. In Nederland halen we die vaccinatiegraad al jaren. Voorheen waren het vooral de geloofsgemeenschappen waar mensen tegen vaccineren zijn. Dick stond niet voor niets met zijn bordje in de Biblebelt. Zij vertrouwen op God en willen niet ingrijpen in iets wat volgens hen in Zijn handen hoort te liggen. 
Maar nu daalt de vaccinatiegraad in het hele land. Een groeiende groep jonge kinderen heeft de standaard vaccinaties tegen infectieziekten niet gekregen. In de gemeente Den Haag kwam de GGD vorige maand zelfs met een rapport waaruit blijkt dat de vaccinatiegraad in de hele stad met 10 procent is gedaald. In sommige wijken zelfs tot onder de 65 procent. 
Charifa noemt drie belangrijke redenen voor die lage vaccinatiegraad. 
Eén: we hebben geen idee meer hoe erg die ziektes eigenlijk zijn. Wij zien dit soort cijfers niet meer. Wij horen niet meer dat er honderd kinderen per maand in een stad als Amsterdam overlijden aan kinkhoest. Waardoor je dan dus denkt: het is er niet meer, dus waarom zou ik dat moeten doen? 
Twee: wantrouwen in de gevestigde orde. Er is ook weerstand. Weerstand tegen vaccinatie maar ook weerstand tegen de instituten die vaccins geven. In dit geval de overheid. Als je daar negatieve ervaringen mee hebt en als dan datzelfde instituut naar je toe komt en zegt 'je moet water drinken, dat is goed voor je' dan denk je ja, ammehoela, moet ik naar jou luisteren? Jij hebt niet het beste met mij voor. - Ja. 
En de derde: social media en desinformatie. Ik zie dat mensen fantastische storytellers zijn geworden. En op zo'n manier dat als je heel weinig kennis hebt over het onderwerp, dat je het zo van ze aanneemt. Ze kunnen het excellent verkopen. Maar je snapt wel dat mensen het dan toch geloven? En vooral: het wordt door iemand gebracht die niet onderdeel is van het establishment. En die je misschien wel heel leuk vindt, en al lang volgt, of misschien tegen opkijkt. Ja. Of je er makkelijk mee identificeert. Dat je daar een soort van band mee hebt gecreëerd. 

Meerdere oorzaken dus. Oorzaken die vooral tijdens de coronacrisis een extra slinger hebben gekregen. Tel daarbij op dat door de lockdowns sowieso verschillende ziektes minder rondgingen. Ook daardoor nam de immuniteit af. Dat, in combinatie met die lage vaccinatiegraad, kan ervoor zorgen dat meer mensen ziek worden. Of het nu om de coronaprik gaat of om andere vaccinaties, wat er bijna altijd onder zit: ...mensen zijn vaak bang voor de risico's van vaccineren. Want: bijwerkingen. Denk aan zwellingen, koorts, misselijkheid, huiduitslag. Of erger, zoals een koortsstuip of flauwvallen. En in sommige gevallen zijn die er ook. Zo zijn vermoedens van zulke ernstige bijwerkingen in 2022 27 keer gemeld bij bijwerkingencentrum Lareb. In 11 gevallen kwam de koortsstuip of het wegvallen inderdaad door het vaccin. Om dat getal in perspectief te plaatsen: ...jaarlijks worden zo'n 2,9 miljoen kinderen in Nederland gevaccineerd. Dat worden er dus wel steeds minder. 
Risico's zijn er vooral voor jonge kinderen die nog geen prik mogen krijgen. Of bijvoorbeeld voor kinderen die nooit gevaccineerd kunnen worden omdat ze ziek zijn. En daar maken artsen zich nu dus zo'n zorgen over. Ze was inderdaad niet gevaccineerd, maar dat was dus omdat ze nog veel te jong was. 5 februari geboren en 14 maart al overleden. Dus 5,5 week oud. Je moet er toch niet aan denken dat misschien goede vrienden van je, familieleden een kind verliezen omdat jij ervoor hebt gekozen jouw kind niet in te enten. Dit zorgt momenteel voor veel onrust op kinderdagverblijven. Ouders die hun kinderen niet meer durven te brengen. Of een opvang die ongevaccineerde kinderen niet wil toelaten. 

Misschien is het je al opgevallen: ik gebruik de hele tijd het woord kunnen. Ouders kunnen hun kind laten inenten. Het is niet verplicht. In sommige landen, zoals België en Duitsland, zijn bepaalde prikken dat wel. En in Nederland is hier ook wel discussie over, maar de politiek wil geen vaccinatieplicht. Wel zijn er in het verleden wetsvoorstellen geweest waarin staat dat kinderdagverblijven ongevaccineerde kinderen mogen weigeren. Dat is nooit doorgezet, maar de VVD gaat er nu weer mee aan de slag. Daarover staat nu dus nog niets in de wet maar sommige kinderdagverblijven nemen ondertussen het heft in eigen handen en weigeren ongevaccineerde kinderen. Een verhitte discussie dus. En niet voor het eerst. Zoals Charifa zei... De geschiedenis herhaalt zich altijd. Dus... kunnen we daar nog iets van leren? Wat we kunnen leren is dat wat het RIVM en de GGD doen dat is heel goed, daar moeten we vooral mee doorgaan. En wat we ook kunnen leren is dat je vroeg moet ingrijpen en dat vaccins werken. Want de cijfers laten zien dat toen vaccins werden geïntroduceerd... Ging het omlaag. - ...ging het omlaag en verdween het. Dankjewel. En jullie ook dankjewel, voor het kijken. Tot de volgende!

Waarom mazelen en kinkhoest weer opleven

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

Programmalogo's

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Levensgevaarlijke ziektes als mazelen en kinkhoest komen weer terug. Dat heeft alles te maken met de discussie over wel of niet inenten. Mensen wantrouwen de autoriteiten en de vaccins, weten niet meer hoe erg de ziektes kunnen zijn en er is desinformatie op social media.

Mens en lichaam

De vaccinatiegraad daalt

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Header slingers

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.