Name: Arbeidsmigranten ten behoeve van de beroepsbevolking
Uploaded: 2024-04-10T06:05:00+02:00
Duration: 6 min 37 s
Description: In Afrika wonen relatief veel jonge mensen en in Nederland en Europa relatief veel oudere mensen. Er is hier een tekort aan werkende mensen. Kan migratie daarvoor de oplossing zijn? Die discussie ligt gevoelig. De verwachting is dat migratie alleen maar zal toenemen als economieën in Afrika blijven groeien.

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Hoe groter het blokje van een land, hoe meer mensen er wonen.  En hoe roder het blokje, hoe ouder de bevolking van dat land is.  Je ziet hier dus goed hoeveel jonge mensen er in Afrika wonen en je ziet ook goed dat er in Nederland en in Europa relatief veel oudere mensen wonen.  Die discussie over migratie die ligt gevoelig maar voor dat we het daar verder over gaan hebben eerst het grotere plaatje.  Want waarom verplaatsen mensen zich eigenlijk over de wereld?  Nou, om te beginnen dat verreweg de meeste mensen blijven gewoon wonen in het land waar ze zijn geboren.  Voor zo'n één op de dertig mensen wereldwijd geldt dat niet.  Zij vertrekken wel en zijn dus migrant.  Op de wereldbevolking betekent dat momenteel zo'n 280 miljoen mensen.  Nou, waar komen die dan vandaan?  Dit zijn de top twintig migratieroutes. Hier waar mensen vandaan komen en hier waar ze naartoe gaan.  En wat opvalt veel migratie vindt plaats tussen buurlanden van Syrië naar Turkije of van Afghanistan naar Iran en tussen Oekraïne en Rusland.  Tenminste, voor de oorlog.  Maar het zijn niet alleen buren, we zien ook veel migratie uit India naar andere delen van de wereld.  En ook bekend zijn de vele migranten die hier vanuit Latijns-Amerika naar de VS vertrekken.  Ja, dat zijn typisch van die migration canyons waarin een rijk land vlak naast een ontwikkelingsland ligt.  Het zelfde is natuurlijk de Middellandse Zee.  Afrika, Europa.  Dit soort beelden kennen we, die hebben we veel gezien de afgelopen jaren.  Maar hoe zit het nu precies met migratie tussen Afrika en Europa?  Beginnen we even bij Europa.  Ons continent is oud en wordt steeds ouder en de bevolking groeit amper nog.  En Nederland?  Het aantal Nederlanders is sinds de Tweede Wereldoorlog zo'n beetje verdubbeld.  Maar als je alleen kijkt naar geboorte en sterfte, dan zie je dat de bevolking hier steeds minder hard groeit. In 2022  gingen er meer mensen dood dan er werden geboren.  Toch kromp de bevolking niet, want doordat er meer mensen naar Nederland kwamen dan dat er weggingen, namen het aantal inwoners de afgelopen decennia toch toe.  Toch geldt voor praktisch heel Europa en dus ook voor ons, dat er een tekort is aan werkende mensen.  En dat levert de bekende problemen op.  Vanaf vandaag rijden er opnieuw minder treinen.  Gevangenen die minder lang naar buiten kunnen, langer wachten op een verblijfsvergunning of maanden geduld hebben totdat een arts van het UWV je keurt.  Allemaal vanwege de grote personeelstekorten. Je hebt sterke vertraging nu met de trein omdat de treinen uitvallen.  Er zijn geen mensen om ze te rijden en op het continent naast ons heeft een overvloed aan jonge mensen.  Laten we eens kijken hoe het zit.  Wie komen er allemaal naar Europa?  De meeste mensen komen uit Azië, maar ook landen als Syrië en Afghanistan bij horen.  Het aantal mensen uit Afrika vormt niet het grootste deel, maar nam de afgelopen jaren wel toe.  En hoe zit dat dan eigenlijk in Afrika zelf?  De afgelopen decennia zijn steeds meer Afrikanen zich gaan verplaatsen vooral richting stedelijke gebieden op het eigen continent.  Ongeveer de helft van de Afrikaanse migranten blijft in Afrika.  De andere helft vertrekt naar een ander continent.  Vooral Europa, ook het Midden-Oosten en dan de Verenigde Staten.  Als je gaat kijken waar in Afrika deze mensen vandaan komen, dan valt er echt iets op.  Hier zie je per regio welk deel van de migranten naar een ander continent vertrekt.  Voor Noord-Afrika is dat meer dan 90%.  Vanuit bijvoorbeeld Marokko trekken mensen vooral naar Europa vanuit Egypte vooral richting de Golfstaten in het Midden-Oosten.  Maar in de landen onder de Sahara is dat beeld heel anders.  Daar vertrekken maar ongeveer drie op de tien migranten naar een land buiten Afrika.  Neem Zimbabwe, wat lange tijd natuurlijk heel economisch slecht ging.  Of nog steeds.  Ja, grote stromen naar Zuid-Afrika.  Als je kijkt voor Nederland bijvoorbeeld wat zijn de stromen uit Afrika?  Dat zijn juist de conflicthaarden.  Het grootste land is Nigeria, maar het aantal mensen uit Nigeria in Nederland is niet zo groot.  Tegelijkertijd verwachten deskundigen die we spraken dat als de economieën in Afrika blijven groeien, de migratie juist zal toenemen.  Hier zie je hoe het ontwikkelingsniveau van Afrikaanse landen de afgelopen jaren omhoog is gegaan volgens een index van de Verenigde Naties.  Maar de migratie is daardoor niet gedaald.  Sterker nog, die is dus alleen maar gestegen.

Groep 6/7/8

Na de Tweede Wereldoorlog komen er tijdelijke werknemers naar Nederland. In eerste instantie komen er vooral Zuid-Europese arbeiders naar Nederland en vervolgens Turkse- en Marokkaanse arbeiders. De bedoeling van deze ‘gastarbeiders’ is dat de arbeiders voor een bepaalde tijd in Nederland komen werken. Toch vestigt een grote groep Turken en Marokkanen zich definitief in Nederland. Met onder meer deze groep immigranten is Nederland een multiculturele samenleving geworden.

Quiz over nieuwkomers in Nederland

Wat weet jij over de gastarbeiders?

Nooit meer oorlog: dat is het idee waarmee zes landen in 1951 de EGKS oprichten: de voorloper van de EU. Hoe heeft de EU zich door de jaren heen ontwikkeld? En welke landen zijn er bijgekomen en weggegaan? Deze tijdlijn geeft een chronologisch overzicht. 

Tijdlijn over de Europese eenwording

De Europese Unie

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Voordat Oekraïne werd aangevallen door Rusland in 2022, was het een onafhankelijk land. Maar door de jaren heen is Oekraïne vaak de speelbal geweest van andere grootmachten, zoals de Sovjet-Unie van Stalin. Meer weten? Klik op de afbeelding om de story te lezen.

Story over de geschiedenis van Oekraïne

Hoe is Oekraïne ontstaan?

De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) is een militaire samenwerking, bestaande uit 30 landen. De NAVO heeft als doen de vrijheid en veiligheid van de lidstaten te garanderen. Hoe doen ze dat? Klik op de afbeelding om de story te lezen.

Story over de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie

Wat doet de NAVO?

Arbeidsmigranten ten behoeve van de beroepsbevolking

Nieuwsuur is er voor achtergronden bij het nieuws met video's voor de bovenbouw over onderwerpen als IS, de Europese Unie (EU) en de verkiezingen.

Nieuwsuur header

Programmalogo's

Nieuwsuur in de klas

Naar de website van Nieuwsuur

In Afrika wonen relatief veel jonge mensen en in Nederland en Europa relatief veel oudere mensen. Er is hier een tekort aan werkende mensen. Kan migratie daarvoor de oplossing zijn? Die discussie ligt gevoelig. De verwachting is dat migratie alleen maar zal toenemen als economieën in Afrika blijven groeien.

Bevolking en ruimte

Kan migratie helpen de demografische kloof te dichten?

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Examenvideo's bij aardrijkskunde (havo/vwo) over de wereld. Eindtermen: globalisering, arbeidsverdeling, migratie.

Wat voor dieren leven er in het regenwoud? Wat geloven de mensen in India? En hoever ligt Australië bij ons vandaan? De Wereld Rond neemt je mee naar allerlei landen op de wereld.

Programmaheaders

De wereld rond

Het enorme land de Verenigde Staten ligt aan de andere kant van de Atlantische oceaan en is bekend van de natuurparken, steden als New York en Miami en van de vele muziekstijlen die zijn oorsprong vinden in dit land. 

Quiz over The States

Wat weet jij over de Verenigde Staten?

In de interactieve schoolplaat De wereld rond reis je over de wereld. Oefen je topografische vaardigheden, test je kennis en verbeter je wereldoriëntatie door 'op reis' te gaan naar landen als India, Argentinië en Australië. Word een kei in topo!

Interactieve schoolplaat over landen en topografie

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

In de 18e eeuw begint in Europa de Verlichting. Door de ontwikkeling van de wetenschap veranderen onze ideeën over de maatschappij. Weet jij wat de Verlichting precies inhoudt? Test je kennis in de quiz. 

Quiz over denkers en ideeën

Wat weet jij over de Verlichting?

Aardrijkskunde examenquiz

Test of jij goed bent voorbereid op je examen aardrijkskunde! Wat weet je van platentektoniek, de koolstofkringloop en oceanische circulatie? Klik op de afbeelding om te beginnen.

Examenquiz bij aardrijkskunde voor vwo

Wat weet jij over de aarde als natuurlijk systeem?

China maakte de afgelopen 75 jaar een wonderbaarlijke storm achtige ontwikkeling door qua bevolking bijna verdrievoudigd de kindersterfte gekelderd en de economie enorm hard gegroeid.  En China is de tweede economie in de wereld.  En die economische groei, die kun je niet los zien van de bevolkingsgroei.  Dat noemen we dan eigenlijk demografisch dividend.  Je hebt honderd mensen in een land.  Daarvan zijn er twintig kinderen tot vijftien jaar, zestig zijn tussen de vijftien en de 65 en de andere twintig zijn ouderen boven de 65.  Nou, als mensen minder kinderen krijgen, wordt de werkende groep mensen relatief groter en dat geeft een land een paar decennia de kans om heel hard te groeien.  Neem in Nederland We hadden de babyboom in de jaren 40/50 waarna een baby bust ontstond.  Dat betekent dat die grote babyboom generatie gevolgd werd door een kleine generatie met daar een optimale verhouding tussen laten we zeggen verdienende mensen en afhankelijke mensen.  Dus dat creëert demografisch dividend.  Terug naar China, want dat land heeft de laatste decennia laten zien wat er kan gebeuren als je effectief gebruik maakt van zo'n groeiende groep werkende mensen.  Maar China staat aan de vooravond van een enorme verandering.  Voor het eerst in zestig jaar kromp de Chinese bevolking.  Er stond gewoon een straf op het krijgen van twee of meer kinderen.  Daardoor is de dat land enorm op de rem gaan staan.  Hebben ze daar nu een beetje spijt van denk je?  Nou ja, spijt.  Het heeft natuurlijk ook wel voordelen opgeleverd omdat hoe u het ook wendt of keert, wat we ook van China denken, het land heeft het probleem van hongersnood wat vroeger endemisch was in dat land opgelost.  Laten we eens kijken hoe de Chinese bevolking er in de toekomst uitziet.  In het jaar 2100 is die zo'n beetje gehalveerd.  En als je denkt dat wij hier in Nederland vergrijzen nou kijk dan eens wat er in China staat te gebeuren op dit moment zijn er voor elke honderd werkende Chinezen 26 kinderen en negentien ouderen, maar dat worden aan het eind van deze eeuw in 2100 twintig kinderen en drie en tachtig ouder.  En die hebben allemaal onderwijs nodig of zorg en dat moet ergens van betaald worden.  Maar de groep die zorgt voor de economische groei, de 15 tot 64 jarigen.  Die groep zou flink afnemen tot dat er in dat jaar 2100 nog maar 380 miljoen over zijn.  Ter vergelijking dat zijn er nu nog bijna 1 miljard.  Daar kom je natuurlijk voor een mega vergrijzing probleem te staan.  Die generatie gaat nu met pensioen en zij hebben allemaal maar één kind of soms niks.  Dus wie gaat dat verzorgen?  Kijk nog even goed naar de voorspelde leeftijds verhoudingen in China van eerder.  Je kunt die grofweg opdelen in twee groepen de werkende en de niet werkende leeftijden.  Nou, als je die groepen vervolgens terugbrengt naar één lijn, dan krijg je dit. De verhouding tussen de werkende en de niet werkende door de tijd heen.  En let op, want deze grafiek vertelt je het hele verhaal in één beeld.  Volgens de experts moet deze lijn boven de 1,7 zitten wil een land economisch kunnen profiteren van dat demografisch dividend.  Vanaf de jaren tachtig heeft China dus enorm geprofiteerd van dat grote aantal werkenden.  Maar aan die periode komt nu een eind.  En kijk even wat er gebeurt als we India erbij zetten.  Die lopen een paar decennia achter op China zoals je ziet, en zitten nu bijna op hun piek.  Daar moet het de komende decennia echt gebeuren.  En dan is dit het gemiddelde van de Afrikaanse landen.  Afrika gaat economisch gezien dus pas in de tweede helft van deze eeuw profiteren van de bevolkingsgroei.  Maar een stuk minder dan China en India dat deden.  En als dat lukt, dan heb je een grote jonge actieve bevolking met alle kansen om zich te ontwikkelen.  Maar als dat niet lukt, dan heb je geen demografisch dividend.  Maar dan heb je eigenlijk een soort demografische burden, een enorme last.  Het onderstreept allemaal nog maar eens hoe belangrijk de bevolkingsopbouw is voor de ontwikkeling van een land.

Het demografische dividend van de beroepsbevolking

Economische groei is niet los te zien van bevolkingsgroei. Dit noemen we demografisch dividend. Hierbij is de groep werkende mensen relatief groter dan de groep afhankelijke mensen. Dat geeft een land een paar decennia lang de kans om heel hard te groeien.

Hierdoor profiteerde China van de enorme bevolkingsgroei

De verwachting is dat aan het eind van deze eeuw liefst 85% van de wereldbevolking in de stad woont.  Een fenomeen dat je overal ziet, maar zeker ook in Afrika.  En dus richten we de blik op Tanzania, één van de snelst groeiende landen op aarde.  En we kijken in het bijzonder naar die stad, Dar Es Salaam.  Aan het eind van deze eeuw naar verwachting één van de drie grootste steden ter wereld.  En ze liggen alle drie op hetzelfde continent Laten we even uitzoomen en ook terugkijken.  In het jaar 1800 woonde nog niet eens één op de tien mensen in stedelijk gebied.  En hier zie je hoe snel de laatste zeventig jaar die verstedelijking is gegaan.  En die gaat voorlopig nog wel even door.  Dat is natuurlijk al in Jericho begonnen, 7000 jaar geleden.  Naarmate je meer middelen hebt ja, zie je mensen vrijgesteld worden van de landbouw. Naar de stad trekken.  Kijk even mee, want dit zijn de megasteden in de wereld.  Dat zijn steden met meer dan 10 miljoen inwoners en er komen de komende jaren er nog een aantal bij in Afrika in Azië.  Die steden worden steeds groter, dichter bevolkt en dat zie je ook heel goed vanuit de lucht.  Nou kijken we even naar het nu in het oosten van China.  Er liggen hier een aantal steden Guangzhou, Shenzen, Macao Hong Kong, miljoenensteden op zichzelf.  Ze liggen met een paar andere steden echt tegen elkaar aan.  Ze zijn als het ware versmolten met elkaar tot één grote stad, een zogeheten megalopolis.  In dit gebied wonen bijna 90 miljoen mensen en dat is net zoveel als in heel Duitsland.  In deze Greater Bay Area, want zo heet het, die is nog maar het begin.  Fast forward naar een voorbeeld uit de toekomst.  En dan zoemen we weer even in op Afrika, op West-Afrika om precies te zijn.  Want de grootste van die samengesmolten megasteden zal hier ontstaan.  Dit is Lagos, Nigeria.  Vanuit de lucht gefotografeerd in het jaar 1929.  En dit is Lagos. Nu.  De stad is geëxplodeerd.  In 1969 woonden er nog geen miljoen mensen.  Inmiddels zijn dat er tussen de twintig en de 30 miljoen.  Maar daar blijft het niet bij.  In de buurlanden groeien de kuststeden ook heel hard.  En zo ontstaat er straks een stedelijk gebied tussen Abidjan in Ivoorkust en Lagos in Nigeria.  Eén grote, aan elkaar gegroeide stad met in het jaar 2100 waarschijnlijk honderden miljoenen mensen verspreid over vijf landen.  En liefst 800 kilometer lang.  Alsof je van Amsterdam naar Milaan rijdt en eigenlijk nooit de stad verlaat.  Ja, dat wordt een een stad zoals we dat niet kennen op de wereld waarin je zulke uitdagingen krijgt op het gebied van infrastructuur op het gebied van gezondheid, voedselvoorziening, noem maar op.  En je kunt zeggen dat is ook een uitdaging.  En die steden dat worden sommige zeggen dat, de Silicon Valleys van Afrika.  En natuurlijk, die mogelijkheden zijn er alleen.  We moeten ook zien dat een deel van de groei van die steden ook komt uit armoe, mensen van platteland die geen mogelijkheid meer hebben. Zonder veel perspectief.  En ja, hoe accommodeer je dat?  Lagos geldt echt als de moeder aller megalopolisen.  Iedereen die zich in de wereld met steden bezighoudt kijkt naar die stad.  Maar in betrekkelijke stilte groeien andere megasteden bijna net zo hard.  Zoals dus Dar Es Salaam.  Deze miljoenenstad Dar Es Salaam is niet uniek. Hij staat symbool voor grote ontwikkelingen op het Afrikaanse continent.  Er komen namelijk steeds meer mensen bij en ze verhuizen steeds vaker naar de steden, die dus enorm hard groeien.  Misschien wel te hard.  Kijk even mee naar die wereld.  Twee van de drie wereld bewoners leven tegenwoordig in een land waar het vruchtbaarheidscijfer rond de 2,1 ligt.  Dat is dus het aantal kinderen dat je nodig hebt om de ouders te vervangen.  Maar de landen met een vruchtbaarheidscijfer daar boven liggen bijna allemaal in Afrika.  En dat leidt weer tot heel veel jonge mensen.  Dit zijn de doorsnee leeftijden van de verschillende continenten en je ziet, Afrika springt er meteen uit.  De vraag is nu hoeveel kinderen komen er daarbij?  Want dat bepaalt voor een belangrijk deel de groei de komende eeuw.  En veel van die mensen zullen in de stad geboren worden of naar de stad toe gaan.  En dus wordt de 21e eeuw de eeuw van de mega stad of zelfs van de megalopolis Er ontstaan megasteden.  Lagos, dat wordt een stad zoals we dat niet kennen op de wereld.

Megasteden van de toekomst

De verwachting is dat aan het eind van deze eeuw maar liefst 85% van de wereldbevolking in de stad woont. Vooral in Afrika zullen megasteden ontstaan, oftewel megalopolissen. In het jaar 1800 woonde nog niet eens één op de tien mensen in de stedelijk gebied. Maar de laatste 70 jaar is die verstedelijking snel gegaan. De komende jaren zullen er veel megasteden bij komen in Azië en Afrika. Vooral rondom Lagos zal een megastad ontstaan.

De verstedelijking van Afrika

Eigenlijk volgt elk land of elke regio in de wereld een soort demografisch pad en dat heet de demografische transitie.  De demografische transitie.  Dat is een cruciaal model om te begrijpen waarom de bevolking zo hard groeit en hoe dat in de toekomst kan gaan.  Want zo'n bevolkingsexplosie volgt meestal een vast patroon dat in alle landen ongeveer hetzelfde lijkt te gaan.  En dat ziet er zo uit.  De demografisch transitie is een ontwikkeling die eigenlijk alle regio's in de wereld doormaken.  Waarin je begint met hoge sterfte, hoge vruchtbaarheid, dan een tussenfase waarin de sterfte daalt door toenemende ontwikkeling, betere medicijnen, betere voeding.  En dat gat tussen die twee, dat leidt tot die bevolkingsexplosie.  Daarna volgt ook de daling van de vruchtbaarheid tot je een eindfase bereikt waarin beide weer ongeveer gelijk zijn.  Lage sterfte lage vruchtbaarheid, de eindfase van de demografische transitie zoals Nederland  In de jaren zestig en zeventig was natuurlijk een tijdperk van het boek de population bom van Paul Ehrlich, beroemd boek, dat die zei van nou de wereldbevolking groeit zodanig binnen tien jaar is het een catastrofe.  Is niet gebeurd, maar dat heeft wel het denken heel erg beïnvloed.  En toen zijn er eigenlijk in ontwikkelingslanden geforceerde bevolkings beperkingsprogramma's gestart Ook gesteund door het westen, bijvoorbeeld in India.  Gedwongen sterilisatie.  Ja dat was natuurlijk niet een fijne ingreep.  Wat willen mensen?  En veel mensen, ook in Afrika, willen eigenlijk minder kinderen dan ze krijgen.  Aan de hand van onder meer dat geboortecijfer kan je dus goed zien waar in de transitie elk land zich bevindt.  Om de bevolking op peil te houden moet dat cijfer iets boven de twee liggen, want als elke vrouw minstens twee kinderen krijgt, worden allebei de ouders vervangen.  De afgelopen decennia is het vruchtbaarheidscijfer op heel veel plekken flink gedaald.  Het ligt in de meeste landen rond de twee kinderen per vrouw of zelfs daaronder.  Maar één regio valt erg op en dat is Afrika.  Als je nu kijkt naar het aantal mensen per jaar wat erbij komt in in Afrika, 30 miljoen of dergelijk.  Dat het dat hebben we maar zelden meegemaakt in de geschiedenis, ook in Azië.  En in sommige landen is het nu nog steeds ouderwets hoog zoals Niger, waar vrouwen gemiddeld zo'n zeven kinderen krijgen.  In Tanzania, ligt het tussen de vier en de vijf kinderen per vrouw.  Maar bevolkingsexplosie zijn eindig en deze dus ook.  De Verenigde Naties maken al tientallen jaren bevolkings prognoses en voor het jaar 2100 ziet die prognose er zo uit.  Ze hanteren een marge want je weet nooit zeker hoe de toekomst loopt maar deze lijn is de meest waarschijnlijke variant.  Grosso modo als je het over de wereldbevolking hebt, dan zijn die voorspellingen van de verenigde naties wel heel goed geweest.  Maar als je meer inzoomt naar bijvoorbeeld Afrika. Ja, dan zie je wel dat daar wel variatie zit in de prognoses.  Er zijn dus ook andere prognoses zoals je hier ziet en die komen soms lager uit.  Die modellen neem je dan bijvoorbeeld inkomensgroei of onderwijs voor vrouwen of anticonceptie mee.  Dat zijn belangrijke factoren om het geboortecijfer omlaag te brengen.  Maar hoe u het ook wendt of keert, we moeten rekening houden met een hele grote bevolkingsgroei op dat continent.  Als je de wereldkaart zou opdelen naar bevolking, dan ziet ie er opeens heel anders uit.  De twee grootste landen, China en India, vallen meteen op, maar ook Indonesie, Pakistan en Nigeria zijn een stuk groter.  Rusland, Canada en Australië verdwijnen bijna. Enorme landen in oppervlakte, maar er wonen relatief weinig mensen.  En let op wat er gebeurt als we vooruitkijken naar 2050.  Dan is de wereldbevolking gegroeid tot bijna 10 miljard mensen en de helft van die groei komt door deze acht landen.  Nigeria, Congo, Tanzania, Egypte Ethiopie, Pakistan, India en de Filippijnen.  En in het jaar 2100, aan het eind van deze eeuw.  Dan zie je het verschil pas echt.  Want kijk eens hoe groot Afrika dan ineens wordt.  Bijna de helft van de wereld woont dan op dat continent en onze bevolkings kaart ziet er dan ook heel anders uit.  Kijk hoe Nigeria en Congo een grotere bevolking hebben dan de Verenigde Staten en ook Ethiopië komt al in de buurt.  Maar kijk ook hoe er in Madagascar tegen die tijd meer mensen wonen dan in Frankrijk of in het Verenigd Koninkrijk.  Nou, laatste voorbeeldje. China nog steeds een groot blok, want ook dan zijn er nog heel veel Chinezen.  Maar China is dan al lang niet meer.  Dat zie je ook het land met de meeste inwoners.

De demografische transitie

Elk land of elke regio volgt een demografisch pad dat we de demografische transitie noemen. Het model is cruciaal om te begrijpen waarom een bevolking zo hard groeit en hoe dat in de toekomst kan gaan. Een bevolkingsexplosie volgt meestal een vast patroon waarin je begint met hoge sterfte en vruchtbaarheid en eindigt met lage sterfte en lage vruchtbaarheid. Daartussen zit een periode met lage sterfte en hoge vruchtbaarheid wat leidt tot een bevolkingsexplosie.

Een model om bevolkingsgroei te meten

Echt alles is te koop. Wat vroeger beperkt was tot een dorp met de landerijen eromheen, is nu mondiaal bereikbaar. De wereld is een global village geworden. En dat proces van integratie van landen, mensen, informatie en producten, de Globalisering, zet nog steeds door. 
Door de lagere kosten van transport en de technologische ontwikkelingen op gebied van communicatie wordt onze wereld steeds kleiner. Maar dat is hartstikke mooi toch. Iedereen profiteert ervan...een win, win situatie bijna. 
Ja, maar ja, er zitten ook risico’s aan. Kijk, je kunt het zien als een soort spinnenweb. Het is een systeem waarin iedereen van elkaar afhankelijk is. Met complexe relaties, afhankelijkheden. Er is eigenlijk niemand die alleen maar voor zichzelf produceert en consumeert. Ik bedoel, je hebt geen eilandjes meer. En binnen dat systeem heeft iedereen zo zijn eigen specifieke functie. Jij en ik zijn bijvoorbeeld consumenten. Maar dat betekent ook dat dat hele systeem heel erg kwetsbaar is. Dus als er iets gebeurt in de wereld, een misoogst, een natuurramp of stakingen ergens, dan heeft dat meteen gevolgen voor het hele systeem en direct of indirect merkt men daar de gevolgen van.
Heb je daar een voorbeeld van?
Nou bijvoorbeeld de kiwioogst in Nieuw Zeeland die mislukt helemaal. Mensen in de wereld willen nog steeds kiwi’s blijven eten en kiwi’s zijn schaars. Dus betekent dat ze een hogere prijs moeten betalen. De hele wereldprijs van kiwi’s die stijgt. 
Een ander voorbeeld. In 2010 waren er enorme bosbranden en droogte in Rusland, waardoor de hele tarweoogst, nou een groot deel daarvan mislukte. Een land als Egypte importeert alle tarwe uit Rusland en dat stond toen met lege handen, moest op de wereldmarkt heel erg duur gaan inkopen. Daardoor steeg de broodprijs in Egypte, mensen kwamen in opstand. Er waren enorme rijen voor bakkerijen en die voedselrellen zorgde weer voor een hele grote volksopstand. En daardoor konden bijvoorbeeld Egyptische sperzieboontjes niet meer naar Nederland vervoerd worden. Dus alles hangt met elkaar samen.
En wij zijn dus heel erg afhankelijk van de producenten?
Ja, maar zij zijn ook afhankelijk van ons. Als wij een product niet meer eten, dan hebben zijn geen afzetmarkt meer.
Wij bepalen dus wat zij produceren?
Ja, inderdaad……

Globalisering

De wereld is een systeem, waarin alles van elkaar afhangt. Hierdoor is de wereld een global-village geworden.

Iedereen is afhankelijk van elkaar

Binnen het wereldsysteem speelt het deel waar het meeste geld zit, dus het rijke westen, maar tegenwoordig ook steeds meer landen in Azië, een voortrekkersrol. Zo’n kerngebied noem je ook wel het centrum. Het centrum overheerst het hele systeem en vanuit het centrum komen de impulsen die het systeem aandrijven. Investeringen en beslissingen worden in het centrum gedaan. De winsten stormen terug naar het centrum.
De ontwikkelingslanden staan in dienst van het centrum. Deze gebieden noemen we de periferie. De periferie levert traditioneel grondstoffen en arbeid. Om te begrijpen hoe die centrum-periferie verhouding in elkaar zit moeten we terug het verleden in. Om precies te zijn naar de koloniale tijd. 
Bananen bijvoorbeeld waren tot eind 19e eeuw een onbekend product voor Europeanen. Toen de banaan voor de Europese consument interessant werd, kwam er een handelsstroom op gang. Vanaf die periode werd de banaan vanuit de tropen in Europa ingevoerd. Ze kwamen met schepen van de bananenplantages die door de kolonisten waren gesticht. 
Daarvoor was de bananenteelt in handen van de lokale boeren, maar door de kolonisatie en de groeiende wereldhandel kwamen de beste landbouwgronden in handen van westerse landen. Na de dekolonisatie namen veel buitenlandse multinationals het roer over en bleven de meeste bananenplantages in westerse handen. En dat is nog steeds het geval. De meeste bananen die wij eten komen van grote plantages van Dole, Chiquita of Turbana. Dat zijn Amerikaanse of Europese multinationals die de bananen verbouwen en oogsten.

Centrum en periferie

Het rijke westen overheerst het wereldsysteem. Vanuit dit centrum wordt het systeem aangedreven.

De relatie tussen het westen en ontwikkelingslanden

Het verplaatsingsnetwerk is een wereldwijd systeem, opgebouwd uit knooppunten die ook wel hubs worden genoemd met daartussen transport- en communicatielijnen, de spokes (de spaken).
Het verplaatsingsnetwerk is onderverdeeld in verschillende verkeersstromen. 
Als eerste heb je de lokale verkeersstromen. Die vinden plaats in het gebied waar het product wordt geproduceerd. Ze lopen vanaf de boer die het basisproduct levert naar een regionaal knooppunt. Een distributiecentrum voor aanvoer en opslag. Dit vervoer gaat meestal via de weg.
Vanaf deze regionale knooppunten worden de producten via weg, spoorlijn of water verder getransporteerd naar de continentale knooppunten. Dit zijn de regionale verkeersstromen. Deze eindigen dus bij een eindhaven zoals bijvoorbeeld St Louis... 
Daar zorgt men voor de distributie, groepage en overslag naar een intercontinentaal knooppunt. Deze intercontinentale knooppunten zijn mainports met aansluiting op meerdere transportmogelijkheden zoals wegen, spoorlijnen, kanalen, luchtvaart en zeevaart. De stromen van de continentale knooppunten naar de intercontinentale knooppunten worden de continentale verkeersstromen genoemd. Het intercontinentaal knooppunt zorgt voor overslag, groepage en distributie van de producten.
De mondiale verkeersstromen tenslotte gaan dan ook tussen deze intercontinentale knooppunten onderling. In Europa is dat Rotterdam.

Het verplaatsingsnetwerk

Het verplaatsingsnetwerk bestaat uit knooppunten met daartussen transport- en communicatielijnen.

Hoe worden producten over de wereld verspreid?

Nederland van boven in de klas

De bollenvelden in het Westland staan in bloei. Nederland is dan ook bekend om z’n bloemen. Maar misschien nog meer om de handelsgeest. En niet voor niets, want zestig procent van de wereldhandel in bloemen gaat via Nederland. Ook andere industrieën, zoals de scheepsbouw, doen het goed in Nederland. Nauwkeurigheid en goede verzorging zorgt voor bloei, voor welvaart en geluk. Maar we moeten altijd alert blijven voor het verval.

Bloei

Keuringsdienst van Waarde in de klas

Vak: economie. Sushi is erg populair in onder andere Nederland. We kennen sushi als Japanse visgerechtjes van rijst, zeewier, rauwe vis en wasabi. De Keuringsdienst van Waarde ontdekt dat geen van die ingrediënten uit Japan komt. Hoe ziet de productieweg van sushi eruit?

Sushi

Deze aflevering gaat over migratie. In Marokko wachten vele Afrikanen op het juiste moment om over het hek naar Melilla, Spanje te klimmen. De Senegalees Lat wil ook dolgraag naar Spanje. Maar als hij er wil komen, dan moet hij 1500 km met de boot met gevaar voor eigen leven. En in het stoffige Burkina Faso ligt het dorpje Béguédo dat klein Italië wordt genoemd. De meeste bewoners van dit dorp hebben namelijk in Italië gewoond of hebben er familie wonen.

Metropolis in de klas

Vak: Maatschappijleer en Aardrijkskunde. Deze aflevering gaat over migratie. In Marokko wachten vele Afrikanen op het juiste moment om over het hek naar Melilla, Spanje te klimmen. De Senegalees Lat wil ook dolgraag naar Spanje. Maar als hij er wil komen, dan moet hij 1500 km met de boot met gevaar voor eigen leven. En in het stoffige Burkina Faso ligt het dorpje Béguédo dat klein Italië wordt genoemd. De meeste bewoners van dit dorp hebben namelijk in Italië gewoond of hebben er familie wonen.

Migratie

Tegenlicht in de klas

Vak: Economie & aardrijkskunde. De Europese Unie is naar haar eenwording langzaam uitgegroeid tot meer eenheid. Schengen en de Europese muntunie zijn daar voorbeelden van. Maar is er ook een gezamenlijke arbeidsmarkt voor de EU-landen mogelijk? Nu de jeugdwerkloosheid in de landen aan de Middellandse Zee twee tot vier keer zo hoog is als in Nederland, trekken jonge zuiderlingen steeds vaker naar Noord-Europa. De grenzen houden ze niet tegen en ook de wetgeving geeft meer vrijheid. De publieke opinie is echter nog niet zo ver.

Europa, ga waar werk is

Landen en grenzen

H/V examenvideo's bij aardrijkskunde over wereld en globalisering.

Aardrijkskunde examen: samenhangen en verschillen in de wereld

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.